Báo cáo của Viện Bình đẳng nam nữ (IEFH) cho biết dựa trên dữ liệu từ Cơ quan Đăng ký quốc gia, trong năm 2024, có 748 người thực hiện thủ tục thay đổi giới tính trên giấy tờ hành chính, tăng 23% so với năm trước. Con số này vượt qua cột mốc năm 2018, thời điểm Luật Chuyển giới có hiệu lực với thủ tục được đơn giản hóa, giúp những người đã chờ đợi nhiều năm có thể thực hiện quyền của mình.

Báo cáo của IEFH cho thấy hai xu hướng nổi bật kể từ khi luật mới có hiệu lực: độ tuổi của người yêu cầu ngày càng trẻ hơn và tỷ lệ nam giới chuyển giới tăng mạnh. Trước đây, nhóm nữ chuyển giới (từ nam sang nữ) chiếm đa số, khoảng 2/3 tổng số yêu cầu. Tuy nhiên, từ năm 2018 đến nay, nam chuyển giới (từ nữ sang nam) liên tục gia tăng và lần đầu tiên trở thành nhóm chiếm đa số vào năm 2024. Đồng thời, xu hướng trẻ hóa ngày càng rõ rệt, khi 59% người yêu cầu dưới 25 tuổi.

Bác sĩ Maxence Ouafik, người theo dõi nhiều người chuyển giới, nhận định nguyên nhân không chỉ do thay đổi pháp luật mà còn xuất phát từ sự chuyển biến trong tư duy xã hội. Ông giải thích, từ những năm 1960 tại Mỹ, việc chuyển giới bị kiểm soát chặt chẽ bởi các bác sĩ tâm thần, nội tiết và phẫu thuật. Mô hình này lan rộng ra nhiều nước, trong đó có Bỉ, và tập trung nhiều vào phụ nữ chuyển giới, trong khi nam giới thường ít được quan tâm. Ông nhấn mạnh các kỹ thuật y tế trước đây phát triển hơn cho nữ chuyển giới, nên nam giới thường thực hiện lộ trình ngoài các đội ngũ chuyên khoa. Việc đơn giản hóa thủ tục hành chính và thay đổi xã hội giúp người trẻ sớm xác định bản thân, tạo ra ba xu hướng chính: tăng số lượng yêu cầu, trẻ hóa và nam giới chiếm đa số.

Trong nhóm tuổi 18-20, có tới 71% người yêu cầu thay đổi giới tính là nam chuyển giới. Cô Julie Servais, nghiên cứu sinh về sức khỏe cộng đồng, giải thích rằng những người sinh ra là nữ thường gặp ít rào cản xã hội hơn khi bộc lộ bản sắc cá nhân. Quá trình nhận thức về sự khác biệt giới tính diễn ra tương đương nhau, nhưng quá trình công khai bản thân ở nam giới thường chậm hơn trung bình 5 năm do môi trường xung quanh ít bao dung, đặc biệt từ bạn bè đồng trang lứa.

Bác sĩ Ouafik phân tích thêm, nam giới trẻ thường gặp áp lực xã hội lớn hơn khi muốn bộc lộ bản thân theo hướng khác với định kiến về nam tính. “Các bạn nữ dễ thử nghiệm với tóc ngắn, áo hoodie, nhưng nam giới muốn mặc váy hay sơn móng tay lại phải đối mặt với phản ứng gay gắt từ môi trường học đường”, bác sĩ Ouafik nhận định. Báo cáo của IEFH cho thấy khoảng 1/3 học sinh trung học đã phải chuyển trường hoặc cân nhắc chuyển trường, trong khi tỷ lệ này ở bậc đại học chỉ là 11,6%.

Một yếu tố khác dẫn đến số lượng yêu cầu tăng đột biến trong năm 2024 là thay đổi pháp lý. Tòa án Hiến pháp Bỉ đã bãi bỏ quy định việc thay đổi giới tính phải vĩnh viễn, cho phép người dân thực hiện thủ tục linh hoạt hơn. Bà Véronique De Baets, người phát ngôn IEFH, nhận định số lượng yêu cầu đạt đỉnh sau mỗi lần luật thay đổi. Hiện vẫn chưa thể dự đoán liệu con số này sẽ giảm hay tiếp tục duy trì ở mức cao.

Nhìn chung, năm 2024 đánh dấu bước ngoặt trong nhận thức và hành vi xã hội tại Bỉ về quyền tự xác định giới tính. Ba xu hướng chính – tăng số lượng yêu cầu, trẻ hóa và nam giới chiếm đa số – phản ánh cả thay đổi pháp luật và sự biến chuyển sâu sắc trong văn hóa, giáo dục và chăm sóc sức khỏe. Số liệu này là cơ sở để các cơ quan quản lý, nhà trường và cộng đồng phối hợp, phát triển các chương trình hỗ trợ và bảo vệ quyền lợi người chuyển giới, đảm bảo tiến trình bình đẳng và quyền con người được thực hiện một cách toàn diện và bền vững.