Mũi vaccine tăng cường, hay một loại vaccine mới hoàn toàn? Đó là những gì các nhà nghiên cứu và công ty dược phẩm đang lên kế hoạch.

Khi nước Mỹ đóng cửa vào tháng 3/2020 do đại dịch COVID-19, có một cảm giác lan tỏa rằng tình hình có thể chỉ là tạm thời. Những nỗ lực vượt bậc của giới khoa học, nhà sản xuất và sự hỗ trợ của chính phủ đã được tiến hành để phát triển một loại vaccine. Vấn đề chỉ là thời gian, cho đến khi trạng thái bình thường trở lại.

Nhưng 17 tháng sau, sự trở lại của “trạng thái bình thường” vẫn không thấy đâu. 

Các chủng virus đột biến mới đáng sợ như biến thể Delta và Lambda xuất hiện, làm lây nhiễm nhiều hơn và nguy hiểm hơn so với virus gốc. Các bằng chứng ban đầu chỉ ra rằng, mặc dù các loại vaccine hiện có giúp bệnh nhân tránh bị mắc bệnh nặng nếu nhiễm virus, nhưng chúng không ngăn được việc truyền nhiễm bệnh. Ít nhất, về mặt lý thuyết các biến chủng vẫn có thể gây ra những vấn đề không mong muốn với người đã tiêm chủng hoặc với cộng đồng.

Nói cách khác, vaccine hiện tại là không đủ. Nhân loại đã nóng lòng chờ đợi sự ra đời của loại vaccine COVID-19 đầu tiên trong suốt năm 2020, nhưng bây giờ những loại vaccine đó không đủ để ngăn chặn vĩnh viễn COVID-19. Vì thế, có vẻ như các nhà sản xuất vaccine đang chuyển hướng chiến lược của họ.

Mặc dù vậy, dường như các công ty dược phẩm cũng chưa hoàn toàn chắc chắn, hoặc chưa muốn công khai rõ ràng về kế hoạch của mình.

“Khi SARS-CoV-2 tiếp tục tiến hoá, Pfizer và BioNTech đang tiếp tục công việc của chúng tôi về tìm hiểu khả năng miễn dịch lâu dài, nhu cầu mũi tiêm tăng cường, và bất cứ nguy cơ nào từ việc xuất hiện các biến thể mới, liên quan đến khả năng bảo vệ của vaccine” – người phát ngôn của Pfizer cho biết.

Pfizer cũng cho hay, nghiên cứu và bằng chứng hiện có cho thấy các biến thể đang lây lan không "né" được vaccine COVID-19 của họ, và công ty vẫn tiếp tục thực hiện các thử nghiệm lâm sàng ở các giai đoạn khác nhau đối với mũi thứ ba của vaccine BNT162b2 (vaccine Pfizer), với các kết quả được hy vọng khả quan. 

Công nghệ vaccine linh hoạt, sẵn sàng sản phẩm mới

Pfizer khẳng định vaccine mRNA của họ có hiệu quả cao trong ngăn ngừa COVID-19 và việc tiêm hai liều sẽ tăng cường đáng kể khả năng tránh bị bệnh nặng và nhập viện. 

Công ty cũng thông báo rằng, họ có kế hoạch theo dõi các biến thể mới xuất hiện và khả năng miễn dịch suy yếu dần để có thể chuẩn bị các sản phẩm mới nếu cần.

Pfizer giải thích: “Đó là một phần lý do tại sao chúng tôi chọn công nghệ vaccine có tính linh hoạt [như mRNA] cho phép cung cấp liều tăng cường nếu cần và đối phó với những thay đổi tiềm ẩn trong virus”.

Công nghệ sinh học mà Pfizer sử dụng để phát triển vaccine COVID-19 là mRNA. Vaccine truyền thống hoạt động bằng cách đưa vào cơ thể một mầm bệnh đã suy yếu hoặc đã chết (tức một vi sinh vật gây bệnh). Hệ miễn dịch trở nên quen thuộc với tác nhân gây bệnh khi tiếp xúc với chúng và sẽ học được cách chiến đấu với kẻ thù thực sự. Cụ thể hơn, hệ miễn dịch học cách nhận biết kháng nguyên (một chất độc hoặc lạ) và sản xuất kháng thể để tiêu diệt các mầm bệnh liên quan đến chúng.

