Mùa xuân là mùa của muôn loài hoa. Mỗi một vùng đất trên quê hương Việt Nam chúng ta đều có những loài hoa đặc trưng khác nhau: Hoa ban Tây Bắc, hoa hồi xứ Lạng, hoa mơ Hương Sơn, hoa dã quỳ Tây Nguyên... Còn Đoan Hùng quê tôi, một vùng trung du phía Bắc của tỉnh Phú Thọ lại nổi tiếng bởi một loài hoa đã làm nên thứ quả đặc sản nơi đây, đó là hoa bưởi.
Cứ mỗi độ xuân về, sau màu hồng rực rỡ của hoa đào là tiếp đến màu trắng thơm ngào ngạt của hoa bưởi. Đêm xuân, dưới ánh trăng suông mờ ảo giêng hai, trong tiếng ếch nhái inh ỏi kêu gọi bạn ngoài đồng, giữa dàn bè trầm rỉ rả, tỉ tê của lũ côn trùng trong vườn, chợt thấy thoang thoảng hương thơm quyến rũ đến mê người, khiến ta phải căng lồng ngực lên mà hít hà, ngó đôi mắt mà tìm kiếm xung quanh xem cái hương thơm gì mà mê hoặc ta đến thế? Hít hít thở thở, ngó ngó nghiêng nghiêng, để rồi ta vội reo thầm lên: Hoa bưởi! Phải rồi! Hoa bưởi! Ngào ngạt thế cơ mà! Nồng nàn thế cơ mà! Chỉ có hoa bưởi chứ không phải loại hoa nào khác. Theo gót nàng xuân, hoa bưởi sẽ sàng đến với ta tự lúc nào mà ta không hay.
Cây bưởi đổi cành thay lá bốn lần trong năm nên khi sang xuân trên cây vẫn còn khá nhiều lá già màu xanh vàng xen với những lộc xanh non mới nhú. Chính cái màu xanh ấy đã làm nền tôn cho màu trắng của hoa thêm nổi bật, hài hòa. Vào cữ hoa nở rộ, trên mặt đất, hoa bưởi rụng vẫn còn giữ nguyên màu trắng tinh khôi. Chúng nở tung hết cỡ, có thể vun lại thành từng đống, vốc lên mà hít hà, mà tận hưởng cái mùi thơm ngào ngạt đến mê người. Thỉnh thoảng một vài quả bưởi nho nhỏ, xinh xinh màu vàng xuộm được cố ý để lại từ vụ trước càng tôn thêm vẻ rực rỡ của hoa bưởi. Đàn chim thấy hoa bưởi nở cũng bay về nhiều hơn. Khu vườn nhỏ nhờ vậy sáng nào cũng thánh thót tiếng chim ca. Đàn ong xì xào quẩn quanh trong vườn hút mật. Con đậu, con bay, tiếng chúng vỗ cánh kêu vo vo nghe mới rộn ràng mê mải làm sao. Sau một đêm ngủ bình yên giữa quê nhà, sáng ra ta đã thấy hoa bưởi rụng trắng đầy hè. Chỉ cần một cơn gió thoảng qua, trong vườn lại có trận mưa hoa trắng muốt, đẹp đến mê hồn.
Hoa bưởi là loài hoa tự chùm, mỗi chùm có từ 5 đến 10 bông. Mỗi bông có từ 3 đến 5 cánh hoa màu trắng nõn nà tinh khôi. Giữa mỗi bông hoa là nhụy cái với bầu mật hấp dẫn các loài ong, loài bướm. Xung quanh nhụy cái là rất nhiều nhị đực với những bao phấn màu vàng. Tất cả các màu xanh, vàng, trắng đó hợp lại với nhau một cách hài hòa tạo nên một gam màu thiên nhiên thật lý tưởng, trong đó nhiều nhất vẫn là màu trắng của cánh hoa, màu xanh của lá cây khiến cho ta đứng xa vẫn thấy vườn hoa bưởi như bềnh bồng, mênh mang trước gió xuân.
Cả một vùng đồi rộng lớn của huyện trắng thơm ngào ngạt. Bên bờ sông Lô, xã Chí Đám Anh hùng, cái nôi đặc sản bưởi của huyện, vườn nhà nọ nối tiếp nhà kia toàn bưởi là bưởi. Từ đầu xã đến cuối xã, gần chục cây số bờ sông ta chỉ thấy có bưởi. Dòng Lô trong xanh, gió xuân man mác mang theo hương bưởi ngạt ngào khiến cho cả vùng như được ướp trong cái hương vị nồng nàn của loài hoa quyến rũ ấy. Ngược dòng sông Chảy lên phía tây của huyện là các xã Bằng Luân, Bằng Doãn, là Nghinh Xuyên, Hùng Quan... cũng bạt ngàn những bưởi là bưởi. Đứng trên thuyền giữa dòng sông Chảy, sông Lô, nhìn lên hai bờ hay đứng ở đỉnh một quả đồi nào đó nhìn xuống những khu vườn ta sẽ thấy cả một vùng bao la của huyện trắng một màu hoa bưởi. Cùng người thương dạo trong vườn bưởi, ngây ngất với hoa, ngẩn ngơ trong ánh mắt nhau đủ để lâng lâng say dạ, say lòng. Ngắt một chùm hoa bưởi trao nhau, uống nhau trong ánh mắt ta như thấy cả đất trời phủ Đoan bềnh bồng cùng sóng nước sông Lô. Nếu hôm đó người thương của bạn vừa mới gội đầu bằng nước thơm lá bưởi thì chắc hẳn bạn sẽ càng ngất ngây với cảnh với người. Hương bưởi thơm cho lòng ai bối rối thế, người ơi?
Bạn đã được thưởng thức hương vị bánh trôi ướp hương hoa bưởi hay một bát chè bưởi bao giờ chưa? Ngon! Tuyệt vời! Trong tiết trời mùa xuân giữa cái ấm và cái lạnh đan cài nhau mà được thưởng thức một đĩa bánh trôi hay một bát chè bưởi như thế thì tôi cam đoan với bạn rằng không có gì thú vị bằng. Tất cả những tinh hoa của đất của trời, của tạo hóa âm dương với bàn tay khéo léo của con người hình như đã tụ lại để làm nên một thứ bánh, một thứ chè kỳ diệu đó. Ôi, hương bưởi nồng nàn đã thấm nơi đầu lưỡi để hồn ta phút chốc trở nên phiêu lãng bềnh bồng!
Về Đoan Hùng giữa mùa hoa bưởi bạn sẽ thấy cõi lòng lâng lâng thanh thản lạ. Đứng bên bờ ngã ba sông Lô, sông Chảy, dưới chân tượng đài Chiến thắng, xin bạn cứ hít căng lồng ngực để đón gió sông Lô nồng nàn hương bưởi. Lắng lại hồn mình nghe thì thầm sông hát. Sóng nước dạt dào thấm đẫm hương hoa. Hương bưởi da diết ấy sẽ theo bạn vào trong giấc ngủ để trong mơ bạn sẽ thấy mùa bưởi quê tôi những quả bưởi trĩu cành vàng ươm đang rung rinh trong gió.
Xuân Thu