Nhận định trên trang web của Diễn đàn Đông Á (eastasiaforum.org) mới đây, Giáo sư Yves Tiberghien và học giả Sun Ryung Park (Đại học British Columbia, Canada) cho rằng, mặc dù chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump đã rút lui khỏi các khoản trợ cấp lớn cho năng lượng xanh, cuộc chạy đua chính sách công nghiệp xanh trên toàn cầu vẫn tiếp tục diễn ra với tốc độ nhanh chóng.

Các quốc gia ở châu Á và Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương đang đẩy mạnh đầu tư vào công nghệ sạch để giải quyết các vấn đề cấp bách về an ninh năng lượng, áp lực biến đổi khí hậu và khả năng cạnh tranh công nghiệp. Động lực chính của cuộc đua này là sự tiên phong của Trung Quốc và nhận thức sâu sắc của các quốc gia về tầm quan trọng chiến lược của công nghệ xanh trong phát triển kinh tế tương lai.

Ba lý do thúc đẩy cuộc cách mạng xanh ở châu Á

Các quốc gia ở châu Á và Thái Bình Dương vẫn tiếp tục đầu tư vào chính sách công nghiệp xanh vì ba lý do chính.

Thứ nhất, cuộc cách mạng xanh là một cuộc chuyển đổi công nghiệp tất yếu. Các nhà hoạch định chính sách nhận thức được rằng năng lượng mặt trời và gió đang trở nên rẻ hơn, và mô hình năng lượng toàn cầu sẽ phải chuyển sang công nghệ xanh trong vài thập kỷ tới do cuộc khủng hoảng khí hậu ngày càng trầm trọng. Đây là một cuộc cách mạng song song với sự phát triển của trí tuệ nhân tạo và công nghiệp số. Các quốc gia không muốn bị tụt hậu trong xu hướng toàn cầu này.

Thứ hai, an ninh năng lượng là ưu tiên hàng đầu. Cuộc xung đột Nga - Ukraine nổ ra năm 2022 và các cuộc chiến ở Trung Đông đã làm gia tăng lo ngại về an ninh năng lượng. Năng lượng xanh mang đến một giải pháp, vừa phi tập trung vừa ít phụ thuộc vào các nguồn cung cấp từ nước ngoài. Ví dụ, Trung Quốc đang xây dựng các trang trại năng lượng mặt trời và gió trên quy mô lớn.

Một báo cáo tháng 7/2025 ước tính rằng Trung Quốc đang xây dựng gần 3/4 các trang trại năng lượng mặt trời trên thế giới, với tổng công suất 510 gigawatt. Đối với các quốc gia ở Đông Nam Á, Ấn Độ hay châu Phi, việc tiếp cận các tấm pin mặt trời giá cả phải chăng sẽ giúp họ có được nguồn điện bền vững.

Thứ ba, năng lực cạnh tranh công nghiệp là yếu tố quyết định. Cuộc cách mạng công nghệ xanh đã thúc đẩy sự ra đời của các ngành công nghiệp và doanh nghiệp mới, biến nó thành một cuộc đua giành năng lực cạnh tranh. Trung Quốc đã trở thành người dẫn đầu thị trường xe điện toàn cầu, trong khi các nhà sản xuất ô tô truyền thống từ Mỹ và Nhật Bản đang mất dần thị phần.

Thực tế đáng chú ý về tốc độ tăng trưởng

Dữ liệu cho thấy sự tăng trưởng của lĩnh vực công nghệ xanh vẫn tiếp tục bất chấp quyết định của Mỹ. Năm 2024, công suất năng lượng tái tạo toàn cầu đã tăng 585 gigawatt, chiếm 92% công suất phát điện mới. Đến cuối năm 2024, năng lượng tái tạo chiếm 46% công suất điện toàn cầu. Nhu cầu vẫn còn rất lớn ở các nước đang phát triển. Thêm vào đó, đã có 17 triệu xe điện được bán ra vào năm 2024, chiếm 20% tổng doanh số bán ô tô mới.

Theo Global Trade Alert, chính sách công nghiệp đã gia tăng trên toàn cầu kể từ năm 2015. Cơ quan Quan sát Chính sách Công nghiệp Mới (New Industrial Policy Observatory) cho biết giá trị của các khoản trợ cấp quốc tế mới có hiệu lực từ tháng 1/2023 đến tháng 5/2025 đã đạt 1.500 tỷ USD, trong đó có 64 tỷ USD là trợ cấp xanh mới vào năm 2023 và 109 tỷ USD vào năm 2024. Những con số này cho thấy, bất chấp Mỹ rút lui, các khoản chi tiêu lớn vẫn tiếp tục được thực hiện ở châu Âu, Trung Quốc, Ấn Độ, Canada và Brazil.

Mặc dù các chính phủ có mong muốn tham gia vào cuộc cách mạng công nghiệp đầy rủi ro này, nhưng các công cụ chính sách công nghiệp như trợ cấp có thể gây ra những biến dạng và tác động tiêu cực đến các đối tác thương mại. Báo cáo của Global Trade Alert cũng chỉ ra rằng chính sách công nghiệp có xu hướng tạo ra một "vòng xoáy trả đũa ăn miếng trả miếng". 

Để tránh sự phân mảnh của thị trường toàn cầu, các nhà hoạch định chính sách cần thiết lập ba nguyên tắc quan trọng: minh bạch, có đi có lại và có độ kiên nhẫn. Điều quan trọng là phải công khai dữ liệu về các biện pháp chính sách công nghiệp, tuân thủ một mức độ cân bằng nhất định và chấp nhận một số giới hạn và quy tắc.

Các diễn đàn khu vực như ASEAN và APEC có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc dẫn dắt quá trình này. Bằng cách thiết lập các tiêu chuẩn và hợp tác với châu Âu, Bắc Mỹ và các khu vực khác, các nước châu Á có thể đi đầu trong việc định hình một tương lai xanh bền vững, đồng thời giảm thiểu những rủi ro kinh tế toàn cầu.