Phát triển chữ ký số

Bà Tô Thị Thu Hương, Giám đốc Trung tâm Chứng thực điện tử quốc gia (NEAC) cho biết: "Hiện nay, khi đến bất kỳ trạm xăng hay cửa hàng nào, chúng ta đều thấy dịch vụ hóa đơn điện tử và kèm theo đó là chữ ký số. Ngành Thuế đã áp dụng chữ ký số trong hóa đơn điện tử; đã có hơn 8 tỷ hóa đơn điện tử được phát hành, đồng nghĩa với 8 tỷ chữ ký số được tích hợp. Tiếp theo là lĩnh vực ngân hàng cũng đang triển khai rộng rãi trong khoảng 1 năm trở lại đây...”.

Bà Tô Thị Thu Hương thông tin, trong 8 tháng năm 2025, số lượng chứng thư chữ ký số được cấp ra gần gấp đôi cả quãng thời gian trước đây cộng lại. Cụ thể, hết tháng 12/2024 số lượng chứng thư chữ ký số được cấp ra là 11 triệu, đến tháng 8/2025 con số này đã đạt 22 triệu, tăng 100%. Điều này cho thấy công cụ phục vụ giao dịch điện tử đang phát triển rất nhanh.

Công nghệ di động có mặt từ năm 1993 và sau khoảng 15-17 năm để phổ cập 100% dân số. Việt Nam hiện có 140 triệu thuê bao trên 100 triệu dân, đạt tỷ lệ phổ cập vượt 100%. Trong khi đó, công nghệ chữ ký số từ xa mới được đưa vào sử dụng từ năm 2021, sau 4 năm triển khai, tốc độ tăng trưởng trong năm 2025 cho thấy tiềm năng lớn. "Với tốc độ phát triển như hiện nay, chúng tôi kỳ vọng sau khoảng 10 năm nữa, 100% người dân Việt Nam đều sẽ có chứng thư chữ ký số", bà Tô Thị Thu Hương nhận định.

Chữ ký số và các dịch vụ tin cậy được coi là nền tảng đảm bảo niềm tin trong giao dịch điện tử. Việc triển khai hạ tầng số được xác định là một trong những trọng tâm của Bộ Khoa học và Công nghệ. Hạ tầng số phải đi trước một bước.

Trong kỷ nguyên mà dữ liệu trở thành tài nguyên mới và giao dịch số trở nên phổ biến, việc bảo đảm niềm tin số là điều kiện tiên quyết. Tại Việt Nam, NEAC xác định, chữ ký số và các dịch vụ tin cậy không chỉ là công cụ kỹ thuật, mà còn là nền tảng để bảo đảm niềm tin trong các giao dịch điện tử, định hình kinh tế số, chính phủ số và xã hội số...

Tiết kiệm khi chuyển sang công chứng điện tử

Đại diện NEAC cho biết, hiện 100% tổ chức đã có chứng thư chữ ký số phục vụ công tác tài chính kế toán. Tuy nhiên, lĩnh vực chữ ký số cá nhân vẫn còn hạn chế. Việc áp dụng công chứng điện tử được dự báo sẽ mang lại lợi ích kinh tế đáng kể. Với khoảng 8 triệu hồ sơ công chứng được xử lý mỗi năm, việc chuyển đổi sang điện tử có thể tiết kiệm hàng trăm tỷ đồng chi phí lưu trữ và xử lý giấy tờ. Đồng thời, việc triển khai chữ ký sẽ góp phần tăng tỷ lệ thực hiện thủ tục hành chính trực tuyến toàn mà các địa phương đang triển khai.

Bà Nguyễn Thị Thơ, Phó Chủ tịch điều hành Hiệp hội Công chứng viên Việt Nam cho rằng: "Xu thế chuyển đổi số trong trở nên rõ nét. Hiện liên thông dữ liệu giữa các lĩnh vực đang dần hoàn thiện. Lĩnh vực công chứng không thể đứng ngoài cuộc. Hiệp hội sẽ đồng hành cùng NEAC trong việc tuyên truyền, đào tạo và hướng dẫn công chứng viên tiếp cận công nghệ mới, sử dụng chữ ký số trong công chứng điện tử". 

