Theo số liệu từ Hải quan Việt Nam, trong tháng 8 kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản đạt 1,12 tỷ USD, tăng 13,8%. Đây là mức tăng trưởng khá ấn tượng trong bối cảnh thị trường nhiều biến động. Tính chung 8 tháng năm 2025, kim ngạch xuất khẩu thủy sản đã đạt 7,34 tỷ USD, tăng 16,7% so với cùng kỳ 2024. 

Xét về cơ cấu sản phẩm, tôm vẫn là mặt hàng chủ lực trong đó, tôm hùm tiếp tục là điểm sáng xuất khẩu. Xuất khẩu cá tra cũng có sự phục hồi. Nhóm nhuyễn thể (mực, bạch tuộc, hai mảnh vỏ) tăng trưởng mạnh về kim ngạch xuất khẩu. Trong khi đó, xuất khẩu cá ngừ giảm nhẹ do những bất ổn cả về nguồn cung nguyên liệu và tiêu thụ.

Về thị trường, các nước thuộc Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) dẫn đầu, tiếp đến là Trung Quốc (bao gồm Hong Kong), Hoa Kỳ. Đáng lưu ý, xuất khẩu cá tra sang Hoa Kỳ đạt 234 triệu USD trong 8 tháng, tăng 3,7% so với cùng kỳ. Việc duy trì đà tăng trưởng trong bối cảnh chịu nhiều sức ép về thuế quan và rào cản kỹ thuật cho thấy cá tra Việt Nam đang dần khẳng định vị thế ở phân khúc trung – cao cấp, là động lực để doanh nghiệp tiếp tục chuẩn hóa sản phẩm và xây dựng thương hiệu tại thị trường này. Các thị trường khác như EU và Hàn Quốc tiếp tục duy trì tăng trưởng ổn định.  

Bà Lê Hằng, Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thuỷ sản Việt Nam (Vasep) nhận định: Xuất khẩu thuỷ sản đang tăng tốc với mục tiêu có thể về đích 10 tỷ USD trong năm 2025. Tuy nhiên, khả năng tăng trưởng sẽ chia thành các giai đoạn trái ngược nhau.Từ nay đến giữa tháng 11/2025, doanh nghiệp và nhà nhập khẩu Hoa Kỳ sẽ đẩy mạnh đơn hàng để “chạy trước” các rào cản thương mại. Do đó, tháng 9 và 10/2025 có thể chứng kiến mức tăng trưởng bùng nổ. Tuy nhiên sau đó, từ cuối tháng 11 trở đi, xuất khẩu dự báo sẽ chững lại, nhường chỗ cho một giai đoạn khó khăn. 

Lý giải cho hiện tượng trên, bà Lê Hằng cho rằng, ngành thủy sản Việt Nam đang phải đối diện với giai đoạn khó khăn do ảnh hưởng những biến động thuế quan và rào cản thị trường. Tại Hoa Kỳ, thuế đối ứng 20% khiến hàng Việt Nam kém cạnh tranh hơn so với Thái Lan, Indonesia hay Ecuador. Riêng ngành tôm còn đứng trước nguy cơ bị áp thuế chống bán phá giá cao bất thường trong đợt rà soát POR19.

Đáng lo ngại hơn, Hoa Kỳ mới đây đã công bố kết quả đánh giá mức độ tương đương của nghề cá Việt Nam theo Đạo luật bảo vệ thú biển (MMPA) với 12 nghề đánh bắt bị từ chối. Danh mục bị ảnh hưởng gồm nhiều loài cá ngừ, cá thu, mực bạch tuộc và một số giáp xác đều là những mặt hàng suất khẩu chủ lực của Việt Nam. Theo đó, từ ngày 1/1/2026, cá cùng sản phẩm từ 12 nghề này không được phép nhập khẩu vào Hoa Kỳ, có thể làm giảm đi hơn 500 triệu USD trong tổng kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam mỗi năm. 

Theo các doanh nghiệp, quyết định của phía Hoa Kỳ không chỉ khiến kim ngạch xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam có nguy cơ sụt giảm mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến sinh kế của ngư dân, hoạt động của nhiều doanh nghiệp chế biến xuất khẩu thuỷ sản. Bên cạnh đó, "thẻ vàng" IUU vẫn chưa được gỡ bỏ, cộng thêm các quy định mới về kích thước tối thiểu cá ngừ vằn và cấm trộn lẫn nguyên liệu khiến nhiều doanh nghiệp khó xoay xở nguồn hàng hợp pháp. Nếu không có giải pháp căn cơ trong xử lý thuế chống bán phá giá và công nhận tương đương theo Luật MMPA, xuất khẩu thủy sản năm 2026 chắc chắn sẽ sụt giảm.

