Tuy nhiên, để hiện thực hóa các mục tiêu phát triển đầy tham vọng và vượt qua những thách thức ngày càng lớn từ cả môi trường quốc tế và các vấn đề nội tại, ông Shantanu Chakraborty, Giám đốc Quốc gia của ADB tại Việt Nam, nhận định Việt Nam cần một sự chuyển hướng chiến lược, đặt trọng tâm vào việc củng cố nội lực, giữ vững ổn định vĩ mô và quyết liệt thực thi các cải cách cơ cấu mang tính đột phá.

Trả lời phỏng vấn phóng viên TTXVN, ông Shantanu Chakraborty nhấn mạnh, trước hết, giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô là ưu tiên chính sách hàng đầu trong quý IV năm nay. Các dấu hiệu rủi ro đang gia tăng khi lạm phát lõi có xu hướng nhích lên, dự trữ ngoại hối giảm và đồng nội tệ đang chịu áp lực mất giá trong bối cảnh mặt bằng lãi suất toàn cầu vẫn ở mức cao tiếp tục gây áp lực lên dòng vốn, làm nới rộng thâm hụt tài khoản tài chính và tài khoản vốn. Trong khi đó, thặng dư thương mại đang thu hẹp do tác động của các biện pháp thuế quan đối ứng. Do đó, việc khôi phục và bảo vệ "vùng đệm" an toàn vĩ mô là điều kiện tiên quyết để tạo nền tảng vững chắc cho các biện pháp kích thích tăng trưởng.

Trong ngắn hạn, khi các động lực tăng trưởng truyền thống từ xuất khẩu và đầu tư nước ngoài đối mặt với nhiều bất ổn, đòn bẩy chiến lược cần được chuyển sang kích thích nhu cầu trong nước. Trọng tâm của giải pháp này là đẩy nhanh và nâng cao hiệu quả giải ngân vốn đầu tư công. Đây không chỉ là giải pháp tình thế để thúc đẩy tăng trưởng, mà còn là cơ hội để tháo gỡ các "điểm nghẽn" cố hữu về hạ tầng, tạo sức lan tỏa cho nền kinh tế. Song song với đó, các chính sách tài khóa và tiền tệ cần được phối hợp nhịp nhàng để hỗ trợ tiêu dùng nội địa, giúp các hộ gia đình và doanh nghiệp vượt qua khó khăn.

Tuy nhiên, các giải pháp ngắn hạn chỉ mang tính tình thế. Theo ADB, một thách thức dài hạn của Việt Nam nằm ở hiệu quả sử dụng các nguồn lực. Một chỉ báo của việc này là chỉ số ICOR - phản ánh tỷ lệ giữa vốn đầu tư tăng thêm so với sản lượng tăng thêm - cho biết cần bao nhiêu đồng vốn để tạo ra một đơn vị sản phẩm (GDP) tăng thêm trong một kỳ nhất định. Chỉ số ICOR càng thấp chứng tỏ hiệu quả sử dụng vốn càng cao, nghĩa là đầu tư càng hiệu quả và tạo ra tăng trưởng tốt hơn, và ngược lại.

ADB nêu ra một thực tế là chỉ số ICOR của Việt Nam đã tăng từ 7,6 trong giai đoạn 2016-2020 lên 8,5 trong giai đoạn 2021-2024, cho thấy hiệu quả đầu tư giảm sút. Đây là hệ quả của các rào cản về thể chế, thủ tục hành chính phức tạp, năng lực triển khai dự án còn yếu và thị trường vốn chưa phát triển tương xứng. Vấn đề giải ngân đầu tư công ì ạch trong nhiều năm qua, chỉ đạt 80 - 85% mục tiêu, cũng là một minh chứng rõ nét cho thực trạng này. Những “triệu chứng” kể trên cho thấy bài toán của Việt Nam không chỉ đơn thuần là làm thế nào để “tiêu tiền” nhanh hơn, mà là làm thế nào để thay đổi tận gốc mô hình phát triển, vốn đang là nguyên nhân sâu xa của sự kém hiệu quả này.

ADB nhận định con đường trở thành quốc gia thu nhập cao vào năm 2045 không thể chỉ dựa vào các nguồn lực giá rẻ. Thay vào đó, Việt Nam phải chuyển đổi sang một mô hình tăng trưởng dựa trên giá trị gia tăng cao, năng suất lao động và đổi mới sáng tạo.

Để làm được điều đó, ADB khuyến nghị đẩy nhanh cải cách thể chế và cơ cấu. Trọng tâm của quá trình này là phát triển một khu vực kinh tế tư nhân thực sự năng động và cạnh tranh. Theo ADB, các cam kết của Chính phủ cần được cụ thể hóa thành các cải cách thị trường toàn diện để giảm chi phí tuân thủ quy định, tăng cường các quy định cạnh tranh, tạo điều kiện cho doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận vốn và công nghệ. Chuyên gia kinh tế trưởng của ADB tại Việt Nam, ông Nguyễn Bá Hùng, nhấn mạnh rằng nếu các biện pháp cải cách của chính phủ được thực hiện tốt, điều đó có thể góp phần tạo ra tốc độ tăng trưởng tốt hơn dự báo của ADB cho Việt Nam (6,7% cho năm 2025 và 6,0% cho năm 2026).

Bên cạnh đó, Việt Nam cần đa dạng hóa các động lực tăng trưởng mới, bao gồm: đẩy mạnh chuyển đổi số sâu rộng, thúc đẩy kinh tế xanh và tăng cường khả năng chống chịu với biến đổi khí hậu, đồng thời đầu tư mạnh mẽ vào việc nâng cao kỹ năng cho người lao động để đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế hiện đại.

ADB cho rằng, trong bối cảnh toàn cầu đầy biến động, sức mạnh nội tại chính là chìa khóa cho sự phát triển bền vững. Việt Nam cần quản lý cẩn trọng sự cân bằng giữa mục tiêu tăng trưởng và sự ổn định vĩ mô. Việc quyết liệt cải cách thể chế để nâng cao hiệu quả sử dụng vốn và giải phóng tiềm năng của khu vực kinh tế tư nhân sẽ là những bước đi mang tính quyết định, giúp Việt Nam không chỉ vượt qua thách thức trước mắt mà còn hiện thực hóa khát vọng trở thành nước có thu nhập cao vào năm 2045.