Luật Công chứng 2024 đã tạo hành lang pháp lý cho công chứng điện tử. Văn bản công chứng điện tử có hiệu lực kể từ thời điểm được ký bằng chữ ký số của công chứng viên và tổ chức hành nghề công chứng. Bên cạnh đó, Nghị định số 23/2025/NĐ-CP đã quy định chi tiết, cụ thể về dịch vụ tin cậy gồm các điều kiện phải tuân thủ về con người, về kỹ thuật, về tài chính…

Đại diện NEAC cho biết, khoảng hơn 1 năm trước, khi triển khai về chữ ký số trong giao dịch điện tử lĩnh vực ngân hàng, nhiều đơn vị thuộc lĩnh vực này cũng có nhiều băn khoăn khi triển khai, nhất là về chữ ký số. Vấn đề được quan tâm nhất là về giá trị pháp lý chữ ký số được khẳng định tương đương chữ ký tay trong giao dịch truyền thống. Đến nay, con số chứng thư chữ ký số phát triển mới phần lớn thuộc giao dịch tích hợp của ngân hàng.

Theo bà Nguyễn Thị Thơ, để triển khai thành công công chứng điện tử cũng đang đứng trước nhiều thách thức như cơ chế pháp lý cần tiếp tục được hoàn thiện, đồng bộ với Luật Công chứng 2024, Luật Giao dịch điện tử 2023 và các văn bản liên quan; hạ tầng kỹ thuật phải bảo đảm an toàn thông tin, an ninh mạng ở cấp độ cao; năng lực tiếp cận công nghệ và sự đồng thuận của đội ngũ công chứng viên, tổ chức hành nghề công chứng trên toàn quốc cũng cần được chú trọng.

Phân tích về những tồn tại, khó khăn trong chuyển đổi số công chứng, triển khai công chứng điện tử, ông Đào Duy An, Tổng Thư ký Hiệp hội Công chứng viên Việt Nam nhận định, hiện nay khung pháp lý tuy đã có nhưng chưa thực sự đầy đủ và đồng bộ, hạ tầng công nghệ và cơ sở dữ liệu chưa đồng bộ, vấn đề công nghệ bảo mật và tiêu chuẩn kỹ thuật cũng còn nhiều hạn chế.

Bên cạnh đó, nhiều công chứng viên, nhân viên văn phòng chưa quen sử dụng nền tảng số; có tâm lý e ngại rủi ro pháp lý khi công chứng online. Tâm lý "cầm bản giấy đóng dấu đỏ" mới là an toàn vẫn tồn tại đối với người dân và doanh nghiệp.

Theo ông Đào Duy An, về các giải pháp chuyển đổi số công chứng, cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý, quy định rõ ràng thẩm quyền và trình tự chuyển đổi giữa văn bản công chứng điện tử và văn bản giấy. Xây dựng cơ sở dữ liệu công chứng tập trung hoặc liên thông thống nhất toàn quốc với tiêu chuẩn dữ liệu chung và quy trình đồng bộ hóa chặt chẽ.

Trong khi đó, ông Phạm Anh Tiến, đại diện Văn phòng công chứng Hoàng Trung Thành (tỉnh Thanh Hóa) kiến nghị, cần tăng cường hoạt động tuyên truyền, hướng dẫn, bồi dưỡng, phổ cập về công chứng điện tử trong thời gian tới. Đồng thời, sớm ban hành quy chế tiếp nhận các thông điệp dữ liệu điện tử, không yêu cầu bổ sung các tài liệu hồ sơ giấy khi đã có tài liệu dạng dữ liệu điện tử có đầy đủ giá trị của dịch vụ tin cậy.

Về định hướng, công chứng điện tử giúp người dân tiết kiệm thời gian và chi phí hơn vì người dân có thể thực hiện công chứng một số loại văn bản trực tuyến ngay tại nhà. Hồ sơ điện tử được xử lý nhanh chóng, văn bản công chứng có thể được cấp gần như ngay lập tức sau khi công chứng viên ký số. Bên cạnh đó, công chứng điện tử tăng tính an toàn và minh bạch, tránh nguy cơ mất mát, hư hỏng hoặc làm giả. Đồng thời, công chứng điện tử còn liên thông với nhiều dịch vụ công và giao dịch điện tử khác và có thể sử dụng trực tiếp trong thủ tục đăng ký kinh doanh, giao dịch bất động sản, ngân hàng… không cần phải nộp thêm bản giấy, giúp giảm trùng lặp và tạo thuận lợi tối đa cho người dân.