Tại phiên thảo luận toàn thể của Quốc hội chiều 30/10, đồng chí Nguyễn Thiện Nhân, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch UBTW MTTQ Việt Nam đã có bài phát biểu về vấn đề cải thiện năng suất lao động và nâng cao thu nhập cho người lao động.
Nhiều yếu tố chi phối năng suất lao động
Theo đồng chí Nguyễn Thiện Nhân, Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) cho biết năng suất lao động (NSLĐ) của Việt Nam năm 2013 thuộc nhóm thấp nhất khu vực châu Á - Thái Bình Dương, thấp hơn Singapore 15 lần, thấp hơn Nhật Bản 11 lần và thấp hơn Hàn Quốc khoảng 10 lần. So với các nước có thu nhập trung bình trong khối ASEAN, NSLĐ của Malaysia gấp 5 lần NSLĐ của Việt Nam còn NSLĐ của Thái Lan gấp 2,5 lần NSLĐ của Việt Nam.
Do không được thông tin đầy đủ về cách tính NSLĐ của ILO, nên từ các số liệu trên trên, một số ý kiến phát biểu trên các phương tiện thông tin đại chúng nhận định rằng trình độ nghề nghiệp của người lao động Việt Nam thấp là nguyên nhân chính của tình trạng trên. Đồng chí Nguyễn Thiện Nhân cho rằng nhận định như vậy chưa phản ánh đúng bản chất kinh tế của khái niệm NSLĐ và thực tiễn Việt Nam vì NSLĐ là kết quả phát triển lâu dài của một đất nước và do một hệ thống nhiều yếu tố chi phối chứ không phải chỉ do trình độ nghề nghiệp của người lao động.
Chủ tịch UBTW MTTQ Việt Nam Nguyễn Thiện Nhân, đại biểu Quốc hội tỉnh Bắc Giang, phát biểu ý kiến chiều 30/10/2014. Ảnh: Phạm Kiên - TTXVN |
Khi tỷ lệ người làm việc trong dân số giữa các nước là xấp xỉ như nhau thì so sánh NSLĐ giữa các nước cũng tương đương như so sánh Tổng sản phẩm nội địa theo đầu người của các nước. Tức là câu hỏi: “Vì sao NSLĐ của Việt Nam thấp?” hoàn toàn tương tự như câu hỏi: “Vì sao Việt Nam nghèo?”.
Có thể thấy nước ta còn nghèo so với các nước khác là do nhiều nguyên nhân như Xuất phát điểm của Việt Nam và các nước là rất khác nhau về trình độ phát triển như hạ tầng cơ sở, nguồn nhân lực, thiết bị, công nghệ, cơ cấu nền kinh tế, trình độ KHCN, mức độ hoàn thiện của hệ thống pháp luật; Khả năng tự tích lũy của nền kinh tế còn thấp; Trình độ công nghệ thấp, lạc hậu; Nền kinh tế nước ta vẫn sử dụng nhiều lao động trong nông nghiệp và trình độ lao động nói chung vẫn còn thấp; Khoa học chậm phát triển, đầu tư cho khoa học – công nghệ (KHCN) còn thấp.
Chẳng hạn về đầu tư khoa học. Từ năm 2001 đến năm 2011 tỷ lệ đầu tư cho KHCN/GDP của nước ta nhìn chung xoay quanh mức 0,5% và trong 11 năm tỷ lệ đầu tư này chỉ tăng từ 0,48% lên 0,51%. Trong khi đó, một số nước trong khu vực gia tăng đầu tư mạnh cho KHCN: Malaysia tăng từ 0,47% lên 1,07% GDP, Trung Quốc tăng từ 0,95% lên 1,84% GDP, Hàn Quốc tăng từ 2,47% lên 4,04% GDP, Thái Lan tăng từ 0,26% lên 0,37% GDP và đang hướng đến mục tiêu đạt 1% GDP vào năm 2016.
Ngoài 5 yếu tố chính nói trên, còn nhiều yếu tố khác liên quan đến câu hỏi: Vì sao một quốc gia lại nghèo, NSLĐ thấp, như sản xuất công nghiệp theo phương thức gia công là chủ yếu; Sản xuất nông nghiệp vẫn chủ yếu là bán nguyên liệu và xuất khẩu thô, chưa có các sản phẩm cuối cùng có thương hiệu quốc tế; Tiến độ cổ phần hóa và tái cơ cấu các DNNN còn chậm; Chính sách kinh tế vĩ mô còn bất hợp lý; Chưa khai thác đầy đủ các cơ hội của thị trường thế giới trong quá trình hội nhập quốc tế và toàn cầu hóa.
Lao động Việt Nam có thể làm chủ công nghệ
Theo đồng chí Nguyễn Thiện Nhân, trong lĩnh vực công nghiệp: tại các nhà máy do các doanh nghiệp nước ngoài đầu tư như Intel, Samsung, Toyota,... lao động Việt Nam hoàn toàn làm chủ được các công nghệ, kỹ thuật hiện đại, đạt năng suất kỹ thuật không thua kém lao động ở các nước khác, trong khi chi phí lao động chỉ bằng 1/10 hoặc 1/20 ở các nước công nghiệp. Năm 2013, Công ty TNHH Samsung Electronics Việt Nam tại Bắc Ninh đã xuất khẩu khoảng 130 triệu chiếc điện thoại di động và các thiết bị khác với tổng kim ngạch xuất khẩu đạt 23,9 tỷ USD đóng góp hơn 18% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước, hiện đang sử dụng 45 nghìn lao động, trong đó chỉ có khoảng 70 người Hàn Quốc. Công ty Samsung đã quyết định đóng cửa trung tâm nghiên cứu phát triển của mình tại Singapore và thành lập trung tâm nghiên cứu phát triển ở Việt Nam với khoảng 3.000 người nghiên cứu vì các kỹ sư, thạc sỹ, tiến sỹ của Việt Nam hoàn toàn đáp ứng nhu cầu nghiên cứu của Samsung và chi phí lao động thấp hơn nhiều so với Singapore.
