Điều này làm giảm hiệu quả điều trị và có thể ảnh hưởng tới mục tiêu chấm dứt AIDS như một mối đe dọa sức khỏe cộng đồng vào năm 2030.

Theo phóng viên TTXVN tại Brussels, báo cáo do Trung tâm Phòng ngừa và Kiểm soát Dịch bệnh châu Âu (ECDC) phối hợp với Văn phòng Khu vực châu Âu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO/Europe) thực hiện và công bố hôm 27/11. Báo cáo cho biết, trong năm ngoái, châu Âu ghi nhận 105.922 ca chẩn đoán mắc HIV mới tại 53 quốc gia, với tỷ lệ chẩn đoán muộn lên đến 54%.

Chẩn đoán muộn, khi hệ miễn dịch người bệnh đã suy yếu nghiêm trọng, đồng nghĩa với việc người bệnh sẽ mất đi cơ hội tiếp cận liệu pháp kháng virus đúng thời điểm, làm tăng nguy cơ tiến triển thành AIDS và tử vong, đồng thời kéo theo khả năng lây truyền HIV cao hơn trong cộng đồng. Giám đốc ECDC, Tiến sĩ Pamela Rendi-Wagner, cho rằng tình trạng này đang tạo ra khoảng trống lớn trong công tác phòng chống HIV.

Bà nhấn mạnh gần một nửa số ca chẩn đoán tại EU và Khu vực Kinh tế châu Âu (EU/EEA) được phát hiện quá muộn và cần phải nhanh chóng thay đổi chiến lược xét nghiệm, tăng cường các hình thức xét nghiệm dựa vào cộng đồng và tự xét nghiệm, cũng như bảo đảm người bệnh được kết nối sớm với hệ thống điều trị.

Tại EU/EEA, năm 2024 ghi nhận 24.164 ca chẩn đoán HIV mới, trong đó 48% là chẩn đoán muộn. Quan hệ tình dục đồng giới nam tiếp tục là hình thức lây truyền chủ yếu, nhưng sự gia tăng nhanh của các ca lây nhiễm qua quan hệ khác giới, vốn chiếm gần 46%, đang khiến giới chuyên môn đặc biệt quan ngại. Bên cạnh đó, người di cư chiếm hơn một nửa số ca nhiễm HIV mới, phản ánh rõ nhu cầu phải mở rộng các dịch vụ xét nghiệm phù hợp về ngôn ngữ, văn hóa và khả năng tiếp cận cho nhóm dân cư dễ bị tổn thương này.

WHO khu vực châu Âu lưu ý rằng mặc dù số lượng xét nghiệm HIV đã phục hồi sau giai đoạn suy giảm vì đại dịch COVID-19 nhưng số người sống chung với HIV và chưa được chẩn đoán vẫn tiếp tục tăng. Giám đốc WHO/Europe, Tiến sĩ Hans Henri P. Kluge, cho rằng rào cản lớn nhất hiện nay không nằm ở kỹ thuật xét nghiệm mà ở sự kỳ thị và phân biệt đối xử. Ông nhấn mạnh nhiều người vẫn ngần ngại đi xét nghiệm vì lo sợ điều tiếng, trong khi chẩn đoán sớm là chìa khóa để người bệnh sống khỏe mạnh và để cộng đồng chặn đứng sự lây lan của HIV.

Trước những thách thức nêu trên, ECDC và WHO/Europe kêu gọi tăng cường nỗ lực trên toàn khu vực nhằm đưa xét nghiệm HIV trở thành một phần quen thuộc trong chăm sóc sức khỏe; đồng thời mở rộng các hình thức tự xét nghiệm và xét nghiệm dựa vào cộng đồng để tiếp cận tốt hơn những nhóm dân cư khó tiếp cận hoặc ít lui tới các cơ sở y tế. Báo cáo cho rằng mục tiêu chấm dứt AIDS vào năm 2030 vẫn có thể đạt được, với điều kiện châu Âu triển khai các biện pháp kịp thời và quyết liệt nhằm thu hẹp khoảng cách trong xét nghiệm hiện nay.

Khi Ngày Thế giới phòng chống AIDS 2025 đang đến gần, những số liệu mới nhất là lời gợi nhắc rằng đại dịch HIV, dù đã thay đổi theo thời gian, vẫn tiếp tục là một thách thức lớn về sức khỏe cộng đồng. Việc tăng cường phòng ngừa, mở rộng xét nghiệm và điều trị kịp thời là những yếu tố then chốt để bảo vệ sức khỏe người dân và hạn chế sự lây lan của dịch bệnh trong cộng đồng.