Chuyển đổi số, hiện đại hóa hoạt động thi hành án dân sự

Về những nội dung sửa đổi, hoàn thiện, dự án Luật quy định đầy đủ phạm vi bản án, quyết định do cơ quan thi hành án dân sự tổ chức thi hành để thống nhất với các luật liên quan; quy định nguyên tắc, các hành vi bị cấm trong thi hành án dân sự.

Bên cạnh đó, hoàn thiện các quy định về quyền, nghĩa vụ của đương sự, người có quyền, nghĩa vụ liên quan; xã hội hóa hoạt động thi hành án dân sự... Hoàn thiện quy định về trình tự, thủ tục, rút ngắn thời gian, giảm thiểu chi phí, nâng cao hiệu quả thi hành án dân sự theo yêu cầu của Nghị quyết số 27-NQ/TW; đồng thời, khắc phục những tồn tại, hạn chế, vướng mắc, bất cập từ thực tiễn công tác.

Cụ thể: Bổ sung nguyên tắc tăng cường sử dụng, ứng dụng khoa học, công nghệ và chuyển đổi số, hiện đại hóa hoạt động thi hành án dân sự nhằm thể chế hóa Nghị quyết số 57-NQ/TW. Bổ sung quy định cơ quan thi hành án dân sự chủ động ra quyết định thi hành án đối với khoản bồi thường cho tổ chức, cá nhân được tuyên trong bản án, quyết định hình sự trong trường hợp cơ quan thi hành án dân sự đã thu được tiền ở giai đoạn điều tra, truy tố, xét xử. Bổ sung phương thức thông báo thi hành án trực tiếp bằng phương tiện điện tử bên cạnh các phương thức khác nhằm giải quyết khó khăn, giảm thiểu chi phí và tăng cường ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số trong thông báo thi hành án dân sự, đặc biệt là các vụ đại án.

Bên cạnh đó, sửa đổi quy định về thủ tục xử lý tài sản mà bản án, quyết định hình sự tuyên kê biên để bảo đảm thi hành án theo hướng Chấp hành viên xử lý tài sản theo đúng hiện trạng tài sản (nếu tài sản thay đổi sau khi có bản án) nhằm rút ngắn thời gian, thủ tục để bảo đảm thu hồi tối đa tài sản cho Nhà nước. Sửa đổi quy định về thi hành quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời theo hướng nhanh gọn, phù hợp với tính chất phải kịp thời của loại quyết định này...

Bổ sung quy định về Thừa hành viên và Văn phòng Thi hành án dân sự

Dự thảo Luật bổ sung những quy định về Thừa hành viên và Văn phòng Thi hành án dân sự. Theo dự án Luật, đây là nội dung quan trọng, thể hiện sự đổi mới mạnh mẽ công tác thi hành án dân sự theo chủ trương xã hội hóa một số hoạt động thi hành án dân sự tại Nghị quyết số 49-NQ/TW, Nghị quyết số 27-NQ/TW.

Theo dự thảo quy định, đổi tên Văn phòng Thừa phát lại, Thừa phát lại thành Văn phòng Thi hành án dân sự và Thừa hành viên để bảo đảm tính phổ thông, dễ hiểu hơn, phù hợp với phạm vi, tính chất hoạt động thi hành án dân sự của tổ chức này. Văn phòng Thi hành án dân sự và Thừa hành viên vẫn được thực hiện các hoạt động khác như quy định hiện hành về Thừa phát lại. Dự thảo Luật cũng quy định điều khoản chuyển tiếp đối với tổ chức và hoạt động của Thừa phát lại nhằm bảo đảm việc đổi tên không ảnh hưởng đến hoạt động của các Văn phòng Thừa phát lại, không phát sinh chi phí liên quan.

Cũng theo quy định của dự thảo, Văn phòng Thi hành án dân sự tổ chức thi hành án theo yêu cầu của đương sự, không có thẩm quyền tổ chức thi hành các vụ việc thi hành án chủ động, thu hồi tiền, tài sản cho Nhà nước mà các nhiệm vụ này do cơ quan thi hành án dân sự thực hiện.

