Theo hãng tin Reuters, mục đích là nhằm siết chặt quyền kiểm soát thị trường vận chuyển đường biển trị giá 132 tỷ USD và giành điều khoản tốt hơn cho các nhà máy thép.

Cụ thể, hồi tháng 11, Tập đoàn Tài nguyên Khoáng sản Trung Quốc (CMRG) đã yêu cầu các nhà máy thép và thương nhân không mua các lô hàng giao ngay của một sản phẩm thứ hai của BHP. Chỉ vài tháng trước đó, CMRG mới đưa một sản phẩm đầu tiên vào danh sách đen. Đây là động thái từng khiến Thủ tướng Australia bày tỏ lo ngại.

Theo các thương nhân và nhà phân tích, căng thẳng xung quanh thỏa thuận cung ứng cho năm tới đã gia tăng, bởi trước đây CMRG chưa từng cấm nhiều sản phẩm của cùng một nhà cung cấp. Điều này cho thấy CMRG sẵn sàng hành động để giành các điều khoản tốt hơn cho ngành thép Trung Quốc.

Thỏa thuận đang được đàm phán sẽ chiếm phần lớn sản lượng từ các mỏ của BHP ở Tây Bắc Australia và khoảng 1/5 nhu cầu của Trung Quốc.

Theo lãnh đạo ngành thép và khai khoáng, thương nhân và các nhà phân tích, CMRG đã trở nên quyết đoán hơn nhưng chỉ đạt được thành công hạn chế. Một số nhà sản xuất thép đã phàn nàn rằng CMRG không mang lại mức giá hoặc điều khoản hợp đồng tốt hơn như họ mong muốn.

Dù vậy, theo nhà phân tích Kaan Peker tại công ty RBC (Australia), các biện pháp của CMRG với BHP có thể tạo tiền lệ cho các thỏa thuận với các tập đoàn Rio Tinto, Fortescue và Vale của Brazil, trong bối cảnh Trung Quốc muốn cắt giảm mức biên lợi nhuận khoảng 80% mà các nhà khai thác quặng sắt từng hưởng trước đây.

Trong quá trình hoàn thiện chiến lược, CMRG có một số thắng lợi nhưng cũng mắc sai sót. Trong một động thái chưa từng được công bố, năm 2024, CMRG đã buộc Rio Tinto chấp nhận mức chiết khấu 1 USD mỗi tấn quặng sắt.

CMRG cũng trở thành người bán được ủy quyền duy nhất tại Trung Quốc đối với quặng sắt của Hancock Prospecting thuộc sở hữu của tỷ phú Gina Rinehart, sau một cuộc đối đầu kéo dài trong đó các nhà máy và thương nhân nói họ bị gây sức ép không mua quặng mịn Roy Hill MB trên thị trường giao ngay trong hơn một năm.

Tuy nhiên, khi triển khai chiến lược, CMRG đã khiến chính các nhà máy thép của mình gặp khó. CMRG nhắm vào một sản phẩm có hàm lượng thấp vốn được ưa chuộng trong giai đoạn biên lợi nhuận rất mỏng, buộc các nhà máy phải trả giá cao hơn để tìm nguồn thay thế ở nơi khác.

Sau đó, CMRG điều chỉnh cách tiếp cận, lựa chọn các sản phẩm gây sức ép tối đa lên từng nhà khai thác trong khi hạn chế xáo trộn thị trường. Các nhà máy bị cấm mua quặng sắt mịn Jimblebar của BHP hồi tháng 9 đã dễ dàng tìm được sản phẩm thay thế từ Rio Tinto.

Cuối tháng 12, Giám đốc điều hành BHP, ông Mike Henry, nói rằng các cuộc đàm phán với khách hàng Trung Quốc vẫn đang tiếp diễn.

Đi tìm đòn bẩy

Trung Quốc thành lập CMRG năm 2022 nhằm tận dụng vai trò là nước mua quặng sắt lớn nhất thế giới để giành điều khoản tốt hơn từ các nhà khai thác, trong bối cảnh CMRG hưởng lợi nhuận béo bở và gây bức xúc khi biên lợi nhuận của các nhà máy thép rất mỏng hoặc thậm chí âm.

Theo ước tính của Wood Mackenzie, hiện CMRG đàm phán thay mặt các nhà máy đối với hơn một nửa trong tổng số hơn 1,2 tỷ tấn quặng sắt nhập khẩu hằng năm của Trung Quốc. CMRG đang tìm kiếm mức chiết khấu lớn hơn, đàm phán một số điều khoản khác như vận chuyển và khuyến khích giao dịch thông qua chỉ số trong nước.

Ban đầu, một số nhà sản xuất thép nói rằng sự hiện diện của CMRG chỉ làm tăng chi phí và giảm tính linh hoạt với các nhà cung cấp. Việc nhường quyền đàm phán là “viên thuốc đắng”, nhưng từ chối một nhiệm vụ mang tính chính trị như vậy không phải là lựa chọn, đặc biệt đối với các nhà máy quốc doanh.

Dù CMRG ngày càng chi phối các cuộc đàm phán hợp đồng hằng năm, nhưng các nhà máy và thương nhân nói CMRG phần lớn đã không mang lại mức giá tốt hơn.

Các nguồn tin trong ngành thép cho biết phí hoa hồng của CMRG đã làm tăng chi phí mua sắm đối với một số nhà máy vốn đã chật vật vì biên lợi nhuận thấp do suy thoái của lĩnh vực bất động sản. Tuy nhiên, đặc biệt với các nhà máy nhỏ, cũng có lợi ích. Theo hai người am hiểu vấn đề, CMRG đã giúp những đơn vị không tiếp cận được hạn mức tín dụng cần thiết để nhập khẩu quặng sắt bằng cách đứng ra mua hàng thay họ.

Theo ba nguồn tin, CMRG cũng trở thành một bên mua tích cực các lô hàng giao ngay thông qua sàn giao dịch đặt tại Thượng Hải nhằm giảm biến động giá, đồng thời đặt mục tiêu giao dịch 100 triệu tấn vào năm 2025.

Nguồn cung mới

Bất chấp tăng trưởng của Trung Quốc chậm lại, giá quặng sắt vẫn vững, giao dịch trên 100 USD mỗi tấn kể từ tháng 7. Wood Mackenzie dự báo giá ở mức 98 USD mỗi tấn vào năm 2026 và 95 USD mỗi tấn vào năm 2027.

Tuy nhiên, từ năm 2028, dự án Simandou tại Guinea dự kiến sẽ cung cấp khoảng 7% nguồn cung toàn cầu, khiến thị trường rơi vào trạng thái dư thừa ước tính 65 triệu tấn và mang lại cho CMRG vị thế đàm phán tốt hơn. Các doanh nghiệp Trung Quốc là những bên nắm giữ cổ phần lớn nhất tại Simandou, tiếp theo là Guinea và Rio, đơn vị sở hữu 22,5%.

Chuyên gia Kaan Peker bình luận: “Việc Simandou tăng tốc sản xuất được xem là báo hiệu sự dịch chuyển mang tính cấu trúc trong động lực thị trường. Điều này sẽ làm phân mảnh sự thống trị của Australia trong việc cung cấp quặng sắt cho Trung Quốc”. Trong bối cảnh đó, ông cho rằng việc Trung Quốc cứng rắn để có điều khoản hợp đồng tốt hơn trong năm nay là hợp lý.

Tuy nhiên, đa số lãnh đạo ngành khai khoáng chia sẻ quan điểm rằng CMRG sẽ gặp khó trong tác động đến một thị trường mà họ không chi phối nguồn cung.