Trao đổi với phóng viên TTXVN tại Praha, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Takashi Hosoda (Đại học Tây Bohemia, CH Séc) cho rằng sau Chiến tranh Lạnh, khái niệm an ninh đã mở rộng sang nhiều lĩnh vực phi quân sự như biến đổi khí hậu, thiếu hụt năng lượng và lương thực, dịch bệnh, thiên tai và tội phạm xuyên quốc gia. Điểm nổi bật của những thách thức này là ảnh hưởng trực tiếp đến con người, do đó an ninh con người cần được đặt lên hàng đầu, song quốc gia vẫn giữ vai trò “vỏ bọc cứng” để bảo vệ chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ. Tại Trung và Đông Âu, bao gồm cả CH Séc, những thách thức nổi bật là tấn công mạng, khủng bố, thông tin sai lệch, biến đổi khí hậu, an ninh năng lượng và trí tuệ nhân tạo (AI).  

Theo Tiến sĩ Hosoda, ngày nay các mối đe dọa truyền thống và phi truyền thống đang đan xen, thậm chí tạo thành “đe dọa lai ghép”. Với Việt Nam, bên cạnh nguy cơ từ tội phạm mạng, tội phạm có tổ chức hay an ninh năng lượng, những hành động đơn phương trên Biển Đông cũng đặt ra nhiều thách thức.

Đánh giá cao “Chiến lược tổng thể quốc gia phòng ngừa, ứng phó với các đe dọa an ninh phi truyền thống đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045” của Chính phủ Việt Nam, chuyên gia này cho rằng việc phân cấp linh hoạt, phát hiện sớm bất thường, cùng cơ chế hợp tác khu vực và toàn cầu sẽ là chìa khóa ứng phó. Ông nhận định đây là bước đi quan trọng được kỳ vọng phát huy hiệu quả. 

Tiến sĩ Hosoda cho rằng chính sách quốc phòng “bốn không” không cản trở Việt Nam tham gia hợp tác quốc tế trong lĩnh vực phi truyền thống. Ông cũng đánh giá cao nỗ lực của Chính phủ Việt Nam trong việc triển khai chiến lược quốc gia về an ninh phi truyền thống. Trong đó, các lĩnh vực trọng tâm gồm: ứng phó biến đổi khí hậu và thiên tai, an ninh mạng và thông tin, an ninh năng lượng và tài nguyên nước, phòng chống dịch bệnh và đấu tranh với tội phạm có tổ chức. Đây sẽ là nền tảng thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Tiến sĩ Hosoda bày tỏ tin tưởng Nhật Bản có thể hợp tác sâu rộng với Việt Nam trong các lĩnh vực này, nhất là năng lượng, tài nguyên và an ninh hàng hải, bởi cả hai quốc gia đều phụ thuộc lớn vào vận tải biển.

Tiến sĩ Hosoda đề xuất một số biện pháp để đối phó với các mối đe dọa phi truyền thống. Một nguyên tắc cơ bản là phát hiện sớm bất thường, triển khai biện pháp khẩn cấp kịp thời, rồi huy động nguồn lực để khôi phục. Tuy nhiên, cách tiếp cận tập trung có thể không đáp ứng nhanh, do đó cần cơ chế phân cấp linh hoạt hơn trong chỉ huy, huy động và hậu cần.

Tiến sĩ Hosoda nhấn mạnh, không quốc gia nào có thể tự mình giải quyết thách thức phi truyền thống. Do đó, Việt Nam cần tăng cường hợp tác trong ASEAN, đồng thời mở rộng phối hợp với các đối tác như Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản và Liên minh châu Âu (EU). Đây cũng là lĩnh vực ngay cả những nước vốn có khác biệt về an ninh truyền thống vẫn có thể chung tay, góp phần củng cố lòng tin và thúc đẩy chủ nghĩa đa phương trong bối cảnh bất ổn toàn cầu.