Trong nỗ lực bảo tồn loài sinh vật biển quý hiếm này, các nhà khoa học triển khai những giải pháp sáng tạo, từ việc sử dụng chó nghiệp vụ đến ứng dụng thiết bị bay không người lái (UAV), nhằm nghiên cứu và bảo vệ theo phương pháp nhân đạo, ít xâm lấn.

Theo tờ The Guardian ngày 2/10, quần đảo San Juan - nằm giữa bang Washington (Mỹ) và đảo Vancouver (Canada) - hiện là nơi cư trú cuối cùng của loài cá voi sát thủ phía Nam. Đây là một quần thể có sự khác biệt về di truyền và văn hóa so với các nhóm cá voi khác ở Bắc Thái Bình Dương. Khác với cá voi sát thủ Bigg (còn gọi là cá voi sát thủ di cư), loài chuyên săn động vật có vú, quần thể phía Nam chỉ ăn cá, chủ yếu là cá hồi Chinook. Tuy nhiên, nguồn thức ăn ngày càng cạn kiệt, kết hợp với ô nhiễm môi trường và tiếng ồn từ tàu thuyền, đã khiến loài này suy giảm nghiêm trọng.

Trong nỗ lực bảo tồn, tiến sĩ Deborah Giles thuộc tổ chức bảo tồn biển SeaDoc Society đã sử dụng chú chó cứu hộ tên Eba, nổi tiếng với khả năng phát hiện phân cá voi trên biển. Nhờ đó, các nhà nghiên cứu có thể thu thập mẫu từ xa mà không gây căng thẳng cho đàn cá voi. Từ những mẫu này, giới khoa học phân tích được chế độ ăn uống, nồng độ hormone, tình trạng mang thai, mức độ phơi nhiễm độc tố, cũng như sự hiện diện của vi sinh vật và vi nhựa trong cơ thể. “Eba giúp chúng tôi nghiên cứu hiệu quả mà không tác động tiêu cực đến cá thể nào”, bà Giles nhấn mạnh.

Song song với đó, các nhà khoa học tại Liên minh Động vật Hoang dã - Sở thú San Diego đã phát triển UAV chuyên dụng cho nghiên cứu sinh học biển. Các UAV này được thiết kế để bay trên đàn cá voi, thu thập hơi thở từ lỗ phun nước. Mẫu thu được chứa ADN, hormone và các chỉ dấu bệnh lý, giúp đánh giá chính xác tình trạng sức khỏe. UAV còn được trang bị cảm biến hồng ngoại, cho phép đo nhiệt độ cơ thể cá voi từ xa. “Chúng tôi cần dữ liệu kịp thời và chính xác để can thiệp khi cần thiết”, nhà khoa học James Sheppard khẳng định.

Các phương pháp nghiên cứu mới này được đánh giá an toàn và nhân đạo hơn so với kỹ thuật truyền thống như gắn thẻ vệ tinh hoặc bắn phi tiêu sinh thiết - vốn từng gây tổn thương và thậm chí tử vong cho một số cá thể. Tuy nhiên, thách thức cốt lõi vẫn là khôi phục nguồn cá hồi Chinook, giảm thiểu ô nhiễm và hạn chế tác động do hoạt động hàng hải gây ra.

Bên cạnh giá trị sinh thái, cá voi sát thủ còn mang ý nghĩa văn hóa và tinh thần đặc biệt đối với các cộng đồng bản địa tại bang Washington. Ông Steve Edwards, lãnh đạo bộ tộc Swinomish, khẳng định: “Chúng tôi coi cá voi sát thủ như họ hàng, là một phần trong mạng lưới gắn kết giữa con người và mọi sinh vật sống.”

Giới khoa học và cộng đồng địa phương kỳ vọng rằng, với sự kết hợp giữa tiến bộ khoa học và tinh thần trách nhiệm xã hội, những nỗ lực hiện nay sẽ tạo cơ hội phục hồi quần thể cá voi sát thủ phía Nam - loài sinh vật biển đang đứng trước nguy cơ biến mất tại vùng biển Tây Bắc nước Mỹ.