Theo trang tin Oilprice.com, được biết đến là khu vực phụ thuộc nặng nề vào than đá và khí đốt, Đông Nam Á đang đứng trước một bước ngoặt lịch sử khi các quốc gia trong khu vực bắt đầu tìm kiếm một con đường khác để đảm bảo an ninh năng lượng và giảm phát thải. Năng lượng hạt nhân, từng bị coi là quá phức tạp và rủi ro, nay đang nổi lên như một giải pháp đầy hứa hẹn. Như báo cáo từ Wood Mackenzie, khu vực này có thể chi ra hơn 200 tỷ USD để phát triển 25 GW công suất điện hạt nhân vào năm 2050. Tuy nhiên, hành trình này không hề bằng phẳng.

Tham vọng lớn, hướng đi mới

Năng lượng hạt nhân đang có dấu hiệu phục hồi trên toàn cầu và Đông Nam Á không nằm ngoài xu hướng này. Với nhu cầu điện tăng gấp đôi trong thập kỷ qua, các quốc gia như Việt Nam, Indonesia, Philippines và Thái Lan đang tích cực nghiên cứu và xây dựng các kế hoạch phát triển điện hạt nhân. Đáng chú ý, các lò phản ứng mô-đun nhỏ (SMR) đang được coi là công nghệ ưu tiên.

SMR mang đến nhiều lợi thế vượt trội so với các nhà máy điện hạt nhân thông thường. Kích thước nhỏ gọn giúp chúng có thể được lắp đặt tại những địa điểm không phù hợp với các lò phản ứng lớn hơn. Hơn nữa, chúng cũng tiết kiệm chi phí và thời gian xây dựng đáng kể. Theo ông Robert Liew, Giám đốc Nghiên cứu Năng lượng tái tạo khu vực châu Á - Thái Bình Dương (trừ Trung Quốc) tại Wood Mackenzie, trong khi việc cấp phép và xây dựng một nhà máy thông thường có thể mất từ 10 đến 30 năm, một SMR có thể đi vào hoạt động chỉ trong vòng 2 đến 3 năm nếu có chính sách hỗ trợ phù hợp.

Trong số các quốc gia Đông Nam Á, Việt Nam đang là cái tên dẫn đầu về kế hoạch phát triển năng lượng hạt nhân, theo Wood Mackenzie. Mặc dù đã có sự tăng trưởng ấn tượng về năng lượng mặt trời và gió, Việt Nam vẫn phải đối mặt với thực tế là sản lượng điện than đã tăng gấp đôi để đáp ứng nhu cầu tiêu thụ.

Dữ liệu từ Global Energy Monitor (GEM) cho thấy, Việt Nam đã tăng thêm 14 GW công suất điện than kể từ năm 2015, đưa tổng công suất lên 27,2 GW tính đến cuối năm 2024. Với mục tiêu có công suất điện hạt nhân sớm nhất vào năm 2030, Việt Nam có thể là quốc gia duy nhất trong khu vực triển khai nhà máy điện hạt nhân lò phản ứng nước áp lực (PWR) thông thường.

Những quốc gia khác như Indonesia, Philippines và Thái Lan lại đang tập trung vào SMR. Indonesia đặt mục tiêu sản lượng điện hạt nhân đạt 5% vào năm 2040 với hai tổ máy SMR. Philippines đang xem xét đạt 2,4 GW vào năm 2050, và Thái Lan hướng tới 3 GW cũng vào năm 2050.

Thách thức lớn đang chờ đợi

Mặc dù tiềm năng của SMR là rõ ràng, con đường đến với điện hạt nhân của Đông Nam Á vẫn còn nhiều rào cản. Theo Viện Chính sách Công Đông Nam Á, các lỗ hổng về quy định, sự hoài nghi của công chúng, sự nhạy cảm về địa chính trị và năng lực kỹ thuật hạn chế đều là những thách thức cản trở sự tiến bộ.

Robert Liew tại Wood Mackenzie nhận định: "Việc áp dụng hạn chế các nhà máy điện hạt nhân thông thường cho thấy những thách thức đáng kể về tài chính và kỹ thuật liên quan đến phát triển điện hạt nhân quy mô lớn ở các thị trường mới nổi". Do đó, thành công của "giấc mơ hạt nhân" trong khu vực sẽ phụ thuộc vào việc phát triển một khuôn khổ pháp lý phù hợp và có được sự hợp tác từ các đối tác quốc tế giàu kinh nghiệm.

Tóm lại, Đông Nam Á đang ở ngã ba đường. Một bên là sự phụ thuộc vào các nguồn năng lượng hóa thạch đang gây ô nhiễm, một bên là con đường mới, đầy hứa hẹn nhưng cũng lắm chông gai của năng lượng hạt nhân. Với khoản đầu tư khổng lồ và sự ưu tiên cho SMR, khu vực này đang thể hiện quyết tâm mạnh mẽ để thay đổi cục diện năng lượng. Tuy nhiên, để hiện thực hóa tham vọng 200 tỷ USD này, các quốc gia cần vượt qua những rào cản về chính sách, kỹ thuật và sự đồng thuận của công chúng.