Trong những ngày đầu Cách mạng tháng Tám năm 1945, căn nhà từng là nơi làm việc của Thường vụ Trung ương Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh. Tại đây, nhiều chủ trương quan trọng về đối nội - đối ngoại, tổ chức Chính phủ lâm thời, lễ Độc lập… đã được quyết định. Năm 1945, tại ngôi nhà này, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết bản Tuyên ngôn Độc lập, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa - kết tinh khát vọng độc lập - tự do - hạnh phúc của dân tộc và mang giá trị nhân văn sâu sắc.
 
Ngôi nhà cách mạng

Ngôi nhà 48 Hàng Ngang mang kiến trúc “nhà ống” đặc trưng phố cổ, nằm giữa khu buôn bán sầm uất, với hai lối ra, vào thông ra phố Hàng Ngang và Hàng Cân, tạo thuận lợi giữ bí mật và quan sát - lý do được chọn làm nơi làm việc an toàn cho Chủ tịch Hồ Chí Minh và Thường vụ Trung ương Đảng.
  
Tầng một là cửa hàng tơ lụa, các tầng trên để ở, hội họp và kho chứa hàng; năm 1942, gia đình chủ nhà đã xây lại nhà theo kiến trúc phương tây 4 tầng. Gia đình ông, bà Trịnh Văn Bô - Hoàng Thị Minh Hồ, chủ ngôi nhà 48 Hàng Ngang đã hiến tặng hàng nghìn cây vàng, tham gia Quỹ Độc lập, Tuần lễ vàng - biểu tượng tấm lòng đồng hành cùng cách mạng. Sau ngày Tổng khởi nghĩa tháng Tám thành công, gia đình theo Chính phủ lên Việt Bắc; được trao Huân chương Độc lập hạng Nhất. Ngôi nhà được tu bổ thành di tích lịch sử cách mạng năm 1970, xếp hạng Di tích lịch sử - văn hóa quốc gia năm 1979.
  
Gần 80 năm đã trôi qua, nhưng những ký ức hào hùng gắn liền với căn nhà đặc biệt này vẫn luôn được đánh thức và lan tỏa, trở thành điểm đến giàu giá trị lịch sử - văn hóa ngay giữa lòng Thủ đô.

Đánh thức lịch sử

Nhân dịp chào mừng 80 năm Cách mạng tháng Tám thành công (19/8/1945 - 19/8/2025) và Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2/9/1945 - 2/9/2025), ngày 18/8, Thành ủy, HĐND, UBND, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thành phố Hà Nội đã tổ chức gắn biển công trình chào mừng kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám, Quốc khánh 2/9 và tái hiện không gian lịch sử cho di tích 48 Hàng Ngang bằng trưng bày triển lãm khoa học, ứng dụng công nghệ Mapping, thực tế ảo VR, hologram… mang chiều sâu tư liệu và giá trị giáo dục di sản.
  
Theo Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội Bạch Liên Hương, đây là kết quả của quá trình bảo tồn - nghiên cứu - sáng tạo nghiêm túc, thể hiện cam kết của thành phố Hà Nội trong việc đổi mới cách tiếp cận, nâng tầm công tác phát huy giá trị di sản văn hóa trong bối cảnh chuyển đổi số.

Không gian trưng bày, triển lãm được tổ chức với ba chủ đề chính, tạo mạch nội dung lịch sử - văn hóa xuyên suốt. Trong đó, chủ đề thứ nhất giới thiệu về ngôi nhà 48 Hàng Ngang và gia đình ông, bà Trịnh Văn Bô - Hoàng Thị Minh Hồ. Người xem được tìm hiểu giá trị lịch sử đặc biệt của ngôi nhà, vai trò, đóng góp to lớn của gia đình đối với cách mạng. Chủ đề thứ hai tái hiện bối cảnh lịch sử và sự cần thiết ra đời của bản Tuyên ngôn Độc lập ngày 2/9/1945. Công nghệ hiện đại như hologram, mapping và thực tế ảo VR giúp công chúng hình dung hình ảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh soạn thảo, đọc bản Tuyên ngôn tại Quảng trường Ba Đình; tái hiện không khí Hà Nội năm 1945, tinh thần sục sôi của Cách mạng Tháng Tám. Chủ đề thứ ba nhấn mạnh ý nghĩa bản Tuyên ngôn Độc lập và hành trình bảo vệ nền độc lập dân tộc. Không gian trưng bày bố trí phòng thờ Chủ tịch Hồ Chí Minh theo phong cách truyền thống, thể hiện sự tri ân công lao to lớn của Người.

