Gắn bó với xẩm

Mai Tuyết Hoa theo học cây đàn Nhị từ năm 8 tuổi và được đào tạo bài bản tại hai trường nghệ thuật lớn - uy tín của đất nước là Cao đẳng Nghệ thuật Hà Nội (từ năm 1984 đến năm 1995 ) và Nhạc viện Hà Nội (nay là Học viện Âm nhạc quốc gia Việt Nam từ năm 1994 đến năm 1998).

Mai Tuyết Hoa đến với hát xẩm kể từ khi chị là cán bộ nghệ cứu tại Viện Âm nhạc Việt Nam năm 1996. Kể từ 1996 đến 1998, một trong những công việc của Mai Tuyết Hoa là ngồi nghe lại những băng tư liệu thu âm các nghệ nhân, chị đặc biệt ấn tượng với các bài thu âm các nghệ nhân hát xẩm, đặc biệt là nghệ nhân Hà Thị Cầu. Cũng giai đoạn này, chị được các nhà nghiên cứu Đặng Hoành Loan, nhạc sĩ Hạnh Nhân, NSND Xuân Hoạch, NSƯT Văn Ty và NS Thao Giang khuyến khích theo học hát xẩm với chia sẻ đầy tâm huyết của họ là nghệ thuật ca hát dân gian đặc sắc này đang đứng trước nguy cơ thất truyền.

Bên cạnh học các nghệ nhân qua băng thu âm, Mai Tuyết Hoa dành nhiều thời gian về Ninh Bình học hát xẩm với nghệ nhân Hà Thị Cầu. Chị từng được GS.TS. Trần Văn Khê trao tặng một suất học bổng nhằm ghi nhận tài năng và khuyến khích chị gắn bó với việc gìn giữ phát huy hát xẩm trong tương lai.

Cùng với các nhà nghiên cứu, nghệ sĩ: GS.TS.NGND Phạm Minh Khang, Thao Giang, Hạnh Nhân, Văn Ty, Xuân Hoạch, Thanh Ngoan, Nguyễn Quang Long… Mai Tuyết Hoa tham gia phục hồi hát xẩm và ghi dấu ấn với CD “Xẩm Hà Nội” do Nhà xuất bản Âm nhạc Việt Nam – Dihavina sản xuất và phát hành tháng 1/2006, như một dấu mốc cho sự hồi sinh của thể loại ca hát dân gian này. Trong CD, Mai Tuyết Hoa thể hiện bài “Giăng sáng vườn chè” theo điệu Tàu điện.

Từ năm 2009, cùng với các nghệ sĩ Nguyễn Quang Long, Khương Cường, Mai Tuyết Hoa thành lập Nhóm Xẩm Hà Thành. Trong nỗ lực của mình nhóm đã ngày càng lớn mạnh với nhiều thành viên nòng cốt như Phạm Đình Dũng, Xuân Hải, Phạm Trang, Trần Hậu, Phương Thanh… và tiếp tục ghi dấu ấn trong lòng công chúng với nhiều bài xẩm mới đầy sức sáng tạo nối tiếp truyền thống dân tộc như: “Bốn mùa hoa Hà Nội”, “Tứ vị Hà Thành”… Bên cạnh đó, một số bài xẩm do Mai Tuyết Hoa thể hiện đã trở nên quen thuộc với công chúng như: Quê choa, Tương tư, Anh đừng yêu em…

Ghi dấu ấn một chặng đường

Hơn 20 năm luôn ngập tràn tâm huyết và bền bỉ học tập gìn giữ những câu hát xẩm, từ những ngày đầu nghe và tập những bài xẩm cổ truyền của các nghệ nhân xẩm hàng đầu khắp các tỉnh thành phía Bắc từ kho băng tư liệu của Viện Âm nhạc Việt Nam, cho đến những lần bén duyên với nghệ nhân Hà Thị Cầu rồi trở thành học trò ruột của nghệ nhân được ví như hàng di sản sống của hát xẩm, của ca hát dân gian Việt Nam thế kỷ 20, cho tới tận hôm nay, Mai Tuyết Hoa mới chính thức phát hành album đầu tiên của mình.

Album chỉ với 8 bài xẩm từ cổ truyền cho tới những giá trị nối tiếp. Đó là một hành trình đam mê và cống hiến không mệt mỏi của Mai Tuyết Hoa và những đồng nghiệp tâm huyết của mình. Giữ câu xẩm được truyền dạy từ người thầy lớn, nghệ nhân Hà Thị Cầu, trong album tất nhiên không thể thiếu “Công cha ngãi mẹ sinh thành”. Đây cũng là một trong số những bài xẩm tạo nên tên tuổi của Mai Tuyết Hoa. Đến những câu xẩm được Mai Tuyết Hoa cùng những người thầy của mình, PGS.TS.NGND Phạm Minh Khang, nhạc sĩ Thao Giang, NSND Xuân Hoạch… sưu tầm và đưa nó trở nên phổ biến như ngày hôm nay như “Đón dâu về làng”; hay đến những sáng tác mới của Nguyễn Quang Long cùng nhóm Xẩm Hà Thành ngập tràn hơi thở thời đại nối dài sức sống của nghệ thuật hát xẩm trong giai đoạn hiện nay trong câu xẩm “Bốn mùa hoa Hà Nội”; và còn cả những sáng tạo do chính Mai Tuyết Hoa trực tiếp lồng điệu như “Chồng say” (Dặn chồng chớ uống rượu say), hay chuyển soạn sang xẩm bài thơ “Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa” vốn đã được các nghệ nhân hát văn lồng điệu rất thành công…

Sau album Xẩm này, cũng trong năm nay, Mai Tuyết Hoa tiếp tục cùng các nghệ sĩ phát hành các album chung của Nhóm Xẩm Hà Thành.