Trước những thách thức hiện hữu, nhiều doanh nghiệp thuỷ sản đã tập trung việc đa dạng hóa thị trường, hướng sang châu Á, Trung Đông, Nam Mỹ và đẩy mạnh chế biến sâu để duy trì lợi thế cạnh tranh. 

Thống kê xuất khẩu theo thị trường cho thấy, nhu cầu tiêu dùng cá tra đang có sự điều chỉnh giữa các khu vực, trong khi Trung Quốc giảm thì các quốc gia khối CPTPP, ASEAN và Nam Mỹ tiếp tục duy trì tăng trưởng cao. Nhật Bản, Canada và Mexico là những thị trường tiêu thụ lớn, nhờ ưu đãi thuế và xu hướng ưa chuộng sản phẩm tiện lợi, an toàn, là khu vực chiến lược dài hạn cho ngành cá tra. 

Nhập khẩu cá tra của các quốc gia trong khu vực như Thái Lan, Philippines, Malaysia và Singapore đều tăng trưởng tốt và ổn định. Với lợi thế về địa lý, chi phí logistics thấp và sự tương đồng khẩu vị, ASEAN được xem là khu vực an toàn giúp cá tra giảm phụ thuộc vào các thị trường xa, nhiều rào cản.

Về phân khúc, ngoài philê đông lạnh giữ vai trò chủ lực, nhóm sản phẩm cá tra chế biến sâu dù chiếm tỷ trọng nhỏ đang có tốc độ tăng trưởng mạnh nhất phản ánh sự thích ứng linh hoạt của doanh nghiệp với xu hướng tiêu dùng tiện lợi và đa dạng hóa. 

“Sản phẩm giá trị gia tăng không chỉ nâng giá trị, mà còn giúp cá tra cạnh tranh sòng phẳng hơn với các loại cá thịt trắng khác như cá rô phi, cá minh thái. Khi người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến chứng nhận bền vững, truy xuất nguồn gốc minh bạch và sản phẩm tiện lợi, thì chế biến sâu chính là “tấm hộ chiếu” để cá tra Việt Nam mở rộng thị phần”, đại diện doanh nghiệp xuất khẩu cá tra tại Tây Ninh chia sẻ.

Không riêng cá tra, tôm Việt cũng đang duy trì thị phần và lợi thế cạnh tranh nhờ vào các sản phẩm phân khúc giá trị cao, đặc biệt tại khu vực EU. Theo dự báo của Cơ quan thống kê Liên minh châu Âu (Eurostat), nhu cầu nhập khẩu tôm của EU trong năm 2025 có thể lên tới 400.000 tấn, mức cao chưa từng thấy trong nhiều năm, mở ra dư địa lớn cho các nước xuất khẩu, trong đó có Việt Nam.

Để gia tăng thị phần tại EU, chuyên gia thị trường tôm lưu ý doanh nghiệp cần chuyển từ cạnh tranh giá sang cạnh tranh bằng chất lượng, minh bạch và bền vững. Các chứng nhận như ASC, hữu cơ, carbon-smart sẽ không chỉ là lợi thế mà dần trở thành điều kiện bắt buộc để tiếp cận hệ thống bán lẻ. Ngoài ra, cần chủ động chuẩn hóa quy trình kiểm soát dư lượng kháng sinh. Đây vừa là bước chuẩn bị cần thiết, vừa là thông điệp củng cố niềm tin với khách hàng châu Âu.

Tập trung khai thác thị trường Đức, Bỉ, Pháp, Đan Mạch giúp doanh nghiệp tối ưu hóa nguồn lực, bởi đây là những thị trường tăng trưởng nhanh và tiêu thụ sản phẩm giá trị cao. Song song, đa dạng hóa sản phẩm giá trị gia tăng, chế biến sâu sẽ giúp tôm Việt Nam cạnh tranh tốt hơn với các đối thủ như Ecuador, Ấn Độ.

Về tổng thể, để phát triển ngành sản xuất, chế biến và xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam một cách bền vững và hiệu quả, Vasep đề xuất thực hiện đồng bộ việc quy hoạch quản lý vùng nuôi, quản lý chất lượng; đẩy nhanh tiến độ gỡ “thẻ vàng” IUU, đồng thời tìm giải pháp tháo gỡ các rào cản thuế và kỹ thuật tại thị trường Hoa Kỳ.