Để bảo đảm tính khả thi, hiệu quả và sự giám sát cần thiết của Nhà nước đối với hoạt động thi hành án dân sự của Văn phòng Thi hành án dân sự, Thừa hành viên, dự thảo Luật quy định Thừa hành viên có nhiệm vụ, quyền hạn gần tương đồng với Chấp hành viên, nhưng không được thực hiện các nhiệm vụ liên quan đến quyền lực công như: xử phạt vi phạm hành chính, sử dụng công cụ hỗ trợ, trường hợp áp dụng biện pháp cưỡng chế, cần huy động lực lượng thì phải được cơ quan có thẩm quyền cho ý kiến trước khi ban hành quyết định cưỡng chế.

Về vấn đề này, Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội cho rằng, với mô hình thi hành án dân sự có cả hệ thống “công” và “tư” nêu trên, quy định về quyền yêu cầu thi hành án của các đương sự và các quy định khác về trình tự, thủ tục thi hành án cần được xem xét sửa đổi, bổ sung đầy đủ hơn nhằm: phân định rõ thẩm quyền thi hành án của hai hệ thống; tạo điều kiện cho đương sự có quyền lựa chọn cơ chế thi hành án phù hợp; tạo sự kết nối liên thông giữa hai hệ thống, loại trừ sự chồng chéo, xung đột khi tổ chức thi hành án.

Ứng dụng công nghệ thông tin, số hóa hồ sơ thi hành án

Cho ý kiến tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đánh giá cao dự thảo Luật Thi hành án dân sự được chuẩn bị kỹ lưỡng, chu đáo - là một trong những dự án luật trọng tâm tại Kỳ họp thứ 10; ghi nhận Bộ Tư pháp đã tổ chức các hội thảo khoa học liên quan, trong đó các chuyên gia, nhà khoa học đã đóng góp nhiều ý kiến thực tiễn.

Chủ tịch Quốc hội đánh giá dự án luật này không chỉ nhằm hoàn thiện khung pháp lý, tháo gỡ những vướng mắc, khó khăn trong thực tiễn thi hành án mà còn góp phần đảm bảo quyền lợi, nghĩa vụ của các bên liên quan, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, thúc đẩy công lý trong lĩnh vực dân sự.

Nhấn mạnh công tác thi hành án dân sự trên thực tiễn còn nhiều khó khăn, phức tạp, Chủ tịch Quốc hội đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục hoàn thiện, lắng nghe các ý kiến để quy định cụ thể, khả thi, hiệu quả các quy định trong dự án Luật. Bên cạnh đó, Chủ tịch Quốc hội cho ý kiến về tiêu chuẩn, quy trình bổ nhiệm Chấp hành viên, “làm sao chọn người giỏi để làm Chấp hành viên, chứ không chọn người thi giỏi”, nhất là trong bối cảnh xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Về việc bổ sung quy định cho phép tuyển chọn, bổ nhiệm Chấp hành viên không qua thi tuyển đối với người cam kết làm việc từ 5 năm trở lên tại các vùng miền núi, biên giới, hải đảo, vùng dân tộc thiểu số, vùng có điều kiện kinh tế đặc biệt khó khăn... Chủ tịch Quốc hội đề nghị quy định giao cho Chính phủ quy định các chính sách cụ thể.

Về miễn, giảm phí thi hành án, chi phí xác minh điều kiện thi hành án và chi phí liên quan đến khiếu nại, tố cáo trong thi hành án... cần đảm bảo với nguyên tắc, chính sách của Bộ luật Hình sự; đề nghị quy định chi tiết để các cơ quan thi hành án thực hiện đảm bảo khả thi, tránh tình trạng kéo dài.

Chủ tịch Quốc hội cũng nhấn mạnh về ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số, số hóa hồ sơ thi hành án, nâng cao hiệu quả thi hành án dân sự; sử dụng, kết nối cơ sở dữ liệu quốc gia.

Về vấn đề xã hội hóa thi hành án dân sự, Chủ tịch Quốc hội đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu, bổ sung các quy định nhằm xác định đầy đủ hơn nhiệm vụ, quyền hạn của Thừa hành viên, Trưởng Văn phòng Thi hành án dân sự trong hoạt động tổ chức thi hành án dân sự; quy định về phối hợp giữa Văn phòng Thi hành án dân sự và cơ quan thi hành án dân sự trong tiếp nhận, xử lý, yêu cầu thi hành án hoặc xử lý tài sản; có cơ chế giám sát, kiểm soát đối với hoạt động Thừa hành viên, Văn phòng Thi hành án dân sự.