Báo The Kyiv Post mới đây dẫn các nguồn tin ngoại giao cho biết chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump đã thông báo với lãnh đạo Quốc hội nước này về một đợt gia tăng hàng tỷ đô la trong thương vụ vũ khí quan trọng dành cho Estonia, qua đó nâng cao đáng kể hỏa lực tầm xa nhằm bảo vệ sườn phía Đông của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO).

Thỏa thuận tăng cường này, hiện có tổng giá trị lên tới 4,73 tỷ USD, tập trung vào việc cung cấp hàng trăm quả tên lửa chính xác cho hệ thống pháo phản lực cơ động cao M142 (HIMARS), loại vũ khí đã chứng tỏ hiệu quả then chốt trong việc bảo vệ Ukraine.

Thông báo này, được chính thức đệ trình lên Quốc hội vào cuối tuần trước theo Đạo luật Kiểm soát Xuất khẩu Vũ khí, với khoản đầu tư chưa từng có vào năng lực phòng thủ của quốc gia vùng Baltic và thể hiện rõ cam kết của Washington trong việc răn đe các hành động gây hấn trong khu vực — một cam kết càng trở nên cấp thiết trước những sự kiện gần đây.

Bước tăng cường năng lực quốc phòng chưa từng có

Thảo thuận mới trình lên Quốc hội Mỹ đã được gia tăng đáng kể so với thương vụ ban đầu trị giá 500 triệu USD được phê duyệt vào năm 2022.

Thay đổi quan trọng nhất nằm ở khối lượng đạn dược tiên tiến, với số lượng bệ phóng HIMARS tăng gấp đôi, từ 6 lên 12, cùng với việc bổ sung lớn vào kho tên lửa.

Trọng tâm của gói nâng cấp là hệ thống tên lửa chiến thuật lục quân M57 (ATACMS), với số lượng tăng từ 18 bệ phóng ban đầu lên tới 200 bệ phóng loại tên lửa tầm xa 300 km. Ngoài ra, số lượng đạn pháo phản lực dẫn đường GMLRS - loại tên lửa dẫn đường chính xác đã được chứng minh trên chiến trường - cũng tăng vọt từ 144 lên 1.000 bệ phóng, bao gồm nhiều biến thể, trong đó có các mẫu tầm xa (ER) mới.

Tổng giá trị gói thỏa thuận mới đạt 4,73 tỷ USD, cho thấy cam kết mạnh mẽ và dài hạn của Estonia trong việc củng cố biên giới.

Bối cảnh đặc biệt của việc tăng cường sức mạnh quốc phòng cho Estonia

Quy mô và thời điểm của gói bán vũ khí nước ngoài (FMS) này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, khi nó được triển khai giữa bối cảnh xảy ra một loạt vụ xâm nhập không phận trái phép được cho là của máy bay Nga và những báo cáo gần đây về việc Mỹ điều chỉnh chính sách hỗ trợ an ninh đối với vùng Baltic.

Việc phê duyệt khả năng tấn công sâu như tên lửa ATACMS diễn ra ngay sau giai đoạn căng thẳng cực độ dọc biên giới NATO - Nga, trong đó có việc ba tiêm kích vũ trang MiG-31 được cho là của Liên bang Nga vi phạm không phận Estonia vào ngày 19/9.

Sự xâm phạm này đã khiến Estonia phải viện dẫn Điều 4 của Hiệp ước NATO, kêu gọi tham vấn giữa các đồng minh về an ninh.

Việc bổ sung HIMARS và ATACMS tầm xa giúp Estonia có khả năng tấn công sâu, đặt cơ sở hạ tầng quân sự, trung tâm hậu cần và khu vực tập kết của Liên bang Nga ở sâu phía sau tiền tuyến vào tình thế rủi ro, qua đó phát đi tín hiệu răn đe rõ ràng và cụ thể đối với các hành vi leo thang xâm phạm và chiến thuật chiến tranh hỗn hợp được cho là của Liên bang Nga.

Đối phó với mối đe dọa trên bộ

Trong một phát biểu với báo The Kyiv Post, Tiến sĩ Michael Cecire, một nhà nghiên cứu quốc phòng và an ninh tại RAND Corporation, một viện nghiên cứu ở Washington, cho rằng khi các vụ xâm phạm không phận của Liên bang Nga thu hút nhiều sự chú ý, thì mối đe dọa lâu dài chủ yếu nằm ở năng lực tiến hành chiến tranh trên bộ của Liên bang Nga.

Tiến sĩ Cecire lưu ý rằng các vụ xâm phạm không phận Estonia gần đây bởi máy bay có vũ trang rõ ràng là nhằm “tăng áp lực lên liên minh Đại Tây Dương và phơi bày những điểm yếu có thể khai thác, đồng thời đánh lạc hướng khỏi việc Liên bang Nga không đạt được những tiến triển đáng kể trước Ukraine”.

