Bảo đảm tính đồng bộ về quản lý báo chí trên không gian mạng và ứng dụng trí tuệ nhân tạo

Báo cáo tóm tắt một số vấn đề lớn trong tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh cho biết, ngày 23/10 và 24/11/2025, Quốc hội đã thảo luận, cho ý kiến tại Tổ và Hội trường về dự án Luật Báo chí (sửa đổi).

Thực hiện ý kiến chỉ đạo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và nhiệm vụ được phân công, Thường trực Ủy ban Văn hóa và Xã hội đã phối hợp tổng hợp ý kiến các đại biểu Quốc hội, tổ chức nhiều cuộc họp với Cơ quan chủ trì soạn thảo, cơ quan có liên quan và chuyên gia để nghiên cứu, tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật...

Về các loại hình báo chí, tiếp thu ý kiến các đại biểu Quốc hội, Thường trực Ủy ban và cơ quan chủ trì soạn thảo đã chỉnh lý tên gọi loại hình “báo nói, báo hình” thành “phát thanh, truyền hình”.

Về cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện (Điều 15), tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội, Thường trực Ủy ban và cơ quan chủ trì soạn thảo đã thống nhất, chỉnh lý cụm từ "cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện" thành "cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện" để bảo đảm tính chính xác và phù hợp với phạm vi điều chỉnh của dự án Luật.

Các nội dung liên quan đến "kinh tế báo chí", tiếp thu ý kiến của đại biểu Quốc hội, Thường trực Ủy ban và cơ quan chủ trì soạn thảo đã rà soát, chỉnh lý các quy định liên quan đến đầu tư công, cơ chế tự chủ, những quy định về nguồn thu từ hoạt động kinh doanh của cơ quan báo chí tại Điều 9, Điều 20, Điều 23 dự thảo Luật.

Về hoạt động báo chí trên không gian mạng (Điều 29), tiếp thu ý kiến của đại biểu Quốc hội, Thường trực Ủy ban và cơ quan chủ trì soạn thảo đã rà soát, chỉnh lý Điều 29 dự thảo Luật theo hướng quy định biện pháp quản lý nhà nước đối với hoạt động báo chí trên không gian mạng tương tự như đối với bốn loại hình báo chí truyền thống, đồng thời tích hợp dịch vụ trực tuyến, bảo đảm nguyên vẹn nội dung thông tin đã đăng, phát trên nền tảng số báo chí quốc gia.

Tại phiên họp, một trong những nội dung được nhiều ý kiến đề nghị là tiếp tục rà soát kỹ lưỡng, bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất trong hệ thống pháp luật, đặc biệt là bảo đảm đồng bộ với dự án Luật Trí tuệ nhân tạo. Tại Kỳ họp thứ 10 này, lần đầu tiên Quốc hội sẽ xem xét, thông qua Luật Trí tuệ nhân tạo (AI), có nội dung liên quan đến dự án Luật Báo chí (sửa đổi) lần này.

Là cơ quan chủ trì thẩm tra dự án Luật Trí tuệ nhân tạo, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Thanh Hải cho biết, Ủy ban đã có đề nghị cần bổ sung các nội dung liên quan tới việc ứng dụng, sử dụng trí tuệ nhân tạo trong nghiên cứu khoa học, giáo dục đào tạo và trong báo chí truyền thông. Tuy nhiên, hiện nay Chính phủ đang tiếp thu theo hướng: các nội dung sử dụng AI trong các lĩnh vực chuyên ngành sẽ được quy định ở trong các luật chuyên ngành. Chủ nhiệm Ủy ban Nguyễn Thanh Hải đề nghị cân nhắc bổ sung một điều mang tính "khung" để bảo đảm sự đồng bộ và phối hợp giữa các luật khi đưa vào áp dụng trong thực tiễn.

Cho ý kiến về dự án Luật này, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh, cần quan tâm rà soát, hoàn chỉnh quy định về: chính sách để phát triển báo chí; quản lý báo chí trên không gian mạng và vấn đề trí tuệ nhân tạo (AI); bảo vệ an toàn tác nghiệp của nhà báo; điều kiện cấp phép và quản lý đối với cộng tác viên; định nghĩa và địa vị pháp lý.

Chủ tịch Quốc hội thống nhất cao việc sửa đổi quy định cụ thể, khả thi về các chính sách hỗ trợ báo chí, ưu đãi về thuế cho báo chí được quy định tại Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp. Theo đó, các cơ quan báo chí được hưởng mức thuế suất 10%, thay vì như trước đây chỉ có báo chí in được hưởng mức thuế suất này, các loại hình báo chí khác phải chịu mức thuế suất 20%.

Chủ tịch Quốc hội cũng ghi nhận, để bảo đảm quyền tác giả, quyền liên quan, dự thảo Luật đã bổ sung khoản 2 Điều 39 theo hướng: cơ quan, tổ chức, cá nhân sử dụng tác phẩm báo chí phải thỏa thuận với cơ quan báo chí theo quy định của pháp luật.

Chủ tịch Quốc hội đề nghị các cơ quan phải rà soát kỹ lưỡng, toàn diện dự thảo Luật với các luật hiện hành cũng như dự án Luật đang được sửa đổi, bổ sung có liên quan, để bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất trong các quy định liên quan đến báo chí, khoa học công nghệ, chuyển đổi số, an ninh thông tin, quảng cáo và sở hữu trí tuệ.

Hiện đại hóa giáo dục, đào tạo

Cũng trong phiên sáng 4/12, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về việc giải trình, tiếp thu, chỉnh lý 5 dự thảo: Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục; Luật Giáo dục đại học (sửa đổi); Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi); Nghị quyết của Quốc hội về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo; Nghị quyết về chủ trương đầu tư chương trình mục tiêu quốc gia hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo giai đoạn 2026-2035.