Không gian trưng bày cũng tái hiện nghề tơ lụa của gia đình, kết nối di sản với cộng đồng qua các hoạt động tương tác, workshop thủ công, tăng trải nghiệm và sự gắn kết của công chúng với di sản.

Tiếng vang lịch sử, cảm xúc người dân

Trong những ngày Hà Nội rực rỡ cờ hoa, người dân cả nước hướng về ngày Đại lễ, căn nhà 48 Hàng Ngang là một địa chỉ đỏ được người dân tìm đến để được sống trong không gian chứa đựng hồi ức của cả dân tộc, chìm đắm trong dòng sử ký hào hùng của những ngày mùa Thu tháng Tám lịch sử năm 1945.

Ông Lê Quang Trung, trú tại phường Long Biên, thành phố Hà Nội chia sẻ: “Mỗi dịp Tết Độc lập, chúng tôi thường đến những địa danh lịch sử để tưởng nhớ công lao của các bậc tiền nhân. Khi đến nhà 48 Hàng Ngang, tôi cảm nhận được sự thiêng liêng, trang trọng. Đây là địa chỉ đỏ để giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ sau. Công tác trưng bày, bảo tồn tại đây cũng được thực hiện khoa học, dễ tiếp cận, tạo điều kiện thuận lợi cho mọi tầng lớp nhân dân tới tham quan”.

Lần đầu tới thăm di tích nhân dịp 2/9, bạn Phương Anh (Hà Nội) làm việc trong lĩnh vực truyền thông bày tỏ: “Được tận mắt chứng kiến nơi Bác Hồ viết bản Tuyên ngôn Độc lập, mình vô cùng tự hào. Bản tuyên ngôn không chỉ khẳng định ý chí tự cường của một dân tộc nhỏ bé mà còn khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Đứng ở nơi gắn liền với thời khắc trọng đại ấy, mình thấy rất cảm động”.

Đề cập đến trách nhiệm của thế hệ trẻ hôm nay, Phương Anh cho rằng: Chúng mình có trách nhiệm lớn trong việc gìn giữ và phát huy những giá trị lịch sử, văn hóa. Độc lập, hòa bình hiện tại không phải tự nhiên mà có, mà phải đánh đổi bằng sự hy sinh của nhiều thế hệ cha ông. Hiểu rõ lịch sử giúp chúng ta thêm trân trọng hạnh phúc hôm nay và cũng là hành trang để mỗi người trẻ vững bước, đóng góp vào công cuộc phát triển đất nước.

Từ Đà Nẵng ra Hà Nội, chị Lê Thị Mỹ Duyên, công tác tại Quân khu 5, đã chọn thăm ngôi nhà 48 Hàng Ngang ngay sau khi xuống sân bay Nội Bài. Chị xúc động: “Không gian trưng bày được thiết kế khoa học, giúp người xem như sống lại thời khắc lịch sử. Tôi tự hào, biết ơn công lao của Bác Hồ và các bậc tiền bối đã khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa”. Theo chị, đây là “địa chỉ đỏ” để thế hệ trẻ tìm hiểu, nuôi dưỡng lòng yêu nước, tự hào dân tộc.
 
Lẫn trong đoàn khách tham quan, cậu bé Nguyễn Đức Hiếu, học sinh lớp 4 ở xã Sóc Sơn (Hà Nội) tỏ ra vô cùng hào hứng khi được bố mẹ đưa đi dạo 36 phố phường và ghé thăm ngôi nhà số 48 Hàng Ngang. Hiếu bày tỏ: “Con rất xúc động và tự hào vì là người Việt Nam. Con mơ ước một ngày được vào Lăng Bác để được "gặp" Bác một lần”.

Trong những ngày Thủ đô rực rỡ cờ hoa chào mừng kỷ niệm Quốc khánh 2/9, khi giọng Bác Hồ đọc Bản Tuyên ngôn Độc lập vang lên, người dân Hà Nội không khỏi dâng trào cảm xúc. Âm vang ấy hòa quyện với ký ức của 48 Hàng Ngang - ngôi nhà khởi nguồn văn kiện lịch sử bất hủ, gợi nhắc về quá khứ hào hùng. Giọng đọc ấy trở thành sợi dây kết nối hiện tại với lịch sử, nhắc nhớ các thế hệ hôm nay về giá trị trường tồn của độc lập - tự do.