Theo bình luận của hãng thông tấn Anadolu (Thổ Nhĩ Kỳ) ngày 18/8, mối quan hệ chiến lược giữa Mỹ và Ấn Độ, vốn được coi là đối trọng quan trọng với ảnh hưởng ngày càng mở rộng của Trung Quốc ở châu Á - Thái Bình Dương, đang phải đối mặt với những bất ổn chưa từng có. Các chuyên gia cho biết, nhiệm kỳ hai của Tổng thống Mỹ Donald Trump đã làm bộc lộ những bất đồng sâu sắc, vốn trước đây bị che khuất bởi những nỗ lực đáng kể của New Delhi trong việc củng cố quan hệ với Washington. Bất ổn này không chỉ xuất phát từ các vấn đề thương mại, mà còn từ những khác biệt trong quan điểm địa chính trị và sự thiếu hụt lòng tin ở cấp lãnh đạo.

Thương mại: Trọng tâm và nguồn gốc của căng thẳng

Một trong những nguyên nhân chính gây ra sự bất ổn là chính sách "Nước Mỹ trên hết" của Tổng thống Trump, với trọng tâm là giảm thâm hụt thương mại và đưa ngành công nghiệp trở lại Mỹ. Căng thẳng leo thang khi ông Trump ký sắc lệnh hành pháp áp thêm 25% thuế quan lên Ấn Độ như một "hình phạt" cho việc nhập khẩu dầu mỏ của Nga. Mức thuế này, được áp dụng ngoài mức thuế 25% đã có, đã đẩy Ấn Độ vào danh sách các quốc gia chịu mức thuế cao nhất thế giới.

Sự gián đoạn bắt đầu khi ông Trump cáo buộc Ấn Độ có các hoạt động thương mại "không công bằng", nhấn mạnh mức thuế quan cao và hối thúc New Delhi mở cửa thị trường nông sản và sữa. Ấn Độ đã phản đối những yêu cầu này vì chúng liên quan đến các lĩnh vực nhạy cảm, thiết yếu đối với các đảng phái chính trị ở quốc gia chủ yếu dựa vào nông nghiệp này.

Sourabh Gupta, chuyên gia chính sách chiến lược châu Á - Thái Bình Dương tại Viện Nghiên cứu Trung Quốc - Mỹ nêu quan điểm: "Tổng thống Trump có những ý tưởng rất cụ thể về các ưu tiên của mình và ưu tiên hàng đầu của ông ấy là các vấn đề thương mại". Mặc dù thương mại song phương giữa hai nước đã vượt quá 190 tỷ USD vào năm ngoái, Washington vẫn thâm hụt khoảng 45 tỷ USD với New Delhi. Điều này khiến ông Trump thất vọng, và nhà lãnh đạo Mỹ đã dùng các mức thuế quan, lệnh trừng phạt và cáo buộc để gây áp lực lên Ấn Độ.

New Delhi đã phản bác, lưu ý Washington về việc Mỹ từng khuyến khích họ tiếp tục nhập khẩu dầu từ Nga để duy trì ổn định chuỗi cung ứng. Chuyên Gupta tóm tắt tình thế chiến lược, lưu ý rằng Ấn Độ không muốn từ bỏ hoàn toàn mối quan hệ với Nga: “Ấn Độ sẽ không từ bỏ mối quan hệ với Nga, nhưng họ sẽ nhượng bộ một số yếu tố trong mối quan hệ với Nga do lệnh trừng phạt của Mỹ và EU”.

Sự phức tạp của lịch sử và địa chính trị

Mối quan hệ lâu dài của Ấn Độ với Nga và Iran đã tồn tại hàng thập kỷ, ngay cả trong thời kỳ không liên kết của New Delhi. Praveen Donthi, nhà phân tích cấp cao về Ấn Độ tại Nhóm Khủng hoảng Quốc tế (International Crisis Group), cho rằng ông Trump đang "viện dẫn mối quan hệ của New Delhi với Moskva để biện minh cho hành động của mình chống lại một quốc gia thân thiện". Chuyên gia Donthi nhận định đây có thể là một động thái chiến thuật nhằm gây áp lực buộc Ấn Độ chấp nhận các điều khoản về thuế quan của Mỹ.

Bên cạnh đó, vị thế của Ấn Độ là thành viên sáng lập khối BRICS cùng với Nga và Trung Quốc, một nhóm mà ông Trump chỉ trích là "chống Mỹ", cũng góp phần làm phức tạp thêm mối quan hệ. Những rắc rối tiếp tục gia tăng khi ông Trump tuyên bố làm trung gian cho lệnh ngừng bắn giữa Ấn Độ và Pakistan, một tuyên bố mà New Delhi đã bác bỏ.

Mặc dù có những căng thẳng, các chuyên gia vẫn khẳng định cấu trúc cơ bản của mối quan hệ Mỹ - Ấn vẫn ổn định. Harsh V Pant, Giáo sư tại Trường King's College London, tin rằng "định hướng chiến lược của mối quan hệ Ấn Độ - Mỹ không bị ảnh hưởng vì nó dựa trên thực tế cấu trúc cơ bản ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương". Tuy nhiên, sự bất ổn ngắn hạn là không thể tránh khỏi cho đến khi một thỏa thuận thương mại được thực hiện.

Điều đáng chú ý là lập trường cứng rắn của ông Trump dường như đã vô tình thúc đẩy mối quan hệ nồng ấm hơn giữa New Delhi và Bắc Kinh. Ali Wyne, cố vấn cấp cao về quan hệ Mỹ - Trung tại Nhóm Khủng hoảng Quốc tế, chỉ ra rằng hành động của Tổng thống Trump đã phá vỡ đà phát triển lâu dài trong quan hệ Mỹ - Ấn, cho rằng ông Trump "sẵn sàng nhượng bộ để thiết lập lại quan hệ Mỹ - Trung hơn là thúc đẩy quan hệ Mỹ - Ấn".

Chuyên gia Donthi đồng tình với quan điểm trên, lưu ý rằng sự thay đổi này đã đẩy New Delhi xích lại gần Bắc Kinh hơn, mặc dù chuyên gia Gupta cảnh báo rằng quan hệ Ấn Độ - Trung Quốc chỉ được cải thiện từ mức thấp đáng kể.

Tuy nhiên, chuyên gia Pant cảnh báo rằng những hành động của chính quyền Trump có thể gây ra những cuộc tranh luận nội bộ ở Ấn Độ về độ tin cậy của Mỹ. Theo chuyên gia Wyne, chiến thuật của ông Trump làm suy yếu đòn bẩy của Mỹ trên toàn cầu, khiến New Delhi phải tăng cường chiến lược liên kết đa phương, dự đoán một giai đoạn bất ổn với Washington.

Chuyên gia Donthi lưu ý thêm rằng, mặc dù giành chiến thắng trong cuộc chiến thuế quan vẫn là ưu tiên hàng đầu của Tổng thống Trump, nhưng cách tiếp cận của ông làm mờ ranh giới giữa bạn và thù, làm phức tạp thêm các liên kết địa chính trị.

"Cả hai bên đã củng cố quan hệ trong hai thập kỷ qua và sẽ tiếp tục phát triển bất chấp những trục trặc này và một số thiếu hụt lòng tin. Có thể nói rằng New Delhi và Washington đang bắt đầu học cách ứng xử với nhau", chuyên gia Donthi kết luận.