Tháng 3, cả Chile và Uruguay ghi nhận số ca mắc mới tăng rõ rệt nhất kể từ đầu dịch. Trong tháng 4 này, hai nước đều công bố số ca mắc mới mỗi ngày tăng lên mức cao nhất từ trước đến nay. Cụ thể, Chile có 9.171 ca mắc mới ngày 9/4, cao hơn cả mốc đỉnh 6.938 ca từng ghi nhận vào mùa đông năm ngoái. Uruguay ghi nhận số ca mắc mới tăng cao chưa từng thấy với 3.935 ca mắc mới ngày 7/4 vừa qua, sau đó ghi nhận số ca tử vong trong ngày cao nhất từ trước đến nay với 52 ca.

Giải thích nguyên nhân dẫn đến tình hình dịch bệnh diễn biến xấu tại Chile, các chuyên gia đề cập đến một yếu tố là do chính phủ nới lỏng các biện pháp kiểm soát đại dịch. Chuyên gia về bệnh truyền nhiễm tại Đại học Y khoa Chile, ông Juan Pablo Torres cho biết: “Thông điệp nới lỏng đã được truyền đi, đặc biệt cùng với kỳ nghỉ hè (từ tháng 1 - 3)”. Các quy định phòng dịch được nới lỏng cho phép người dân đi lại dễ dàng trong nước, nhiều người cũng có tâm lý chủ qua, không tuân thủ những biện pháp tự phòng ngừa. 

Chuyên gia Torres cũng cho biết các quy trình truy vết và cách ly bệnh nhân COVID-19 tại Chile còn nhiều kẽ hở. Theo báo cáo giám sát xét nghiệm - truy vết - cách ly gần đây tại tuyến chăm sóc sức khỏe ban đầu, cứ 3 trung tâm thì có một trung tâm cho biết họ không truy tìm các ca nghi mắc. Trong các báo cáo trước đây, tỷ lệ này chưa đến 1/10.

Trong khi đó, bà Katia Abarca, giảng viên Đại học Công giáo Giáo hoàng Chile và Giám đốc một trung tâm nghiên cứu vaccine Sinovac tại Chile, nêu một nguyên nhân khác là do mở cửa biên giới, tạo điều kiện cho những biến thể mới của virus SARS-CoV-2 gây bệnh COVID-19 từ Brazil và Anh xâm nhập.

Tính đến cuối tháng 3, Bộ Y tế Chile đã xác định 64 ca nhiễm biến thể có nguồn gốc ở Anh và 45 ca nhiễm biến thể ở Brazil. Theo bà Abarca, vấn đề nằm ở chỗ giải trình tự gene để xác định các biến thể là công việc phức tạp và mất nhiều thời gian. Đến cuối tháng 3, Bộ Khoa học Chile thông báo phòng thí nghiệm của các trường đại học sẽ cùng tham gia nỗ lực giải trình tự gene của virus, tăng số lượng từ 150 lên 500 mẫu/tuần.

Bà Abarca nhấn mạnh: “Chính phủ rất lo ngại về nền kinh tế đất nước, nhưng chúng ta không thể phát triển kinh tế nếu không có sức khỏe”. Đến ngày 5/4, Chile đã bắt đầu đóng cửa biên giới. 

Ngày 23/3 vừa qua, Uruguay thông báo đã phát hiện biến thể của virus SARS-CoV-2 có nguồn gốc từ Brazil. Kể từ đó, các nghiên cứu dựa trên các mẫu bệnh phẩm trên cả nước cho thấy tỷ lệ lây nhiễm gia tăng. Đến nay, quốc gia 3,4 triệu dân này chưa ghi nhận trường hợp nhiễm biến thể mới của virus xuất hiện lần đầu tại Anh.

Mặc dù các chuyên gia ở cả Chile và Uruguay cho rằng số ca mắc tăng vọt một phần là do khả năng lây lan mạnh hơn của các biến thể mới, song chưa có dữ liệu cụ thể để chứng tỏ điều này.

Bà Ximena Aguilera, Giám đốc Trung tâm Dịch tễ học và chính sách y tế của Khoa Y thuộc Đại học Desarrollo và là thành viên của Hội đồng Cố vấn về COVID-19 thuộc Bộ Y tế Chile, cho biết biểu đồ dịch bệnh tại Chile và Uruguay cũng tương tự như các nước Brazil, Argentina và Paraguay, tức là số ca mắc tăng vào giữa tháng 1 năm nay và tăng từ nửa cuối tháng 2. Theo bà, nguyên nhân một phần là do các hoạt động đón mừng Giáng sinh và Năm mới 2021, sau đó là kỳ nghỉ Hè. Đó là lý do số ca mắc mới trong khu vực không giảm đáng kể vào mùa Hè, tương tự như ở Bắc bán cầu.

Tháng 2 vừa qua, cả Chile và Uruguay đều đẩy mạnh chương trình tiêm chủng vaccine ngừa COVID-19.

Tại Chile, đến nay đã có 30% được tiêm vaccine, trong đó hơn 30% đã được tiêm mũi vaccine thứ hai. Theo số liệu chính thức, số bệnh nhân trên 70 tuổi mắc COVID-19 thể nặng đã giảm 13% trong tháng 3. Hơn 80% số người trong nhóm cao tuổi này đã được tiêm vaccine. Cũng trong tháng này, tỷ lệ người từ 40 - 49 tuổi mắc COVID-19 tăng 158% trong khi tỷ lệ tiêm chủng ở nhóm người này chỉ đạt 1%. 

Tại Uruguay, 23% dân số đã được tiêm một mũi vaccine và khoảng 5% dân số đã được tiêm mũi thứ hai. Chiến dịch tiêm vaccine tại Uruguay được đánh giá tốt. Tuy nhiên, bà Pilar Moreno, nhà nghiên cứu tại Đại học Cộng hòa và Viện Pasteur de Montevideo, cho biết đất nước đang đối mặt với số ca nhiễm gia tăng theo cấp số nhân và phải đợi đến tháng 5 tới mới thấy được tác dụng của vaccine đối với người dân. 

Trong bối cảnh số ca mắc tăng vọt tại hai nước Nam Mỹ, giới chuyên gia đều cho rằng chính phủ và người dân hai nước phải duy trì các biện pháp kiểm soát đại dịch. Chuyên gia Torres khẳng định chừng nào các nước chưa đạt được miễn dịch cộng đồng thì chừng đó người dân chưa thể nới lỏng các biện pháp phòng ngừa. 

Về phần mình, bà Moreno nhấn mạnh cần giảm tỷ lệ lây nhiễm trong khi triển khai tiêm vaccine phòng COVID-19 vì số ca mắc gia tăng có nguy cơ dẫn đến sự xuất hiện của những biến thể mới.

Ngày 12/4 vừa qua, Tổng Giám đốc Tổ chức Y tế thế giới (WHO) Tedros Adhanom Ghebreyesus cho biết dù người dân thế giới đã được tiêm hơn 780 triệu liều vaccine, song số ca mắc mới tăng 7 tuần liên tiếp và số ca tử vong tăng trong 4 tuần tính trên toàn cầu. Người đứng đầu WHO lưu ý: “Vaccine là công cụ quan trọng và mạnh mẽ, nhưng không phải là công cụ duy nhất”, đồng thời kêu gọi mọi người tích cực thực hiện các biện pháp phòng ngừa như đảm bảo giãn cách, đeo khẩu trang, sát khuẩn tay, tăng cường giám sát, xét nghiệm, theo dõi tiếp xúc để ngăn dịch bệnh lây lan.