Các vaccine mRNA cũng tuân theo nguyên tắc này, nhưng có sự thay đổi: Chúng sử dụng một phiên bản tổng hợp của RNA (vật liệu di truyền cho cơ thể biết cách tạo ra protein) - phiên bản được thiết kế để bổ sung một trong các chuỗi DNA vào trong gien và đưa nó vào cơ thể để các tế bào sẽ sản xuất ra các kháng nguyên giống như kháng nguyên được tìm thấy trong một virus nhất định. Điều này có tác dụng tương tự như các nền tảng vaccine truyền thống - giúp hệ miễn dịch của cơ thể nhận ra và chống lại mầm bệnh - nhưng có thể được sản xuất nhanh chóng và dễ dàng thay đổi khi virus đột biến và xuất hiện các biến thể. 

Mặc dù có nhiều tiến bộ trong công nghệ sinh học, việc sản xuất vaccine vô trùng, an toàn và hiệu quả vẫn còn phức tạp và tốn nhiều công sức, vì vậy bất kỳ công nghệ nào có thể giảm bớt thời gian của quá trình đó đều được hoan nghênh.

Đây là lý do tại sao Pfizer xác định việc sử dụng vaccine mRNA là thứ có thể giúp họ vượt qua các làn sóng dịch trong tương lai.

Hãng Moderna mới đây cũng cho biết mũi tăng cường vaccine COVID-19 của hãng đã tạo ra phản ứng kháng thể “mạnh mẽ” chống lại biến thể Delta - dựa trên một nghiên cứu được công bố hôm 5/8. Moderna đang thử nghiệm liều lượng 50 microgram của ba ứng cử viên vaccine tăng cường ở những người đã được tiêm 2 mũi trước đó. Công ty cho hay, các mũi tiêm tăng cường đã tạo ra phản ứng miễn dịch đầy hứa hẹn chống lại ba biến thể, bao gồm cả Delta, với mức độ kháng thể gần với với mức kháng thể đã thấy ở những trước đây được tiêm hai liều 100 microgram.

Trong khi đó, người khổng lồ dược phẩm Johnson & Johnson - công ty không phát triển vaccine COVID-19 mRNA mà thay vào đó là một loại vaccine truyền thống tiêm một mũi - cũng đang theo dõi hiệu quả của phản ứng miễn dịch từ vaccine trước các biến thể mới. 

Cập nhật vaccine COVID-19 như vaccine cúm mùa?

Một thách thức lớn mà các nhà sản xuất vaccine phải đối mặt là tâm lý bài vaccine ở một bộ phận dân chúng. Tại Mỹ, có hàng triệu người phản đối vaccine, với động cơ từ hoài nghi thuần tuý đến chống đối chính trị nhằm vào đảng Dân chủ.

Vì thế, hãng Pfizer cho rằng "chỉ riêng phát triển công nghệ sinh học không đủ khả năng cứu chúng ta khỏi những gì đang trở thành một cuộc khủng hoảng văn hóa và chính trị". Người phát ngôn của Pfizer cho rằng, những người không tiêm vaccine khiến cho việc giải thoát nhân loại khỏi đại dịch trở nên khó khăn hơn.

“Mỗi người không có khả năng miễn dịch sẽ tạo cơ hội cho virus lây lan và tiếp tục đột biến, tiếp tục lây nhiễm ra cộng đồng của chúng ta. Vì vậy, điều quan trọng là phải tiêm chủng càng nhanh càng tốt cho nhiều người. Việc tuân theo hướng dẫn y tế công cộng nhằm hạn chế phơi nhiễm với SARS-CoV-2, như đeo khẩu trang và giãn cách xã hội, kết hợp với tiếp tục triển khai chủng ngừa có thể giúp chúng ta đạt được miễn dịch cộng đồng và giảm các ca nhiễm COVID-19” - đại diện Pfizer nói.

Về lâu dài, một số người cho rằng COVID-19 sẽ giống như bệnh cúm - một căn bệnh phổ biến trong dân số và đột biến hàng năm, cướp đi mạng sống, nhưng có thể được ngăn chặn một cách tương đối bằng những mũi vaccine tăng cường đã cập nhật các chủng đột biến. 

Tiến sĩ Jonathan Zenilman, một chuyên gia về bệnh truyền nhiễm, Giáo sư tại Đại học Y khoa Johns Hopkins, phát biểu: “Chúng ta có thể phát triển mũi vaccine tăng cường để làm điều đó không. Câu trả lời là hoàn toàn có thể. Đặc biệt là khi công nghệ RNA rất nhanh và linh hoạt”.