Bài 1: “Nấm độc” giữa rừng thông tin

Trong thế giới truyền thông ngập tràn dữ kiện, thật - giả lẫn lộn, người đọc đôi khi như lạc giữa một khu rừng rậm rạp, nơi mà núp dưới bóng những cây thông tin xanh tốt có cả những loài “nấm độc” – thứ sinh ra từ bóng tối, từ ẩm thấp, mang vẻ ngoài bắt mắt nhưng tiềm ẩn chất độc khó lường. Trước thềm Đại hội XIV của Đảng Cộng sản Việt Nam, những loài “nấm độc” ấy lại xuất hiện dày đặc.

Càng sát Đại hội Đảng XIV, trên các kênh mạng xã hội của Chân trời mới Media, Thoibao.de, Việt Tân, Nhật ký yêu nước, cùng một số trang cá nhân, tổ chức khác, đồng loạt xuất hiện các bài viết bàn luận về công tác nhân sự.

Khi lướt các trang mạng của những tổ chức và cá nhân này, ta dễ nhận thấy chúng có chung nội dung và giọng điệu, cảm giác như thể trang này là bản sao của trang kia. Các trang đều bám theo một mô típ lặp lại: biến công tác nhân sự của Đảng – vốn là hoạt động nội bộ, có quy trình chặt chẽ – thành “đấu trường quyền lực”. Họ cố tình quy mọi thay đổi nhân sự thành “thanh trừng phe cánh”, “tranh ghế”, “mặc cả quyền lực” để gieo vào dư luận suy nghĩ rằng bên trong Đảng tồn tại xung đột, chia rẽ. Đây là thủ đoạn xuyên suốt trước các kỳ Đại hội từ xưa đến nay.

Về cách thức thể hiện, các trang này sử dụng ngôn ngữ kịch tính, giật gân, mang đậm sắc thái chính trị hóa và mưu mô. Các cụm từ như “cuộc so găng sinh tử”, “vở kịch quyền lực”, “trong bóng tối”, “canh bạc chính trị” được lặp lại với tần suất cao nhằm tạo không khí căng thẳng, nghi kỵ.

Khi nghiên cứu cụ thể các bài viết mọc lên “như nấm sau mưa” trên các trang phản động gần đây, có thể dễ thấy ba nhóm nội dung sau thường xuyên được sử dụng để bóp méo công tác nhân sự của Đảng ta.

Nhóm nội dung thứ nhất thiên về đấu đá quyền lực, tranh ghế, phe cánh trong nội bộ. Các bài trong nhóm này tập trung thổi phồng và bịa đặt mâu thuẫn giữa các nhóm lãnh đạo, cố tình chia rẽ các cơ quan. Mục tiêu là làm giảm uy tín tập thể lãnh đạo, tạo ấn tượng về “đấu đá nội bộ” thay vì đoàn kết.

Có thể kể đến loạt bài đăng trong tháng 10 như “Bão quyền lực thêm căng thẳng trước đại hội”, “Cục diện tranh ghế trong nội các”, “Trận quyết đấu trong bóng tối: Tranh ngôi Tổng chỉ huy chính trị”; “Đằng sau mỗi thông cáo, mỗi cuộc họp, là một trận quyết đấu âm thầm, nơi không chỉ tranh quyền, mà đang tranh luôn cả định nghĩa của quyền lực” (Chân trời mới Media, ngày 22 - 27/10); hay “Cuộc so găng sinh tử”, “Hội nghị 14 - 15: Cuộc đua sinh tử trước Đại hội XIV”, “Bộ chính trị lên ngôi: Cuộc chiến ngôi bá vương bắt đầu”, “Canh bạc quyền lực cuối cùng”, “Tam anh đại chiến: Cái bang dậy sóng trên đỉnh tam đình” (Thoibao.de, ngày 18-24/10); hay giọng điệu kiểu như người này dọa người khác để “đoạt phiếu ở Hội nghị trung ương XIV” (Facebook Nguyễn Văn Đài ngày 28/10), v.v.

Nhóm nội dung thứ hai tập trung suy diễn về các sự kiện để thao túng tâm lý người đọc bằng cách trộn lẫn thật - giả: lấy các sự kiện có thật (họp Trung ương, bổ nhiệm, kỷ luật, miễn nhiệm, các chuyến thăm chính thức nước ngoài) rồi thêm thắt suy diễn, gán ghép thành “thuyết âm mưu”. Chúng cũng hay dẫn “nguồn tin mật”, “rò rỉ nội bộ” để tạo ấn tượng nắm được chuyện thâm cung bí sử.

Ngày 23/10, Chân trời mới Media tung ra bài viết mang tiêu đề “Tổ hợp công nghiệp an ninh quốc gia – một bước đi chiến lược hay cuộc đua quyền lực giữa hai ‘chúa cọp’?”, trong đó xuyên tạc việc đề xuất thành lập tổ hợp công nghiệp an ninh quốc gia là “công cụ gia tăng quyền lực nội bộ”, gán ghép “nguy cơ đối đầu công khai giữa hai lực lượng”.

