Những năm qua, hệ thống y tế công cộng (YTCC) của TP Hồ Chí Minh đã đạt được nhiều thành tựu trong việc chăm sóc, bảo vệ và nâng cao sức khỏe của người dân. Tuy nhiên, YTCC vẫn đang đứng trước nhiều thách thức.

Nguồn nhân lực yếu và thiếu

Trước những áp lực công việc ngày càng gia tăng, nhưng hệ thống YTCC đến nay vẫn chưa được sự quan tâm đúng mức. Theo Hội YTCC TP.HCM, ngân sách chi cho hoạt động YTCC của thành phố chỉ đạt bình quân 25,8% tổng chi cho sự nghiệp y tế, thấp hơn định mức mà Quốc hội đề ra (ít nhất là 30%). Và thấp hơn nhiều so với khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (chi phí cho y tế dự phòng phải lớn hơn 50%).

Hệ thống y tế dự phòng ở TP Hồ Chí Minh chưa được quan tâm đúng mức.

Ông Lê Trường Giang, Chủ tịch Hội YTCC TP Hồ Chí Minh cũng cho rằng cơ chế chính sách của Nhà nước trên thực tế không thể hiện được quan điểm “phòng bệnh hơn chữa bệnh”. Nhà nước đã quan tâm cho cán bộ dự phòng được hưởng phụ cấp đặc thù nghề nghiệp với mức cao nhất là 70% mức lương nhưng trên thực tế thu nhập chính thức của cán bộ y tế dự phòng luôn thấp hơn nhiều so với cán bộ y tế điều trị.

Do các chính sách đối với cán bộ YTCC chưa được thỏa đáng nên nguồn nhân lực ở hệ thống y tế này bị thiếu trầm trọng, nhất là cán bộ có trình độ chuyên môn về các tuyến cơ sở. Theo Sở Y tế Hồ Chí Minh, tổng số định biên của hệ thống YTCC toàn thành phố, kể cả hợp đồng và làm thêm là gần 5.000 lao động so với tổng lao động công lập toàn thành phố là hơn 35.000 lao động. Trong khi đó, khi phân bổ về các tuyến quận, huyện thì số người có trình độ đại học và bác sỹ chiếm tỷ lệ rất thấp. Cụ thể ở tuyến quận, huyện số người có trình độ đại học chỉ chiếm hơn 24% và bác sỹ chiếm 17%; ở tuyến phường, xã trình độ đại học chỉ chiếm hơn 12% và bác sỹ chỉ chiếm 13%. Hầu hết hệ thống YTCC toàn thành phố không có giáo sư và phó giáo sư.

Hội YTCC TP Hồ Chí Minh cho biết: Hiện số cán bộ y tế phường, xã/vạn dân của TP Hồ Chí Minh là 2,6, thấp hơn nhiều so với bình quân của cả nước. Đặc biệt là trong 3 năm trở lại đây số cán bộ y tế phường, xã/vạn dân của thành phố không tăng trong khi đó cả nước và Hà Nội đều tăng.

Ông Lê Trường Giang nhìn nhận: Nguồn nhân lực YTCC vừa thiếu vừa yếu. Các cán bộ y tế làm việc tại các cơ sở y tế dự phòng, YTCC là do họ không thể làm được ở các đơn vị điều trị nên vào làm việc trong các hệ thống YTCC và hậu quả là hệ thống YTCC chỉ có thể tuyển được cán bộ “không giỏi” nếu không nói là yếu. Bên cạnh đó, những cán bộ này không có sự gắn kết lâu dài và một khi có điều kiện họ sẵn sàng ra đi.

Bất cập trong cơ cấu tổ chức

Hội YTCC TP Hồ Chí Minh cho biết hệ thống YTCC thành phố hiện nay bao gồm các trung tâm chuyên khoa không giường bệnh, các trung tâm y tế dự phòng quận, huyện và mạng lưới y tế cơ sở… Tuy nhiên, do thiếu sự quan tâm, hoạt động y tế dự phòng hiện nay vẫn còn rất yếu và gặp nhiều bất cập trong cơ cấu tổ chức.

Cụ thể, các trung tâm y tế dự phòng quận, huyện không được ký hợp đồng bảo hiểm y tế; hệ thống điều trị bị chia cắt do bệnh viện quận, huyện trực thuộc UBND quận, huyện gây nên tình trạng phân tán, kém hiệu quả, không đáp ứng được nhu cầu khám chữa bệnh của người dân, thể hiện rõ nhất là tình trạng quá tải trong khám chữa bệnh. Bên cạnh đó, mạng lưới cấp cứu ngoại viện chỉ đáp ứng dưới 1% nhu cầu của người dân và không đủ khả năng ứng phó trước thiên tai, thảm họa; đầu tư phòng xét nghiệm y khoa dàn trải, không đảm bảo chất lượng xét nghiệm; cơ sở vật chất, trang thiết bị, phương tiện thực địa của hệ thống YTCC quá thiếu và lạc hậu, không đáp ứng được yêu cầu hoạt động.

Ông Lê Trường Giang cho biết: “Nhà nước xác định giá trị xã hội của hệ thống YTCC thấp hơn hệ thống điều trị thể hiện qua việc xếp hạng cơ sở y tế. Hiện nay, Trung tâm y tế Dự phòng TP Hồ Chí Minh cũng chỉ được xếp hạng tương đương với một bệnh viện loại 3 (bệnh viện tuyến huyện), trong khi phần lớn các bệnh viện thành phố đều được xếp hạng 1 từ nhiều năm qua”.

Trước thực trạng này, Hội YTCC TP Hồ Chí Minh đã kiến nghị cần thay hệ thống tổ chức của YTCC, đồng thời cần có chiến lược tổng thể, toàn diện và lâu dài để phát triển nguồn nhân lực YTCC. Cải cách hệ thống đào tạo cán bộ YTCC theo hướng vừa đa dạng vừa chuyên sâu: bác sĩ gia đình, bác sỹ y học dự phòng, cử nhân y tế công cộng, các cán bộ tâm lý, xã hội… Bên cạnh đó, cần tăng cường chính sách chăm lo cho cán bộ YTCC cả về thu nhập lẫn bồi dưỡng nâng cao tay nghề, đẩy mạnh xã hội hóa hoạt động YTCC theo hướng phát triển hệ thống dịch vụ YTTC có thu phí và đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ cho hệ thống YTCC. Bài và ảnh: Đan Phương pHệ thống y tế dự phòng ở TP Hồ Chí Minh chưa được quan tâm đúng mức.