Tiến sĩ Cecire bổ sung rằng trên không, “lực lượng không quân tuần tra Baltic của NATO, cùng với lực lượng đồng minh ở Scandinavia và hệ thống phòng không nhiều lớp tiên tiến có thể dễ dàng đáp trả các mối đe dọa từ Liên bang Nga”.

Tuy nhiên, mối đe dọa trên bộ lại đòi hỏi một giải pháp khác. Trung tá Lục quân Mỹ đã nghỉ hưu Amos Fox, hiện là nghiên cứu viên tại Sáng kiến An ninh Tương lai của Đại học Bang Arizona, nói với báo The Kyiv Post rằng thương vụ này cũng gửi đi một thông điệp vượt ra ngoài năng lực trên bộ.

“Điều này giống như một phản ứng trước những ‘bài thử’ về thiết bị bay không người lái và không quân mà Liên bang Nga đã tiến hành khắp Trung và Bắc Âu gần đây. Đây có khả năng là tín hiệu, đồng thời cũng là việc áp đặt năng lực, để răn đe Liên bang Nga khỏi những vụ xâm phạm không phận các nước láng giềng châu Âu”, nghiên cứu viên Fox nhận định.

Chuyển trọng tâm sang sức mạnh trên bộ tầm xa

Tiến sĩ Cecire nhấn mạnh rằng nỗ lực mua HIMARS là một phản ứng hợp lý trước một bài toán chiến lược đầy thách thức trong lịch sử.

“Tuy nhiên, cuộc xung đột Nga - Ukraine đã cho thấy sức mạnh trên bộ của Liên bang Nga có thể đe dọa châu Âu, cùng với năng lực tái tạo và sức bền đáng kinh ngạc của nó”, Tiến sĩ Cecire nói với báo The Kyiv Post, đồng thời bổ sung: “Trong bối cảnh này, việc tăng cường hỏa lực chính xác tầm xa cho Estonia là điều hợp lý”.

Tiến sĩ Cecire chỉ rõ rằng trong khi “các mối đe dọa từ trên không của Liên bang Nga đã được lường trước và có khả năng sẽ bị áp đảo” trong kịch bản xung đột, thì “khả năng của Điện Kremlin trong việc tạo ra và triển khai sức mạnh quân sự đáng kể ở châu Âu đã thách thức các nhà hoạch định tác chiến qua nhiều thế hệ và có khả năng sẽ tiếp tục như vậy”.

Việc mua thêm HIMARS sẽ củng cố đáng kể sức mạnh chiến đấu của liên minh tại một khu vực được coi là đặc biệt dễ tổn thương trước sức mạnh trên bộ của Liên bang Nga.

“Trang bị cho các quốc gia ở sườn phía Đông của NATO năng lực mạnh mẽ hơn sẽ nâng cao tư thế răn đe đối với Liên bang Nga, và đối với Washington, đây là sự tự cường chiến lược lớn hơn của châu Âu”, Tiến sĩ Cecire nói.

Tái cân bằng cam kết an ninh của Mỹ

Gói bán vũ khí theo gói FMS trị giá hàng tỷ đô la này đóng vai trò như một đối trọng chiến lược mạnh mẽ với chính sách được cho là củacChính quyền Trump trong việc chấm dứt các chương trình an ninh viện trợ không hoàn lại như Sáng kiến An ninh Baltic (BSI) và một số khoản tài trợ theo Điều khoản 333.

Trong khi chính quyền Trump đã phát tín hiệu mong muốn các đồng minh châu Âu tự tài trợ cho quốc phòng của mình, có khả năng chấm dứt hàng trăm triệu USD viện trợ quân sự hàng năm từ Mỹ, thì thương vụ quy mô lớn này lại thể hiện một hình thức cam kết khác, mạnh mẽ hơn và mang tính thực chất hơn.

Đây là sự chuyển đổi cơ bản từ viện trợ không hoàn lại sang thương vụ bán đối tác tự tài trợ có giá trị cao, đảm bảo Mỹ phê duyệt chuyển giao công nghệ tấn công tiên tiến, nhạy cảm nhất của mình — một minh chứng mạnh mẽ cho sự ủng hộ của Washington đối với một đồng minh NATO then chốt.

Thỏa thuận này đồng thời khẳng định nỗ lực chi tiêu quốc phòng mạnh mẽ của Estonia, với việc quốc gia này cam kết một khoản tài chính chưa từng có, phù hợp với yêu cầu của chính quyền Trump rằng các đồng minh phải đáp ứng và vượt mục tiêu chi tiêu quốc phòng, đồng thời đảm bảo sườn chiến lược quan trọng nhất của NATO được trang bị hỏa lực sản xuất tại Mỹ và có khả năng tương tác cao.