Theo hãng thông tấn độc lập UNIAN (Ukraine), sau một loạt các sự cố thiết bị bay không người lái (UAV) xâm nhập không phận, Liên minh Bắc Đại Tây Dương (NATO) đã chính thức khởi động quá trình tăng cường phòng thủ quy mô lớn ở sườn phía Đông. Hai thành viên chủ chốt là Ba Lan và Romania hiện đã triển khai hệ thống phát hiện và tiêu diệt UAV mới, có khả năng áp dụng trí tuệ nhân tạo (AI), mang tên Merops của Mỹ. Như hãng AP đưa tin, công nghệ tiên tiến này đã được thử nghiệm tại Ukraine trước khi đưa vào hoạt động chính thức.

Động lực từ những vụ xâm nhập và nhu cầu hiện đại hóa

Nhu cầu cấp thiết về các hệ thống phòng không hiện đại đã tăng lên đáng kể sau các vụ việc gây chú ý gần đây. Vào tháng 9, khoảng 20 UAV đã xâm phạm không phận Ba Lan. Ngay sau đó, không phận Romania và một số sân bay lớn ở châu Âu - bao gồm Munich, Berlin, Brussels và Copenhagen - buộc phải tạm dừng hoạt động vì sự xuất hiện của UAV không xác định. Mặc dù không phải mọi sự cố đều được xác định có liên quan trực tiếp đến Nga, NATO đã thừa nhận rằng liên minh này cần phải hiện đại hóa quy mô lớn đối với năng lực quốc phòng của mình.

Merops là một hệ thống nhỏ gọn, có thể lắp đặt phía sau một chiếc xe bán tải tiêu chuẩn. Công nghệ cốt lõi của nó nằm ở việc sử dụng AI để phát hiện, theo dõi và tiêu diệt các UAV của đối phương. Đặc biệt, hệ thống này vẫn hoạt động hiệu quả ngay cả trong điều kiện liên lạc vệ tinh hoặc vô tuyến bị nhiễu. Merops có thể tự động tiếp cận UAV đối phương, phân tích mối đe dọa và ra quyết định khai hỏa, hoặc truyền dữ liệu mục tiêu cho các lực lượng khác để đánh chặn.

Đại tá Mark McClellan thuộc Lực lượng Liên hợp NATO đã đánh giá cao hiệu quả kinh tế và tác chiến của Merops. Ông nhận định: "Hệ thống này cung cấp cho chúng tôi khả năng phát hiện rất chính xác và cho phép chúng tôi bắn hạ UAV với chi phí thấp. Điều này hiệu quả hơn nhiều so với việc đưa một chiếc F-35 lên không trung để tiêu diệt UAV bằng tên lửa".

Theo ông McClellan, Merops sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ cả cơ sở hạ tầng trọng yếu lẫn các đơn vị quân sự có khả năng cơ động cao. Ngoài Ba Lan và Romania, Đan Mạch cũng đã công bố kế hoạch mua sắm công nghệ chống UAV này.

Merops - Giai đoạn đầu của "bức tường UAV" châu Âu

Merops không chỉ là một hệ thống phòng thủ độc lập mà còn là "viên gạch" đầu tiên trong một chiến lược lớn hơn. Chuẩn tướng Thomas Lovin, Phó tham mưu trưởng tác chiến tại Bộ Tư lệnh Lục quân Đồng minh NATO, giải thích: "Merops là giai đoạn đầu tiên trong quá trình xây dựng tuyến phòng thủ mới và quá trình này sẽ mất từ ​​hai đến năm năm".

Khoản đầu tư phát triển hệ thống này được thực hiện bởi cựu CEO của Google Eric Schmidt, người ủng hộ mạnh mẽ việc phát triển công nghệ AI quân sự cho quân đội phương Tây. Đặc biệt, Merops đã chứng minh được hiệu quả vượt trội của mình tại Ukraine, nơi hệ thống được thử nghiệm thành công trong các hoạt động chiến đấu thực tế. Chính những kết quả thử nghiệm này đã trở thành yếu tố quyết định đến việc lựa chọn công nghệ cho châu Âu.

Song song với việc triển khai Merops, Liên minh châu Âu (EU) và NATO đang hợp tác để tạo ra một "bức tường chống UAV" thống nhất. Đây là một hệ thống đa cấp nhằm chống lại UAV trên toàn bộ sườn phía Đông, trải dài từ Na Uy đến Thổ Nhĩ Kỳ.

Tướng Zacarias Hernandez thuộc Bộ Tư lệnh Đồng minh NATO nhấn mạnh tầm quan trọng của dự án: "Chúng tôi thấy Nga đang làm gì ở Ukraine. Và chúng tôi phải sẵn sàng ứng phó".

Ý tưởng về "bức tường chống UAV" xuất hiện sau những tháng châu Âu bị quấy nhiễu bởi các UAV không xác định. Khác với một rào cản vật lý, "lá chắn" chung này sẽ là một mạng lưới phối hợp bao gồm các hệ thống theo dõi, có khả năng sử dụng radar, các hệ thống chế áp và cơ chế trao đổi thông tin liền mạch giữa các quốc gia thành viên. Trong khuôn khổ dự án này, Mỹ đã đề xuất triển khai một mạng lưới cảm biến và các trung tâm chỉ huy để điều phối hoạt động phòng thủ dọc theo sườn phía Đông.

Ủy ban châu Âu đang có kế hoạch triển khai "bức tường chống UAV" vào cuối năm 2026 và dự kiến hệ thống phòng thủ này sẽ hoạt động đầy đủ chức năng vào cuối năm 2027.

Sự kết hợp giữa công nghệ AI tiên tiến như Merops và tầm nhìn về một "bức tường UAV" phối hợp thể hiện sự chuyển mình rõ rệt của NATO và EU trong việc đối phó với các mối đe dọa phi đối xứng, chi phí thấp nhưng tiềm ẩn rủi ro cao từ UAV. Hệ thống phòng thủ mới này hứa hẹn sẽ thay đổi cục diện an ninh trên toàn bộ khu vực sườn phía đông của NATO trong những năm tới.