Trên cơ sở nghiên cứu các báo cáo của Chính phủ, các bộ, ngành liên quan và 12 địa phương và kết quả đánh giá của các nhóm khảo sát của Hội đồng Dân tộc của Quốc hội, ngày 18/12, tại Hà Nội, Hội đồng Dân tộc của Quốc hội đã tổ chức Phiên giải trình về “Thực hiện chính sách hỗ trợ phát triển kinh tế, xã hội đối với các dân tộc rất ít người (DTRIN), thực trạng và giải pháp cho giai đoạn 2012 - 2020”.

 

Có dân tộc còn trên 80% hộ nghèo

Theo báo cáo của Chính phủ, từ năm 2006 đến nay, để phát triển kinh tế, xã hội đối với các DTRIN, ngoài những chính sách đầu tư phát triển chung cho đồng bào các dân tộc thiểu số như: Chương trình 135 giai đoạn II, Quyết định 167, 134, hỗ trợ đất ở, đất sản xuất, nước sinh hoạt, cho đồng bào vay vốn phát triển sản xuất, hỗ trợ di dân thực hiện định canh, định cư, hỗ trợ trực tiếp, Nghị quyết 30a…; Chính phủ đã ban hành 6 dự án hỗ trợ phát triển kinh tế, xã hội giai đoạn 2006 - 2010 cho 5 dân tộc có số dân dưới 1.000 người, gồm: Si La (Điện Biên và Lai Châu), Pu Péo (Hà Giang), Ơ Đu (Nghệ An), Brâu, Rơ Măm (Kon Tum), trên địa bàn 13 thôn, bản cho các DTRIN, với tổng kinh phí đầu tư hàng trăm tỷ đồng.

 

 

Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội K sor Phước đánh giá cao sự quan tâm của Nhà nước cho vùng miền núi, dân tộc thiểu số và vùng đặc biệt khó khăn; đặc biệt là việc tăng các chính sách, đề án đầu tư riêng cho một số DTRIN. Lãnh đạo các bộ, ngành liên quan tham gia phiên giải trình cũng cho rằng, chính sách đầu tư đã góp phần giải quyết những vấn đề khó khăn, bức xúc nhất của đồng bào các DTRIN. Đồng bào các DTRIN đã được thụ hưởng đầy đủ các chính sách của Nhà nước, đời sống đã được nâng lên; trật tự an toàn xã hội, an ninh khu vực biên giới cơ bản được giữ vững, đoàn kết dân tộc ngày càng được củng cố…

Tuy nhiên, trong phiên giải trình, Hội đồng Dân tộc của Quốc hội và các bộ, ngành liên quan cũng thẳng thắn: Bên cạnh những kết quả đạt được, việc thực hiện đầu tư hỗ trợ phát triển kinh tế, xã hội cho các DTRIN đã và đang bộc lộ những bất cập, tồn tại. Theo đánh giá của Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hoàng Văn Thắng, đồng bào DTRIN đang đối mặt với nhiều khó khăn về gia tăng khoảng cách giàu - nghèo; trình độ dân trí, sản xuất thấp… Trong tổng 379 thôn, bản đã định cư ổn định, còn 41 thôn, bản chưa có đường ô tô đến trung tâm xã. Bình quân đất sản xuất/nhân khẩu là 0,1 ha, thấp nhất là dân tộc Pà Thẻn 0,04 ha. Chất lượng đất sản xuất xấu và điều kiện canh tác khó khăn, chủ yếu là nương núi đá, nương núi đất có độ dốc cao. Đất rừng ở khu vực đồng bào sinh sống lớn nhưng chủ yếu là rừng phòng hộ, rừng đầu nguồn, vườn rừng quốc gia cần bảo vệ nghiêm ngặt.

Hiện nay, tính bình quân lương thực trên đầu người của các DTRIN rất thấp, như: Dân tộc Chứt 142kg/người/năm, Pu Péo 182kg/người/năm, Pà Thẻn 204kg/người/năm. Thu nhập bình quân đầu người ở tất cả các dân tộc này là 2,174 triệu đồng/năm; thấp nhất là dân tộc Chứt và Lô Lô 1,6 triệu đồng/năm, cao nhất là dân tộc Lự 3,5 triệu đồng/năm, tỷ lệ hộ nghèo còn trên 54%, trong đó dân tộc Chứt còn trên 80% hộ nghèo…

Ngoài những nguyên nhân do điều kiện tự nhiên, xuất phát điểm thấp gây cản trở sự phát triển kinh tế, xã hội các DTRIN, thì các đại biểu tham gia giải trình cũng cho rằng việc chậm triển khai thực hiện các quyết định của Thủ tướng Chính phủ, do các địa phương thiếu các văn bản hướng dẫn như Quyết định 2123/QĐ-TTg ngày 22/11/2010 về phát triển giáo dục giai đoạn 2010 - 2015; có quyết định chưa được bố trí vốn như Quyết định 1672/QĐ-TTg ngày 26/9/2011 về hỗ trợ phát triển kinh tế, xã hội các dân tộc Cống, Mảng, La Hủ, Cờ Lao và Quyết định 2710/QĐ-TTg ngày 27/7/2011 về bảo tồn, phát triển văn hóa các dân tộc thiểu số Việt Nam đến năm 2020.

