Quỹ hưu trí bổ sung là một ý tưởng mới được nghiên cứu ở Việt Nam. Đây là một quỹ nhằm bảo đảm đời sống cho người lao động thêm tốt hơn khi về hưu. Nhờ nó, họ không còn phải lo lắng nhiều lúc tuổi già sức yếu mà lại thiếu sự giúp đỡ của con, cháu. Tuy nhiên mức đóng góp quỹ này như thế nào, thời điểm nào có thể triển khai đang còn là vấn đề bàn cãi của cả doanh nghiệp và nhà quản lý, mặc dầu ai cũng nhất trí rằng cần phải có quỹ này trong tương lai.

Bất cập từ hệ thống hưu trí đơn lẻ

Tại Việt Nam đến nay, mới chỉ có hình thức bảo hiểm bắt buộc với khoảng một triệu người tham gia. Nhìn chung mức hưởng lương còn thấp, đó là chưa tính chỉ trong ít năm nữa khi số lượng người nghỉ hưu lên đến 4-5 triệu người, như vậy bảo hiểm xã hội sẽ không có khả năng chi trả và ngân sách sẽ phải bù quá lớn. Trong khi đó hệ thống hưu trí hiện hành ở Việt Nam là một hệ thống đơn lẻ, lương hưu hiện nay là thu nhập duy nhất của phần đông người nghỉ hưu nên đời sống của người nghỉ hưu vẫn còn khó khăn. Bên cạnh đó, quỹ hưu trí cũng đang phải đối mặt với nguy cơ mất cân đối.

Theo tính toán của các chuyên gia, tổng số tiền người lao động và sử dụng lao động đóng, cộng với các khoản thu khác chỉ đảm bảo chi trả lương hưu trong vòng 10 năm cho mỗi cá nhân. Trong khi đó độ dài hưởng lương hưu bình quân hiện nay là 19,5 năm. Có thể thấy việc bảo đảm chi trả dài hạn là rất khó.

Ngày lĩnh lương hưu là ngày ấm áp của cán bộ hưu trí.

Đáng nói, theo thống kê, số người đóng bảo hiểm xã hội (BHXH) cho 1 người hưởng lương hưu ngày càng giảm nhanh, cụ thể: Nếu năm 1996 có 217 người đóng BHXH cho 1 người hưởng lương hưu, thì năm 2000 giảm xuống còn 34 người, năm 2004 còn 19 người, năm 2007 còn 14 người, năm 2009 còn 11 người, và đến 2010 chỉ có 10,7 người.

Có thể thấy quỹ hưu trí tiềm ẩn nguy cơ không thể đảm bảo chi trả trong một tương lai gần. Hiện lương hưu được chi trả tính trên số tiền lương đóng bảo hiểm xã hội trong quãng thời gian công tác của đối tượng này (chỉ bằng 56,6% thu nhập thực tế). Bà Trần Thị Thúy Nga - Vụ trưởng Vụ BHXH (Bộ LĐ,TB&XH) cho rằng, mức chi trả lương hưu đạt thấp, đời sống của người về hưu khó được cải thiện. Chính vì vậy, quỹ hưu trí bổ sung là một nhu cầu thực tế bởi lương hưu hiện nay là thu nhập duy nhất của người nghỉ hưu. Ý tưởng xây dựng quỹ hữu trí bổ sung đã nhận được sự hưởng ứng của cả doanh nghiệp và người lao động.

Điều này được minh chứng trong một cuộc khảo sát mới đây điều tra nhu cầu của doanh nghiệp về việc xây dựng quỹ hưu trí bổ sung tại Hà Nội và TP.HCM do Bộ LĐ,TB&XH tiến hành với 65.424 lao động tại 122 doanh nghiệp nhà nước, 108.408 lao động tại 286 doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài và 31.075 lao động tại 197 doanh nghiệp ngoài quốc doanh. Kết quả cho thấy, trong tổng số 610 doanh nghiệp thì có 429 doanh nghiệp cho biết sẵn sàng tham gia quỹ hưu trí bổ sung, chiếm 70,33%. Đặc biệt, các doanh nghiệp đều nhận thấy, chương trình hưu trí bổ sung có thể trở thành một công cụ hữu hiệu đối với doanh nghiệp cũng như đảm bảo cuộc sống người lao động sau khi về hưu.

Kết quả khảo sát cũng đưa ra đối tượng để áp dụng chế độ hưu trí, có 334 doanh nghiệp cho rằng, nên áp dụng với tất cả lao động; 25% doanh nghiệp cho rằng chỉ áp dụng đối với người có tiền lương cao hơn trần đóng BHXH.

Còn tỉ lệ đóng của doanh nghiệp và người lao động vào quỹ hưu trí bổ sung là: Người sử dụng lao động 2/3, người lao động 1/3... Bên cạnh đó, quy định khống chế mức trần đóng BHXH của Luật BHXH có hiệu lực từ ngày 1/1/2007 không quá 20 tháng lương tối thiểu cũng khiến cho doanh nghiệp và người lao động đồng tình với việc xây dựng thêm quỹ hỗ trợ này.

Cần cụ thể hóa sớm lộ trình

Về vấn đề quỹ hưu trí bổ sung nên giao cho tổ chức nào thực hiện, kết quả điều tra cho thấy, có 453 doanh nghiệp (chiếm 74,26%) được hỏi cho rằng nên giao cho Bảo hiểm Xã hội Việt Nam thực hiện; 9,02% doanh nghiệp cho rằng nên để cho doanh nghiệp bảo hiểm thương mại tiến hành; 8,2% ý kiến cho rằng nên để chính doanh nghiệp sử dụng lao động thực hiện; 6,56% doanh nghiệp ủng hộ phương án thành lập một tổ chức mới.

Theo bà Nga, khi tham gia bảo hiểm hưu trí bổ sung, người lao động sẽ được hưởng quyền lợi bảo hiểm tương ứng với mức tham gia. Cụ thể: Tử vong hoặc thương tật toàn bộ vĩnh viễn do mọi nguyên nhân được thanh toán 1 lần (24 tháng); quyền lợi được tăng lên trong trường hợp tử vong do tai nạn lao động (12 tháng); mất khả năng lao động tạm thời (tối đa 3 tháng)...

Ông Phạm Minh Huân, Thứ trưởng Bộ LĐ,TB&XH cho biết: Hiện BHXH bắt buộc (bao gồm chế độ hưu trí) ở Việt Nam có khoảng 10 triệu người đóng với mức hưởng còn thấp. Do đó, Bộ LĐ,TB&XH đang nghiên cứu bổ sung Luật Bảo hiểm xã hội theo hướng tăng số người tham gia và tăng mức hưởng.

Theo Thứ trưởng Huân, thành lập quỹ hưu trí bổ sung là một dự án quan trọng bởi BHXH nói chung và hưu trí nói riêng là các nhân tố khách quan cho sự phát triển xã hội và kinh tế của các quốc gia. Việt Nam đang trên đường hội nhập. Vấn đề hiện nay là cải cách, đổi mới các chính sách sao cho phù hợp với xu thế chung của các nước trên thế giới. Hiện nay, Việt Nam vẫn đang tiếp tục chỉ đạo các cơ quan chuyên môn tiếp tục nghiên cứu và xây dựng chính sách này.

Lý Hà