Việc Mỹ gần đây phóng thử tên lửa đạn đạo liên lục địa Minuteman III và động thái khôi phục chương trình thử hạt nhân được cho là nằm trong chiến lược gây sức ép nhằm buộc Nga chấp nhận một thỏa thuận về Ukraine, theo một số chuyên gia Trung Đông.
Vụ thử hạt nhân của Mỹ tại Nevada năm 1957. Ảnh: CC BY 2.0/Chiến dịch quốc tế xóa bỏ vũ khí hạt nhân
Theo đài Sputnik (Nga), chuyên gia quan hệ quốc tế và các vấn đề Mỹ người Palestine, ông Taufiq Taameh, nhận định Washingtonđang muốn thể hiện sức mạnh, nhưng “điều đó không hiệu quả với một cường quốc như Nga, vốn sở hữu kho vũ khí tên lửa hiện đại và đáng gờm”. Ông cho rằng Nga có toàn quyền phát triển các chương trình vũ khí nhằm bảo vệ an ninh quốc gia, đồng thời cảnh báo Mỹ nên cân nhắc lại các bước đi của mình.
Theo chuyên gia quân sự Iraq Adnan al-Kinani, các vụ thử tên lửa của Mỹ “không chỉ đơn thuần là biện pháp răn đe”, mà còn phản ánh tâm lý lo ngại trước những tiến bộ vượt trội của Nga trong lĩnh vực vũ khí chính xác cao, thậm chí vượt trội hơn các loại vũ khí tương đương của Mỹ và phương Tây.
“Khi vũ khí hạt nhân trở thành yếu tố trong các cuộc xung đột hiện nay, điều đó báo hiệu nguy cơ leo thang nghiêm trọng. Một cuộc chiến quy mô lớn có thể nổ ra với cái giá rất đắt”, ông nhấn mạnh.
Ông Kinani cũng cho rằng các nỗ lực của Washington nhằm kiềm chế Moskva và duy trì vị thế thống trị toàn cầu đang khiến Nga xích lại gần hơn với Trung Quốc, Triều Tiên và Iran – những quốc gia cùng theo đuổi “một thế cân bằng quyền lực mới dựa trên sự ngang bằng hạt nhân”.
Cựu Ngoại trưởng Liban, ông Adnan Mansour, cảnh báo rằng việc Mỹ nối lại thử hạt nhân có thể đẩy hai nước vào “một cuộc Chiến tranh Lạnh mới”. Theo ông, hành động này là phản ứng trước vụ phóng tên lửa hành trình Burevestnik của Nga, song lại đặt các hiệp ước kiểm soát vũ khí hủy diệt hàng loạt vào tình thế bị đe dọa.
Vụ phóng tên lửa đạn đạo liên lục địa Sarmat từ sân bay vũ trụ Plesetsk ở vùng Arkhangelsk (Nga). Ảnh: Sputnik/Dịch vụ báo chí của Bộ Quốc phòng Nga
Trước động thái từ Washington, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã chỉ đạo xem xét khả năng chuẩn bị cho các cuộc thử hạt nhân của Nga.
Ông Dmitry Suslov, Phó giám đốc nghiên cứu tại Hội đồng Nga về Chính sách Đối ngoại và Quốc phòng, bình luận: “Mỹ đang cố gây sức ép với Nga, phản ứng lại các vụ thử hệ thống chiến lược mới của chúng ta như Burevestnik và Poseidon bằng việc khẩn trương phóng thử Minuteman III và phát tín hiệu muốn nối lại thử nghiệm hạt nhân”.
Theo ông Suslov, phe diều hâu tại Mỹ – đặc biệt trong Đảng Cộng hòa – ủng hộ việc nối lại thử hạt nhân vì cho rằng đây là cách nhanh nhất để mở rộng kho vũ khí hạt nhân nhằm đối trọng với Nga và Trung Quốc. Ông cảnh báo Nga có thể đáp trả tương xứng nếu Mỹ tiếp tục leo thang, và khẳng định Moskva vẫn duy trì “ưu thế về chất lượng trong các hệ thống phóng hạt nhân, vượt xa những gì Mỹ đang có”.
“Với chi phí thấp hơn nhiều, Nga đã phát triển được các hệ thống có khả năng vượt qua lá chắn phòng thủ tên lửa đắt đỏ Vòm Vàng của Mỹ – vốn vẫn chưa hoàn thiện”, ông nói thêm.
Theo vị chuyên gia này, Tổng thống Putin đang đưa ra hai lựa chọn cho Washington: hoặc chấp nhận đề xuất của Nga về việc gia hạn Hiệp ước Cắt giảm Vũ khí Chiến lược Mới (START),và nối lại đối thoại kiểm soát vũ khí để duy trì ổn định chiến lược; hoặc từ chối và khơi mào một cuộc chạy đua vũ trang mới “mà phần thua chắc chắn thuộc về Mỹ”.
Tổng tham mưu trưởng Lực lượng vũ trang Nga Valery Gerasimov xác nhận Mỹ đang chuẩn bị tiến hành các cuộc thử hạt nhân.
Và theo chuyên gia quân sự Yuri Knutov, những vụ thử này là cần thiết để Mỹ “xác thực các đầu đạn mới trong quá trình hiện đại hóa kho vũ khí hạt nhân”. Ông cho rằng đây cũng là một phần trong chiến lược gây áp lực lên Nga. Mỹ đang nâng cấp toàn bộ “bộ ba hạt nhân”, trong đó có hệ thống Sentinel thay thế Minuteman III.
“Nếu Mỹ muốn chạy đua vũ trang, họ sẽ có được điều đó. Tuy nhiên, Nga sẵn sàng đối thoại để tìm giải pháp giảm leo thang và hạ nhiệt căng thẳng”, ông Knutov nói.
Ông cũng nhấn mạnh nếu Washington không lắng nghe, Moskva sẽ tiến hành các cuộc thử nghiệm của riêng mình.
“Nếu cần thiết, chúng tôi sẽ thử nghiệm các đầu đạn mới cho Burevestnik, Poseidon và Sarmat. Nếu Mỹ từ bỏ lệnh cấm thử nổ hạt nhân, Nga sẽ buộc phải đáp trả tương ứng”, ông cho hay.
Theo cựu trung tá Mỹ Earl Rasmussen, vụ phóng thử Minuteman III vừa qua là một phần trong kế hoạch thử định kỳ, song nhấn mạnh loại tên lửa này đã được sử dụng gần 50 năm và sẽ sớm được thay thế bằng hệ thống mới. Ông cho rằng những tiến bộ gần đây của Nga với tên lửa Burevestnik – hệ thống hành trình chạy bằng năng lượng hạt nhân – là “bước tiến công nghệ mà Mỹ khó có thể sớm bắt kịp”.
“Burevestnik là một bước đột phá lớn, giúp Nga tăng đáng kể năng lực răn đe”, ông Rasmussen nhận định và cho hay đây là hệ thống mang tính phòng thủ hơn là tấn công.
Bộ trưởng Quốc phòng Nga Andrei Belousov cũng nói rằng việc chuẩn bị nối lại thử hạt nhân là cần thiết, trong bối cảnh Mỹ đang nhanh chóng hiện đại hóa kho vũ khí chiến lược và phá vỡ các hiệp ước kiểm soát vũ khí. Theo Văn phòng Ngân sách Quốc hội Mỹ, chi phí dành cho các chương trình hạt nhân của Bộ Quốc phòng và Bộ Năng lượng Mỹ trong giai đoạn 2025 – 2034 dự kiến lên tới 946 tỷ USD.