Tần suất và cường độ của các hiện tượng thời tiết cực đoan như dông lốc đang có xu hướng gia tăng, gây thiệt hại nghiêm trọng về người và tài sản.

Dông lốc thường xảy ra ở các địa bàn khi trời có mưa dông. Các khu vực đồng bằng ven biển và vùng chuyển tiếp giữa đồng bằng và trung du thường là nơi dễ hình thành các ổ dông mạnh và lốc xoáy do có địa hình thoáng đãng, ít vật cản và độ ẩm cao.

Đề cập đến khả năng dự báo hiện tượng dông lốc, lốc xoáy, Tiến sĩ Mai Văn Khiêm cho rằng, do quy mô lốc xoáy rất nhỏ, đường kính chỉ vài chục cho đến một hai trăm mét nên các radar, vệ tinh gần như là không thể nắm bắt được vị trí, hình hài của lốc xoáy.

Do đó công tác đo đạc, quan trắc, dự báo lốc xoáy rất khó, Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia chỉ có thể cảnh báo trong các cơn dông có khả năng xảy ra lốc xoáy. Hiện nay, khoa học khí tượng chỉ cảnh báo khả năng xảy ra lốc xoáy, vòi rồng, mưa đá trong điều kiện có các đám mây dông rất mạnh, được hình thành trong môi trường nóng, ẩm, bất ổn định lớn chứ chưa đưa ra được dự báo về vị trí, cường độ hay diễn biến của lốc xoáy, vòi rồng.

Ông Mai Văn Khiêm phân tích, xét về hình thái, lốc xoáy cũng là một dạng xoáy khí quyển giống như bão, nhưng khác nhau về quy mô và cơ chế hình thành: bão có kích thước hàng trăm km, tồn tại nhiều ngày trên biển, còn lốc xoáy chỉ rộng vài trăm mét và hình thành cục bộ trong mưa dông mạnh và tồn tại rất ngắn.

“Đối với những cơn bão cũng hình thành xoáy như vậy nhưng duy trì trong thời gian dài, quy mô không gian lớn thì chúng ta có vệ tinh, radar, mô hình tính toán biết được hình hài, cấu trúc của bão, khi đó chúng ta phân tích, theo dõi thì có thể dự báo được. Còn đối với dông, lốc xoáy xảy ra trong phạm vi hẹp, nhỏ nên chúng ta chỉ quan trắc bằng mắt thường” – ông Mai Văn Khiêm cho hay.

Thông tin về dông lốc, lốc xoáy dưới góc độ khí tượng, Tiến sĩ Hoàng Phúc Lâm, Phó Giám đốc Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia cho rằng, có các trận lốc xoáy có quy mô rất nhỏ (vài chục tới vài trăm mét), thời gian xảy ra ngắn (vài phút tới vài chục phút) và thường chỉ được ghi nhận ở những vùng không gian rộng như các cánh đồng, dọc các đường cao tốc và ít khi ghi nhận được trong thành phố do không gian chật hẹp hơn.

Lốc xoáy xảy ra ở quy mô xảy ra nhỏ, nên ghi nhận được số lượng các cơn lốc chủ yếu là tình cờ, có thể do người đi đường, người dân chủ động quan sát và quay lại mới thấy, còn trên các hệ thống quan trắc của Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia chỉ ghi nhận được nếu xảy ra tại vị trí các trạm đo có quan trắc viên. 

Ông Lâm cảnh báo, với các cơn lốc xoáy dù quy mô nhỏ nhưng tốc độ gió lại rất lớn, tương đương với gió trong bão và gió giật mạnh trong các cơn dông. Do vậy, thiệt hại về người, tài sản, cây cối, vật dụng bị cuốn theo cơn lốc rất nhiều, gây ra thiệt hại dọc theo đường di chuyển của lốc xoáy. 

“Bão số 10 khi đi vào khu vực Bắc Trung Bộ thì phần rìa phía Bắc nằm ở vùng đồng bằng Bắc Bộ nên đã xảy ra dông mạnh, nhiều ổ dông lớn đã hình thành trong sáng ngày 29/9 kèm theo đó là các cơn lốc xoáy đã được ghi nhận qua camera điện thoại người dân ở các địa phương như Ninh Bình, Hưng Yên, Hải Phòng…” - ông Lâm đưa ra ví dụ.

Để phòng, tránh dông lốc, người dân cần thường xuyên theo dõi thông tin dự báo thời tiết để phòng tránh. Lưu ý khi có dấu hiệu cơn dông như mây đen, không khí lạnh và gió mạnh thì tìm nơi trú ẩn hoặc ở trong nhà không nên ra ngoài đường.

Khi đang ở trong nhà, người dân cần đóng chặt và cài cửa ra vào và cửa sổ, núp dưới các vật nặng như gầm bàn, gầm gường, đề phòng lốc xoáy. Nên trú ẩn vào những nơi chắc chắn, không trú ẩn ở những nơi như nhà để xe, lều tạm.

Hạn chế sử dụng điện thoại trong khi có dông, sét. Trừ trường hợp rất cần thiết; tránh các chỗ ẩm ướt như phòng tắm, bể nước, vòi nước vì đó là các vật dễ bị sét đánh lan truyền.

Nếu đang đi ngoài trời thấy trời nổi giông gió thì cần tìm ngay nơi tránh trú an toàn. Không chạy cùng hướng với đường đi của cơn dông lốc...