Theo kênh CNN ngày 24/10, đây là lần đầu tiên Tổng thống Trump áp đặt trực tiếp các biện pháp trừng phạt Nga kể từ khi ông nhậm chức trở lại vào tháng 1.

Các biện pháp trừng phạt có tính chất điển hình ở chỗ các công ty bị trừng phạt là Rosneft và Lukoil cùng hàng chục công ty con sẽ bị đóng băng tài sản tại Mỹ. Các thực thể Mỹ sẽ bị cấm làm ăn với họ. Hầu hết các chuyên gia đều cho rằng việc nhắm vào Rosneft và Lukoil là thay đổi đáng kể vì hai công ty này chiếm khoảng một nửa xuất khẩu dầu của Nga.

Vào tháng 1, chính quyền của ông Joe Biden đã trừng phạt hai công ty dầu lớn thứ ba và thứ tư của Nga là Gazpromneft và Surgutneftegaz trong gói trừng phạt cuối cùng, nhưng không động chạm đến hai công ty lớn nhất nói trên vì lo ngại gây gián đoạn nguồn cung toàn cầu, dẫn đến giá dầu tăng.

Bà Helima Croft, Trưởng bộ phận Chiến lược Hàng hóa tại công ty RBC Capital Market, gọi các biện pháp trừng phạt của ông Trump là “động thái quan trọng nhất từ trước đến nay của Mỹ nhằm khóa ‘cây ATM chiến tranh’ của Nga”.

Một điểm mới trong nhiệm kỳ thứ hai của ông Trump là có sự phối hợp trừng phạt với các thành viên NATO, dù có ý đồ hay chỉ là trùng hợp.

Một tuần trước đó, ngày 15/10, Anh mở rộng các biện pháp trừng phạt sang cả Rosneft và Lukoil. Ngày 22/10, Liên minh châu Âu (EU) cũng thông qua gói trừng phạt thứ 19. Gói này bao gồm lệnh cấm giao dịch toàn phần với Rosneft. Mặc dù không nhắm trực tiếp vào Lukoil, EU nhắm vào Litasco đơn vị thương mại của Lukoil tại UAE mà EU mô tả là đơn vị quan trọng hỗ trợ đội tàu chở dầu của Lukoil.

Bà Ursula von der Leyen, Chủ tịch Ủy ban châu Âu, nhấn mạnh: “Đây là tín hiệu rõ ràng từ cả hai phía Đại Tây Dương rằng chúng tôi sẽ duy trì áp lực tập thể”.

Tác động của các biện pháp trừng phạt mới của Mỹ đối với nền kinh tế Nga vẫn còn gây tranh cãi. Bà Shagina, nghiên cứu viên cao cấp tại IISS, cho rằng động thái này diễn ra vào thời điểm nhạy cảm đối với Nga, khi nước này phải chịu sức ép kép từ các biện pháp trừng phạt phương Tây và những cuộc tấn công bằng thiết bị bay không người lái vào cơ sở năng lượng của Nga. Những cuộc tấn công này đã góp phần khiến doanh thu năng lượng của Nga giảm 20% tính đến nay.

Ông Janis Kluge tại Viện Nghiên cứu Quốc tế và An ninh Đức tại Berlin nhận xét: “Đây là tín hiệu mạnh mẽ, nhưng vẫn chỉ là tín hiệu hơn là một đòn giáng lớn vào nền kinh tế Nga”. Ông chỉ ra rằng đồng ruble gần như không bị ảnh hưởng, còn cổ phiếu của Lukoil và Rosneft giảm nhưng không sụp đổ.

Các chuyên gia dự đoán rằng mặc dù có thể xảy ra gián đoạn nguồn cung tạm thời, nhưng Nga sẽ tìm cách duy trì dòng dầu, bao gồm cả dầu của Lukoil và Rosneft, trên thị trường toàn cầu.

Ông Ajay Parmar, Giám đốc thị trường dầu và chuyển đổi năng lượng tại ICIS, nhận định: “Nga đã thiết lập hạ tầng hoàn toàn độc lập để tiếp tục cung cấp dầu cho các đối tác thương mại, đặc biệt là Ấn Độ, đặc biệt là Trung Quốc”. Ông cho rằng Nga sẽ chỉ cần điều chỉnh và tạo ra các phương án thay thế mới.

Theo ông Richard Bronze, Trưởng bộ phận phân tích địa chính trị tại Energy Aspects, tác động lâu dài sẽ phụ thuộc vào mức độ Mỹ sẵn sàng xử lý các phương án thay thế đó khi Nga thực hiện. Ông nói: “Chưa rõ liệu chính quyền Tổng thống Trump có đủ quyết tâm và mong muốn để đi theo con đường đó hay không”.

Câu hỏi lớn đối với cả Nga và nền kinh tế toàn cầu là phản ứng của Ấn Độ trước các biện pháp trừng phạt mới của Mỹ. Theo hãng tin Reuters, Reliance Industries (nhà nhập khẩu dầu thô Nga lớn nhất của Ấn Độ) dự kiến giảm hoặc ngừng hoàn toàn nhập khẩu khi Ấn Độ chịu áp lực gia tăng từ Mỹ.

Với Nga, đây sẽ là vấn đề quan trọng. Ông Parmar ước tính Ấn Độ nhập khẩu 1,5 - 2 triệu thùng dầu Nga mỗi ngày, chiếm khoảng 30 - 40% tổng xuất khẩu của Nga. Nếu hoạt động nhập khẩu này đột ngột ngừng, chỉ còn Trung Quốc là người mua nhiều dầu Nga. Trung Quốc sẽ không thể mua toàn bộ lượng dầu này nên một phần sẽ bị rút khỏi thị trường. Đây là nguyên nhân chính khiến giá dầu tăng hiện nay.

Giá dầu thô Mỹ giảm gần 25% so với mức đỉnh vào tháng 1, một đà giảm giúp Tổng thống Trump có nhiều dư địa hơn để áp đặt trừng phạt.

Tuy nhiên, thách thức với Mỹ là tránh tăng giá kéo dài, có thể mang lại lợi nhuận bất ngờ cho Moskva và phần nào bù đắp tác động của trừng phạt. Theo ông Parmar, điều đó có thể đồng nghĩa với việc Tổng thống Trump sẽ gây áp lực thêm lên OPEC+ để tăng sản lượng dầu. Nếu thành công, mức tăng giá có thể được kiểm soát.

Các chuyên gia đều cho rằng các biện pháp trừng phạt này mang tính riêng lẻ vẫn chưa đủ để khiến Nga thay đổi hướng đi. Tuy nhiên, đây có thể là thời kỳ khó khăn hơn cho Điện Kremlin.

Tổng thống Putin phát biểu với nhóm phóng viên Nga: “Các biện pháp trừng phạt sẽ không ảnh hưởng đáng kể đến sự thịnh vượng kinh tế của chúng ta. Không một quốc gia tự trọng nào và không một dân tộc tự trọng nào ra quyết định dưới áp lực cả”.

Tác động kinh tế cuối cùng của các biện pháp trừng phạt mới đối với Nga vẫn chưa được xác định, nhưng thay đổi chính trị này là cảnh báo. Ông Kluge bình luận về cách tiếp cận của ông Trump đối với Nga: “Có thể ngày mai mọi thứ lại khác”.