Ba phi hành gia Trung Quốc đã trở về Trái Đất an toàn vào ngày 14/11, khép lại hơn một tuần bị kẹt trên trạm vũ trụ Thiên Cung do tàu vũ trụ gặp trục trặc. Sự cố khiến Trung Quốc tạm thời không có phương tiện sẵn sàng để đưa phi hành đoàn mới trở về trong trường hợp khẩn cấp và để lại một câu hỏi lớn: chuyện gì sẽ xảy ra với con tàu bị hỏng Thần Châu-20 vẫn đang neo trên quỹ đạo?

Theo hãng tin Reuters, tàu vũ trụ Thần Châu-20 buộc phải ở lại trạm vũ trụ lâu hơn dự kiến sau khi Cơ quan Vũ trụ Có người lái Trung Quốc (CMSA) xác định một vết nứt trên cửa sổ khiến tàu không còn đủ điều kiện an toàn để thực hiện hành trình trở về Trái Đất.

Trong lần trở về ngày 14/11, ba phi hành gia thuộc phi hành đoàn Thần Châu-20, gồm Trần Đông, Trần Trung Thụy và Vương Kiệt, đã quay về Trái Đất trên tàu Thần Châu-21 - con tàu vốn được lên kế hoạch sẽ trở lại sau khoảng sáu tháng nữa. Hai tuần trước đó, Thần Châu-21 đã đưa ba phi hành gia mới lên tiếp quản trạm Thiên Cung, thay cho phi hành đoàn Thần Châu-20.

Tuy nhiên, việc hoán đổi phương tiện trở về đã tạo ra một tình huống chưa từng có tiền lệ: trên Thiên Cung hiện không còn tàu vũ trụ “dự phòng” nào để đưa phi hành đoàn Thần Châu-21 trở lại Trái Đất trong trường hợp khẩn cấp, trong khi tàu Thần Châu-20 hư hỏng vẫn neo trên trạm.

Trong số ba người đang làm việc trên Thiên Cung có Ngô Phi, 32 tuổi, phi hành gia trẻ nhất Trung Quốc từng được phóng lên vũ trụ. Các cơ quan vũ trụ và truyền thông nhà nước Trung Quốc đến nay gần như không đề cập đến trạng thái dễ tổn thương của Thiên Cung và phi hành đoàn, mà chủ yếu tập trung tường thuật chi tiết hành trình trở về của Thần Châu-21.

Hãng thông tấn Tân Hoa Xã mô tả chuyến trở về của phi hành đoàn Thần Châu-20 là “lần đầu tiên thực hiện thành công một quy trình trở về thay thế trong lịch sử chương trình trạm vũ trụ Trung Quốc”, đồng thời ghi nhận bộ ba này đã lập kỷ lục mới về thời gian ở trên quỹ đạo lâu nhất đối với phi hành gia nước này.

Về kế hoạch tiếp theo, CMSA cho biết tàu vũ trụ Thần Châu-22 sẽ được phóng lên “vào thời điểm thích hợp” trong tương lai. Việc có thể phải triển khai sớm Thần Châu-22, vốn ban đầu dự kiến phóng vào tháng 4 năm sau, được cho là có thể dựa trên kinh nghiệm từ chương trình Soyuz của Nga - mẫu thiết kế mà các tàu Thần Châu chịu nhiều ảnh hưởng.

Tháng 12/2022, một hạt vi thiên thạch đã làm hỏng hệ thống điều khiển nhiệt của tàu Soyuz MS-22 khi con tàu đang neo tại Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS). Do nguy cơ quá nhiệt nếu dùng tàu để quay về, cơ quan vũ trụ Nga quyết định phóng Soyuz MS-23 để đón phi hành đoàn của MS-22 trở lại Trái Đất. Chuyên gia vũ trụ Nga Igor Marinin cho rằng nhiều khả năng Trung Quốc đã nghiên cứu kỹ những “tình huống bất thường” mà phía Nga từng đối mặt.

Từ năm 2021, các sứ mệnh Thần Châu đã đều đặn đưa ba phi hành gia lên Thiên Cung làm việc trong nửa năm mỗi nhiệm kỳ. Đây là lần đầu tiên một tàu Thần Châu bị bỏ lại trên quỹ đạo trong khi phi hành đoàn của nó đã trở về Trái Đất, đặt ra bài toán khó về cách xử lý phương tiện hư hỏng.

Theo các chuyên gia, về lý thuyết, Thần Châu-20 - bị hư hại sau va chạm với mảnh vỡ - cần được đánh giá và sửa chữa trên quỹ đạo trước khi có thể cân nhắc đưa trở về hoặc tháo dỡ từng phần. Nếu việc sửa chữa không khả thi, con tàu phải được loại bỏ một cách có kiểm soát để tránh gây cản trở cho các sứ mệnh tương lai. Lý do là Thiên Cung cần duy trì ít nhất một cảng cập tàu trống để các tàu Thần Châu mới có thể neo đậu.

Chuyên gia Marinin nhận định, nếu mức độ hư hại của Thần Châu-20 là đáng kể và việc phục hồi trở nên quá rủi ro, một kịch bản có thể xảy ra là con tàu sẽ được tách khỏi Thiên Cung và hạ quỹ đạo, cho cháy trong khí quyển, với phần còn lại rơi xuống khu vực an toàn trên Thái Bình Dương - tương tự cách nhiều tàu vũ trụ cũ được xử lý hiện nay.

Điều đó cũng đồng nghĩa, trong khi phi hành đoàn Thần Châu-20 đã an toàn trên mặt đất, “số phận” của con tàu bị hỏng vẫn còn bỏ ngỏ.