Thậm chí, các sự kiện như các cuộc họp trung ương thường kỳ cũng bị tác giả có tên Thiện Nhân suy diễn thành “Bóng dài quyền lực và những hội nghị cuối: Khi tương lai được định đoạt trong bóng tối”.

Trong khi đó, trang Nhật ký yêu nước lại ghép nối thông tin có thật (như việc Thanh tra Chính phủ công bố loạt doanh nghiệp và ngân hàng vi phạm phát hành trái phiếu riêng lẻ như ACB, Masan, Novoland…) với những suy diễn phi lý, kiểu như động thái này đánh dấu sự can thiệp mạnh mẽ của phe này nhằm “dập tắt” các thế lực kinh tế gắn liền với phe kia. Cách viết này đánh vào tâm lý tò mò của người đọc, muốn biết chuyện hậu trường, từ đó bẻ hướng nhận thức: biến các hoạt động kiểm tra, giám sát, xử lý sai phạm bình thường thành “đấu đá phe phái”. Theo luận điệu của các trang này, sẽ không có “vụ việc lớn” nào là ngẫu nhiên từ nay cho tới Đại hội Đảng XIV.

Nhóm nội dung thứ ba tập trung bôi xấu các đồng chí lãnh đạo Đảng và Nhà nước, biến các sự kiện ngoại giao như chuyến thăm các quốc gia hay tham dự các hội nghị cấp cao khu vực thành nơi để “ghi điểm”, “phô trương quyền lực”. Thậm chí, chỉ một câu phát biểu như “Tài nguyên quý giá nhất của Việt Nam là 106 triệu người” cũng bị đặt thành câu hỏi “Tài nguyên của đất nước hay công cụ của quyền lực?” (Việt Tân, ngày 28/10).

Điểm chung của những bài viết thuộc nhóm nội dung này là không đưa được chứng cứ cụ thể, không trích nguồn xác thực, không dẫn văn bản chính thức. Thay vào đó, chúng dựa trên những mảnh ghép rời rạc, dựa trên một sự kiện có thật để gán suy diễn chủ quan và ngôn từ kích động.

So với các kỳ Đại hội trước, các luận điệu xuyên tạc về công tác nhân sự lần này dường như được triển khai ở cấp độ tinh vi và khó nhận diện hơn. Nếu trước đây các trang chống đối thường công kích trực diện, thô bạo, cực đoan, dùng cách viết dạng khẳng định thì nay người viết đã thay đổi chiến thuật. Các tiêu đề và nội dung bài viết được trình bày theo dạng phân tích chính trị hoặc bình luận chuyên sâu, giả vờ dùng giọng điệu trung lập, ngôn ngữ giống báo chí chính thống, thậm chí viện dẫn nguồn tin nội bộ để tạo cảm giác khách quan, học thuật. Ví dụ như bài “Trận quyết đấu trong bóng tối” ngày 15/10 của Nhật ký yêu nước, có đoạn nói “những tin rò rỉ từ nội bộ cho thấy…”, dễ khiến người đọc tưởng là chúng có căn cứ thật.

Một số trang lại chọn hướng pha trộn thông tin, lấy dữ kiện thật từ các báo chính thống, như kết quả thanh tra hay điều động cán bộ, rồi gán thêm yếu tố “phe này - phe kia” để biến sự việc bình thường thành dấu hiệu tranh giành ảnh hưởng. Cách làm này khiến người đọc dễ nhầm lẫn giữa thông tin thật và suy diễn, đặc biệt trong bối cảnh mạng xã hội lan truyền nhanh và thiếu kiểm chứng.

Ngoài ra, các trang này cũng nhanh chóng bắt kịp xu hướng phát triển công nghệ khi thay đổi hình thức thể hiện: thay vì các bài dài, nhiều bài được chuyển sang video ngắn, clip tổng hợp có giọng đọc AI hùng hồn, hình ảnh bắt mắt và tiêu đề thu hút để người xem bấm vào clip. Dạng thể hiện này giúp nội dung lan nhanh hơn.

Chính những chiêu trò và hình thức biến tướng này khiến các luận điệu sai lệch về công tác nhân sự Đại hội XIV trở nên tinh vi, lan truyền sâu hơn và khó bị nhận diện hơn so với trước.

Trong một rừng thông tin hiện nay, những cây “nấm” mang “chất độc” như vậy cứ âm thầm mọc lên, sinh sôi trong điều kiện thuận lợi. Chúng cố tình ẩn mình, xen lẫn trong những “cây nấm” lành chứa thông tin thật để lừa người đọc.

Có một điều chắc chắn là ta không thể loại bỏ nấm độc mà chỉ có thể dùng kiến thức, sự tỉnh táo, bản lĩnh vững vàng để tránh “ăn” nhầm chúng mà thôi.

Đón đọc bài 2: Đảm bảo chọn đúng người cho kỷ nguyên mới