Về một số vấn đề về giáo dục, đào tạo được nhiều đại biểu cho ý kiến, Báo cáo của Chính phủ cho biết, có một số đại biểu Quốc hội đề nghị bổ sung chương trình đào tạo và công nhận văn bằng đối với đào tạo chuyên khoa I, chuyên khoa II và bác sĩ nội trú, đồng thời công nhận các loại hình đào tạo là chương trình đào tạo sau đại học thuộc hệ thống giáo dục quốc dân. Chính phủ cho biết tiếp thu ý kiến của đại biểu Quốc hội, dự thảo luật đã chỉnh lý theo hướng: “Chương trình đào tạo chuyên sâu đặc thù sau đại học thuộc lĩnh vực sức khỏe cấp văn bằng bác sĩ nội trú, bác sĩ chuyên khoa do Bộ Y tế quản lý”.

Về mô hình, hệ thống cơ sở giáo dục đại học, một số ý kiến cho rằng mô hình đại học vùng hiện nay với cơ chế 2 cấp quản lý làm tăng tầng nấc trung gian hành chính, bất cập về tổ chức bộ máy, do đó đề nghị cân nhắc không duy trì hoặc thành lập thêm mô hình này. Có ý kiến đề nghị nghiên cứu tái cấu trúc lại các đại học vùng (thành đại học 1 cấp) để bảo đảm quản trị tinh gọn.

Chính phủ lý giải việc đánh giá tính ưu việt của một mô hình đại học cần được nhìn từ nhiều phương diện, tổng kết và đánh giá toàn diện. Dự thảo Luật tiếp tục quy định mô hình đại học vùng tại Điều 12 nhằm thực hiện sứ mạng thúc đẩy liên kết vùng, tập hợp nguồn lực và hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội của vùng.

Qua rà soát, Chính phủ nhận thấy mô hình này thời gian qua còn bộc lộ hạn chế về tổ chức và vận hành. Để khắc phục bất cập, dự thảo Luật được thiết kế theo hướng xác định rõ sứ mạng, chức năng và tăng cường sự thống nhất trong quản trị nội bộ về tổ chức, hoạt động, cơ chế phối hợp, phân cấp và sử dụng nguồn lực của đại học vùng; đồng thời triển khai tái cấu trúc, kiện toàn bộ máy theo lộ trình, xác định rõ khâu trung gian của đại học vùng nằm ở khâu nào để thực hiện quy trình giảm đầu mối.

Về chủ trương ban hành một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc và thực hiện từ năm học 2026-2027, nhưng nhiều đại biểu đề nghị quy định rõ phạm vi “sách bắt buộc hay sách chuẩn để lựa chọn”. Các đại biểu cũng đề nghị làm rõ chính sách miễn phí, tái sử dụng, thư viện sách giáo khoa dùng chung.

Về nội dung này, Chính phủ cho biết, thể chế hóa nhiệm vụ tại Nghị quyết số 71 của Bộ Chính trị, dự thảo luật quy định “Bộ Giáo dục và Đào tạo quyết định một bộ sách giáo khoa giáo dục phổ thông sử dụng thống nhất toàn quốc”.  

Quy định này nhằm bảo đảm cho phép Bộ Giáo dục và Đào tạo lựa chọn phương án biên soạn một bộ sách mới hoặc lựa chọn, chỉnh lý từ các bộ sách hiện hành, tùy thuộc vào tình hình thực tiễn và quyết định của cấp có thẩm quyền. 

“Trong giai đoạn hiện nay, việc xác định ngay trong luật việc bộ sách thống nhất do Nhà nước trực tiếp biên soạn hay thực hiện theo phương thức xã hội hóa là chưa khả thi, do phương án cụ thể đang được cơ quan có thẩm quyền xem xét”, theo báo cáo của Chính phủ. Chính phủ khẳng định, quy định theo hướng mở như dự thảo sẽ bảo đảm tính ổn định của luật, không làm phát sinh các ràng buộc cứng trong khi chủ trương còn đang được nghiên cứu và đánh giá tác động.

Bên cạnh đó, Chính phủ cho biết, đã giao Bộ Giáo dục và Đào tạo xây dựng báo cáo phương án triển khai một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc từ năm học 2026 - 2027, bảo đảm công khai, minh bạch, khách quan, tiết kiệm, chống lãng phí.

Cho ý kiến tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh, giáo dục - đào tạo là một trong những lĩnh vực rất quan trọng, được cử tri, nhân dân rất quan tâm. Chủ tịch Quốc hội đề nghị Chính phủ cần tiếp thu, giải trình đầy đủ các ý kiến của đại biểu Quốc hội.

Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý, có 5 vấn đề trọng tâm cần được Chính phủ giải trình, làm rõ và chỉnh lý, gồm: tự chủ đại học và tài chính giáo dục; cơ sở vật chất, giáo viên và sách giáo khoa; chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) trong giáo dục; cơ chế đặc thù và mô hình tổ chức.

Đối với chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về hiện đại hóa, nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo giai đoạn 2026 - 2035, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, đây chương trình quy mô lớn, nhằm hiện đại hóa giáo dục đào tạo của nước ta. Chủ tịch Quốc hội cho rằng, để phát triển giáo dục, cần ưu tư đầu tư chuyển đổi số; bảo đảm phân bổ vốn linh hoạt, cho phép các địa phương được chủ động điều chỉnh phù hợp với điều kiện thực tế; đổi mới cơ chế phân bổ, quản lý vốn đúng theo tinh thần đẩy mạnh phân cấp, phân quyền.