Những tiết lộ gần đây về một số hoạt động bí mật của Cơ quan An ninh quốc gia Mỹ (NSA) cho thấy Mỹ đã tiến hành giám sát các vị tổng thống đương nhiệm của Brazil và Mexico. Theo mạng tin “Stratfor”, phản ứng của hai nước trước những tiết lộ này có thể làm thụt lùi nỗ lực ngoại giao của Mỹ ở khu vực.

Brazil từng hạn chế cấp visa cho du khách Mỹ. Ảnh: 123rf.com

Phản ứng trước những tài liệu được nhà báo Glenn Greenwald - người trợ giúp cựu nhân viên NSA Edward Snowden tiết lộ các bí mật của NSA - đưa ra công khai ngày 1/9, chính phủ Brazil và Mexico ngày 2/9 đã triệu hồi đại sứ Mỹ tại hai nước để phản đối. Hiện có thông tin đồn đoán rằng Tổng thống Brazil Dilma Rousseff có thể hủy chuyến thăm cấp nhà nước tới Mỹ vào tháng 10 tới.

Hiện có hai luồng ý kiến về vấn đề này. Luồng ý kiến thứ nhất cho rằng những tiết lộ về việc Mỹ đang giám sát các nhà lãnh đạo nước ngoài vào thời điểm này là không mới vì chương trình giám sát của NSA quá rộng và đã được tiết lộ với công chúng trước đó. Luồng ý kiến thứ hai cho rằng những tiết lộ nêu trên là cơ hội để chính phủ các nước như Brazil đánh lạc hướng dư luận khỏi các vấn đề đối nội phức tạp mà họ đang đối mặt.

Mexico chắc chắn không muốn mối quan hệ với Washington bị gián đoạn. Quan hệ Mexico - Mỹ có tầm quan trọng đặc biệt với cả hai bên. Dù sự phẫn nộ của Mexico trước những tiết lộ trên cần phải được Washington xoa dịu, song bất kỳ tác động nào đối với mối quan hệ này sẽ chỉ mang tính tạm thời. Trong khi đó, mối quan hệ Mỹ - Brazil sẽ khó khăn hơn. Hai quốc gia này vốn không phải là đồng minh dễ chịu. Ở vị thế cường quốc khu vực, Brazil - với trình độ công nghiệp hóa cao hơn các nước khu vực - sẽ cạnh tranh ảnh hưởng trực tiếp với Mỹ ở Tây bán cầu.

Rạn nứt với Brazil

Với chính sách chủ yếu của Washington là tập trung vào cuộc chiến chống ma túy tại khu vực, Brazil ở vào vị thế tốt hơn để theo đuổi và củng cố lợi ích của riêng mình. Chiến lược khu vực của Brazil tập trung chủ yếu vào việc tận dụng liên minh rộng lớn gồm các nước dưới cái ô Mercosur, có lợi ích chung là thiết lập một loạt quy tắc thương mại và cho phép bảo hộ ngành công nghiệp địa phương.

Tuy nhiên, mô hình của Brazil cũng đang đối mặt với những thách thức. Dòng tiền chảy ra khỏi các thị trường mới nổi đang tạo cú sốc với đồng real của Brazil. Giới lãnh đạo Brazil đang lớn tiếng chỉ trích các chính sách tiền tệ của Mỹ và chính sách đó có thể tác động đến giá trị đồng tiền của Brazil khi xuất khẩu hàng hóa của nước này chủ yếu bằng đồng USD. Cùng lúc đó, Brazil cũng đang vấp phải những bất ổn chính trị chưa từng có trong lịch sử.
Ở góc độ nào đó, rạn nứt trong quan hệ với Mỹ sau vụ tiết lộ an ninh NSA trùng khớp với nhu cầu phải định hướng dư luận khỏi các khó khăn đối nội. Dù chuyến thăm vào tháng 10 của Tổng thống Rousseff đã được sắp đặt trong nhiều tháng và được xem là cơ hội làm giảm căng thẳng giữa hai nước, nhưng chính phủ Brazil sẽ không đủ dũng cảm chính trị để vượt qua, nhất là khi chương trình giám sát bí mật nhằm vào giới lãnh đạo nước này là vấn đề quá nhạy cảm với dư luận Brazil.

Thực tế này sẽ mang lại khó khăn thật sự cho quan hệ Mỹ - Brazil dù biết rằng Brazil ít có khả năng gây ảnh hưởng lớn tới lợi ích của Mỹ. Trước đây, quốc gia này từng có các biện pháp đáp trả khi bất đồng với Mỹ, chẳng hạn như hạn chế cấp visa cho khách Mỹ tới Brazil, đưa các tranh chấp thương mại với Mỹ lên Tổ chức Thương mại Thế giới. Nhưng điều quan trọng hơn, Brazil có khả năng sử dụng ảnh hưởng của mình ở Nam Mỹ, một khu vực mà Washington có lợi ích to lớn, xét từ góc độ lịch sử và chiến lược đến các mối quan tâm an ninh trực tiếp. Mối quan hệ xấu đi với Brazil sẽ là bước thụt lùi cho Mỹ ở khu vực, nơi đang bắt đầu có những phân cực về ý thức hệ.

Quang Tuyến (P/v TTXVN tại Mỹ)