Sau 1 tháng rưỡi triển khai thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, việc chuyển đổi trạng thái từ chính quyền hành chính thụ động, nặng về quản lý, sang chính quyền chủ động, tích cực phục vụ nhân dân và kiến tạo phát triển đã ghi nhận nhiều kết quả nổi bật. Khi ý Đảng gặp lòng dân, bộ máy chính quyền địa phương 2 cấp đã cơ bản vận hành ổn định, thông suốt, giúp giảm đáng kể thời gian và chi phí tuân thủ cho người dân và doanh nghiệp.

Tuy vậy, thực tiễn triển khai ở các địa phương thời gian qua cũng cho thấy vẫn còn một số khó khăn, vướng mắc liên quan đến thủ tục hành chính, đất đai, y tế, giáo dục, hạ tầng công nghệ thông tin… Đặc biệt, không ít vướng mắc xuất phát từ việc thiếu cán bộ chuyên sâu ở một số phòng, ban của cấp xã. Tình trạng này được ghi nhận chủ yếu ở các địa bàn vùng sâu, vùng xa, nơi nguồn nhân lực chất lượng cao vốn đã hạn chế từ trước thời điểm sáp nhập.

Tại Lâm Đồng, việc bố trí nhân sự ở cấp xã chưa bảo đảm yêu cầu về trình độ chuyên môn. Một số xã, phường thậm chí “trắng” nhân sự có bằng cấp chuyên môn ở các lĩnh vực quan trọng: công nghệ thông tin, tài nguyên và môi trường, xây dựng, tư pháp - hộ tịch, tài chính, chuyên ngành đất đai… Trong khi đó, tại chính địa bàn đó, những công chức có chuyên môn này lại được phân công các vị trí không đúng chuyên môn, hoặc đang được bố trí ở khối Đảng, đoàn thể.

Hay tại Tuyên Quang, khi dịch tả lợn châu Phi đang diễn biến phức tạp, tình trạng thiếu cán bộ thú y cơ sở được xem là một trong những nguyên nhân hạn chế việc kiểm soát sự lây lan của dịch bệnh. Xã Sơn Dương mới được thành lập trên cơ sở sáp nhập 3 xã, với diện tích 123 km2, dân số 42.000 người; toàn xã đã có 22/76 thôn xuất hiện dịch tả lợn châu Phi. Trong khi đó, cả xã chỉ có 4 nhân viên thú y cơ sở; 3 nhân viên mới đây đã làm đơn xin nghỉ… Theo thông tin, sau khi hợp nhất 2 tỉnh Tuyên Quang và Hà Giang, lực lượng nhân viên thú y cấp xã hiện chỉ còn 197 người, giảm 131 người; đặc biệt có 21 xã không có nhân viên thú y cơ sở.

Trong bối cảnh như vậy, đầu tháng 8 vừa qua, Lâm Đồng đã biệt phái 730 cán bộ, công chức cấp tỉnh về nhận nhiệm vụ tại các xã, phường, nhằm tháo gỡ khó khăn trước mắt, đồng thời tạo nền tảng nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của chính quyền cấp xã. Tương tự, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Tuyên Quang vừa quyết định tăng cường 120 cán bộ của Chi cục Chăn nuôi, Thú y và Thủy sản để hỗ trợ phòng, chống dịch tả lợn châu Phi trên địa bàn.

Việc biệt phái cán bộ để hỗ trợ, tháo gỡ khó khăn cho chính quyền cấp xã cũng được ghi nhận ở Thanh Hóa, nơi 15 công chức, viên chức, người lao động vừa được điều động tới công tác ở 2 xã biên giới đặc biệt khó khăn là Mường Lát và Phù Nhi, nằm ở vùng cao phía Tây của tỉnh. Tại Quảng Trị, 48 công chức, viên chức thuộc Sở Tài nguyên và Môi trường được biệt phái về 48 xã, phường trong 3 tháng với nhiệm vụ hỗ trợ giải quyết khó khăn ở cơ sở, tham mưu giải pháp tháo gỡ, nâng cao hiệu quả quản lý trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường…

Có thể nói, việc biệt phái cán bộ có năng lực chuyên môn xuống tiếp sức cho cấp xã để giải quyết những khó khăn, vướng mắc hiện nay khi thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp, là một giải pháp sáng tạo, linh hoạt, có tính chủ động cao của các địa phương. Tinh thần “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm” và không đùn đẩy, né tránh trách nhiệm đang được phát huy, tạo nên một xu hướng hành động hết sức hiệu quả và đầy tính thực tiễn.

Một mặt, cán bộ biệt phái là những người “cầm tay chỉ việc” cho cán bộ cấp xã còn lúng túng trong xử lý công việc sau sáp nhập hiện nay, truyền đạt kinh nghiệm và đào tạo tại chỗ để cán bộ cơ sở có thể “tự chủ” trong thời gian sớm nhất. Ở chiều ngược lại, việc biệt phái cán bộ xuống cơ sở chính là cơ hội cho nhiều cán bộ tiếp tục tích lũy kinh nghiệm công tác, từ thực tiễn sinh động ở cấp xã có thể tham mưu chính sách một cách gần dân, sát dân nhất. Mặt khác, việc biệt phái cán bộ cũng thể hiện quyết tâm “không xã nào bị bỏ lại phía sau” trong quá trình vận hành mô hình mới, với cấp xã được xác định là “gốc rễ” của chính quyền địa phương.

Từ chỗ là xu hướng hành động của địa phương, biệt phái cán bộ đang lan tỏa ra cả các bộ, ngành. Bộ Nội vụ mới đây đã thông báo sẽ lựa chọn 34 cán bộ có năng lực, trình độ, tâm huyết, trách nhiệm đưa về hỗ trợ các địa phương trong vòng 3 tháng. Bộ Công Thương cũng quyết định cử 34 lãnh đạo cấp cục, vụ, trực tiếp về địa phương để cùng chính quyền cơ sở tháo gỡ khó khăn… Trong Thông báo số 412/TB-VPCP ngày 11/8/2025 của Văn phòng Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đề nghị các bộ, cơ quan ngang bộ tăng cường cử các tổ công tác xuống địa phương để nắm tình hình vận hành chính quyền các cấp, nhất là cấp xã để kịp thời hướng dẫn, tháo gỡ những vướng mắc, khó khăn trong quá trình vận hành của chính quyền cơ sở; thực hiện trong tháng 8/2025.

Việc sắp xếp, bố trí nhân sự khi thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp được thực hiện đồng bộ trên toàn quốc theo chủ trương tinh gọn bộ máy, đồng thời nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của bộ máy quản lý hành chính. Khi xảy ra tình trạng thiếu hụt thì tùy mức độ cần có tổng kết thực tiễn để từ đó có giải pháp chung, bảo đảm vừa hiệu quả, vừa tránh xáo trộn bộ máy. Dù vậy, biệt phái cán bộ vào thời điểm này đã cho thấy những ưu điểm tích cực, là “chìa khóa” để mở những nút thắt ở cơ sở và cần được xem xét để mở rộng, ít nhất là trong giai đoạn chuyển đổi hiện nay.