Còn nhiều khoảng trống pháp lý

Theo bà Trần Thị Thanh Hà, Phó Trưởng ban Quan hệ lao động, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, hiện tình trạng phá sản, rút giấy phép kinh doanh của doanh nghiệp ngày càng tăng lên. Đến cuối năm 2018, số nợ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp phải tính lãi là 6.760 tỷ đồng. Riêng đối với doanh nghiệp đã giải thể, phá sản, rút giấy phép kinh doanh, chủ bỏ trốn là 2.270 doanh nghiệp, với số nợ bảo hiểm xã hội phải tính lãi khoảng 147 tỷ đồng, gây ảnh hưởng đến quyền lợi của khoảng 17.728 người lao động.

Điển hình nhất là vụ bỏ trốn của chủ Công ty TNHH KL Texwell Vina, 100% vốn Hàn Quốc, ở khu công nghiệp Bàu Xéo, huyện Trảng Bom, tỉnh Đồng Nai vào dịp cận Tết Nguyên đán Mậu Tuất 2018. Tổng số tiền lương còn nợ của vụ việc này là 13,7 tỷ đồng, 16,3 tỷ đồng tiền bảo hiểm xã hội, ảnh hưởng đến 1.900 người lao động.

Trong số các địa phương, TP Hồ Chí Minh được xem là "điểm nóng" diễn ra tình trạng doanh nghiệp phá sản, chủ bỏ trốn. Đơn cử như vụ việc của Công ty TNHH BumJin Vina (khu công nghiệp Vĩnh Lộc, quận Bình Tân), ông chủ người Hàn Quốc cũng bỏ trốn với số tiền nợ lương là 3,4 tỷ đồng, nợ 1,5 tỷ đồng tiền thưởng, 731 triệu đồng tiền tiền trợ cấp và 2,8 tỷ đồng BHXH còn nợ của người lao động.

Về nguyên nhân, phần đông do các doanh nghiệp khó khăn về kinh tế do lựa chọn ngành nghề đầu tư không phù hợp, dẫn đến trốn tránh nghĩa vụ về thuế. Thậm chí, có những doanh nghiệp FDI kinh doanh không lành mạnh, lợi dụng kẽ hở của pháp luật Việt Nam cũng như chính sách "trải thảm đỏ" trong thu hút đầu tư của nhà nước để tận dụng ưu đãi, chiếm đoạt tiền lương, các khoản trợ cấp của người lao động rồi bỏ trốn.

Tuy nhiên, để xảy ra tình trạng này, theo bà Trần Thị Thanh Hà còn có nhiều nguyên nhân, song thừa nhận có trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước khi chưa phát hiện chưa kịp thời vụ việc, đặc biệt là sự phối hợp giữa cơ quan thuế và BHXH, Kế hoạch và đầu tư. Bên cạnh đó, việc đề ra các giải pháp phòng ngừa cũng còn hạn chế, nhất là chế tài xử phạt nợ lương, bảo hiểm xã hội hiện đang "có vấn đề".

Sớm đồng bộ giải pháp đảm bảo quyền lợi người lao động

Đánh giá về những tác động khi tình trạng doanh nghiệp phá sản, chủ doanh nghiệp bỏ trốn, ông Ngọ Duy Hiểu, Phó chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam cho rằng "hậu quả là rất nặng nề", trước hết người lao động mất việc làm. Doanh nghiệp nợ lương, bảo hiểm xã hội sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi người lao động. Tình trạng này đang diễn ra rất phức tạp trong thời gian qua, và dự báo còn phức tạp hơn trong thời gian tới.

Nhằm giải quyết một phần khó khăn, đảm bảo quyền lợi của người lao động, Luật BHXH năm 2014 đã sửa đổi, bổ sung nhiều nội dung tăng tính tuân thủ pháp luật, hạn chế tình trạng trốn đóng, nợ đọng BHXH. Đồng thời, thực hiện quy định tại khoản 7 Điều 10 Luật BHXH, Chính phủ và các bộ, ngành, địa phương đã triển khai nhiều biện pháp. Trong đó, có quy định cho phép các doanh nghiệp đang gặp khó khăn còn chậm đóng tiền BHXH, BH thất nghiệp được đóng riêng cho từng lao động để kịp thời giải quyết các chế độ BHXH hoặc ghi nhận quá trình đóng BHXH cho người lao động chấm dứt hợp đồng lao động, hợp đồng làm việc để giải quyết chế độ BH thất nghiệp, tiếp tục tham gia BHXH ở các đơn vị mới.

BHXH và các cơ quan hữu quan tăng cường công tác thông tin tuyên truyền, công tác thanh tra, kiểm tra về BHXH, tập trung thanh tra, kiểm tra và xử lý nghiêm đối với các đơn vị, doanh nghiệp cố tình trốn đóng, nợ BHXH; Giao trách nhiệm cho UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương chỉ đạo, đôn đốc các sở, ban, ngành đẩy mạnh công tác thanh tra, đặc biệt là thanh tra chuyên ngành về đóng BHXH của cơ quan BHXH, xử lý nghiêm các trường hợp cố tình vi phạm.

Đại diện Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam kiến nghị với Chính phủ cần bổ sung vào luật những quy định pháp lý để giải quyết tình trạng chủ doanh nghiệp bỏ trốn, nhằm đảm bảo quyền lợi của người lao động, nhất là khi tiến hành tuyên bố phá sản doanh nghiệp. "Chúng tôi cũng kiến nghị sửa đổi Luật Xuất cảnh, nhập cảnh trong thời gian tới cần tạm hoãn xuất cảnh đối với chủ doanh nghiệp bỏ trốn, đây là việc làm hết sức cần thiết", ông Ngọ Duy Hiểu đề xuất.

Bên cạnh đó, ông Ngọ Duy Hiểu cũng kiến nghị Chính phủ, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Ủy ban nhân dân các tỉnh trong thu hút đầu tư cần lựa chọn các nhà đầu tư có năng lực về tài chính, quản trị doanh nghiệp, đặc biệt là những doanh nghiệp có ý thức tuân thủ pháp luật và trách nhiệm xã hội.