 

Giải pháp phát triển giai đoạn 2013 - 2020

Theo Thứ trưởng Hoàng Văn Thắng, để hỗ trợ các DTRIN, giai đoạn tiếp theo, điều cốt lõi là Chính phủ cần tập trung giải quyết đất sản xuất, hỗ trợ sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp và quy hoạch khu dân cư. Sớm triển khai hiệu quả việc để đồng bào tham gia phát triển rừng đặc dụng được hưởng 200.000 đồng/ha/năm.

Nhiều đại biểu cũng đề nghị Trung ương bố trí sớm, đủ vốn và nâng mức hỗ trợ đầu tư cho các DTRIN; quan tâm bố trí vốn cho các chương trình, dự án đã phê duyệt để có nguồn lực thực hiện; tăng mức hỗ trợ chính sách trực tiếp cho người nghèo theo Quyết định 102, chính sách hỗ trợ đào tạo nâng cao năng lực cán bộ; có chính sách đặc thù, đảm bảo tính linh hoạt cho địa phương trong quá trình tổ chức thực hiện các dự án.

16 DTRIN có dân số dưới 10.000 người gồm: La Ha, La Hủ, Pà Thèn, Chứt, Lự, Lô Lô, Mảng, Cống, Cờ Lao, Bố Y, Ngái, Si La, Pú Péo, Brâu, Rơ Măm, Ơ Đu sinh sống tập trung chủ yếu ở vùng cao, biên giới các tỉnh Hà Giang, Cao Bằng, Lào Cai, Lai Châu, Sơn La, Quảng Bình, Nghệ An, Kon Tum…

Về bảo tồn và phát triển văn hóa các DTRIN, ông Hoàng Tuấn Anh, Bộ trưởng Bộ VHTTDL đề xuất cần có chính sách hỗ trợ bảo tồn lễ hội truyền thống tiêu biểu; hỗ trợ bảo tồn làng, bản truyền thống của các dân tộc, các giá trị văn hóa vật thể, phi vật thể gắn với không gian sinh hoạt văn hóa truyền thống; hỗ trợ xây dựng các đội văn nghệ dân gian; câu lạc bộ văn hóa văn nghệ dân gian tại các thôn, bản vùng đồng bào các DTRIN. Tăng cường năng lực của các chủ thể văn hóa, đề cao các nghệ nhân, người có uy tín trong cộng đồng để họ nhận thức, tham gia với vai trò then chốt trong việc tự bảo tồn và phát huy văn hóa của dân tộc mình thông qua các hoạt động bồi dưỡng, tập huấn, tập trung hỗ trợ công tác truyền dạy và phát huy các giá trị văn hóa, nghệ thuật truyền thống dân tộc của cộng đồng, nghệ nhân.
Phát biểu kết luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Tòng Thị Phóng nhấn mạnh Đảng và Nhà nước đặc biệt quan tâm và đã có nhiều chủ trương, chính sách, chương trình, dự án được triển khai nhằm hỗ trợ, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc và miền núi, khẳng định rõ bản chất ưu việt của chế độ chủ nghĩa xã hội của nước ta. Qua việc thực hiện đã tạo sự chuyển biến tích cực trong đời sống của đồng bào dân tộc nói chung và đồng bào DTRIN nói riêng. Các chính sách đầu tư phát triển dành cho đồng bào dân tộc của Nhà nước là bước quan trọng để đảm bảo sự phát triển bình đẳng giữa các dân tộc. Tuy có rất nhiều cố gắng, nỗ lực trong triển khai thực hiện, nhưng Phó Chủ tịch Quốc hội cũng nêu lên thực trạng đời sống của đồng bào dân tộc còn nhiều khó khăn, đặc biệt là những dân tộc còn rất ít người; chính sách được ban hành chưa rõ đặc thù, còn bị chồng chéo, định mức thấp so với nhu cầu và yêu cầu; thời gian thực hiện ngắn; trong chỉ đạo, thực hiện còn chưa quyết liệt…

Phó Chủ tịch Quốc hội Tòng Thị Phóng nêu rõ, thời gian tới, các bộ, ban, ngành và địa phương cần phối hợp để giải quyết những vấn đề rất căn bản đối với đồng bào dân tộc nói chung và đồng bào DTRIN nói riêng. Từ nay đến 2015, phải tổng kết toàn diện một bước về thực hiện chính sách dân tộc nói chung và chính sách đặc thù đối với các DTRIN, tập trung vào vấn đề về nhà ở, đất ở, đất sản xuất; chính sách y tế, dân số, sinh sản đối với DTRIN; các vấn đề về giáo dục, đào tạo, bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc; công tác thông tin tuyên truyền…

 

Trọng Thủy - Quỳnh Hoa