Trong lĩnh vực nông nghiệp, người nông dân nước ta cần cù, sáng tạo, làm chủ quy trình sản xuất mới và áp dụng nhiều giống tốt, nhờ đó nền nông nghiệp nước ta tự hào có 12 loại cây trồng, vật nuôi có năng suất sinh học thuộc vào loại cao nhất thế giới là: gạo, hạt điều, tiêu, cà phê, nho, dừa, cao su, chè, đay, thuốc lá, cá tra và bò sữa. Kim ngạch xuất khẩu nông sản năm 1990 mới là 1,1 tỷ USD, đến năm 2013 là 19,8 tỷ USD.
Tuy nhiên, thu nhập của người nông dân vẫn còn thấp và không ổn định, tình trạng được mùa mất giá, được giá mất mùa diễn ra từ hàng chục năm, song người nông dân cá thể không thể chi phối được thị trường đầu vào và đầu ra của sản phẩm nông nghiệp. Hai thị trường này thiếu tính cạnh tranh, có dấu hiệu thỏa thuận giữa các doanh nghiệp để tăng giá đầu vào và hạ giá đầu ra. Đầu vào giá cao và chất lượng kém vẫn phải mua, đầu ra giá thấp vẫn phải bán đang là hai gọng kìm giữ chặt thu nhập thấp của người nông dân cho dù năng suất sinh học của các cây con đã liên tục tăng trong hơn 20 năm qua với 12 sản phẩm có năng suất sinh học vào loại cao nhất thế giới.
Cần làm gì để nâng cao NSLĐ và thu nhập?
Đồng chí Nguyễn Thiện Nhân cho rằng: Một cách tổng quát, năng suất lao động của một quốc gia là tổng hợp năng suất lao động của tất cả các ngành trong nền kinh tế quốc dân. Do đó, muốn tăng NSLĐ của cả nền kinh tế thì trước hết phải tăng năng suất của từng khu vực trong nền kinh tế: Nông nghiệp; Công nghiệp -xây dựng và Dịch vụ.
Năm 2014, NSLĐ khu vực công nghiệp của nước ta gấp 4,8 lần so với khu vực nông nghiệp; còn NSLĐ khu vực dịch vụ gấp 3,5 lần so với khu vực nông nghiệp. Do đó, cần tập trung tháo gỡ các nút thắt đối với sự phát triển bền vững của ngành nông nghiệp, tăng thu nhập và NSLĐ của người nông dân.
Trong nhiều giải pháp để phát triển và nâng cao hiệu quả, NSLĐ trong lĩnh vực nông nghiệp, đồng chí Nguyễn Thiện Nhân nhấn mạnh 1 nhóm giải pháp như sau: Phát triển các hình thức hợp tác trong sản xuất nông nghiệp để chuyển mô hình sản xuất nông nghiệp từ: “Hộ sản xuất cá thể mua bán trực tiếp trên thị trường đầu vào, đầu ra không có tính cạnh tranh cao, chèn ép hộ nông dân – Xuất khẩu đem lại lợi ích chủ yếu cho các doanh nghiệp xuất khẩu” sang mô hình mới là “Hộ nông dân liên kết trong các tổ chức hợp tác sản xuất – Tổ chức hợp tác mua bán trên thị trường đầu vào, đầu ra có tính cạnh tranh cao – Xuất khẩu đem lại lợi ích cho các doanh nghiệp và các tổ chức hợp tác của người nông dân”.
Một nước Việt Nam còn nghèo với thu nhập đầu người thấp, NSLĐ thấp (thu nhập do 1 lao động tạo ra thấp) là vấn đề đã đặt ra với nước ta từ năm 1975. Sau gần 40 năm, NSLĐ đã tăng đáng kể, nước ta đã thoát ngèo trở thành nước có thu nhập trung bình thấp trên thế giới. Tuy nhiên, chúng ta không thể bằng lòng với mức thu nhập đầu người (GDP/người dân) ở mức hơn 2.000 USD năm 2014 hay dự báo 3.500 - 4.000 USD vào năm 2020. Đường lối phát triển đất nước của Đảng, Chiến lược phát triển KTXH 10 năm và các Kế hoạch phát triển KTXH 5 năm, trong đó xem giáo dục – đào tạo và khoa học công nghệ là quốc sách, là 1 trong 3 khâu đột phá chiến lược, cùng với sự cần cù, sáng tạo của mỗi người lao động Việt Nam, mỗi doanh nghiệp Việt Nam, mỗi người nông dân Việt Nam có ý nghĩa quyết định.
Đồng chí Nguyễn Thiện Nhân đề nghị các đồng chí lãnh đạo các ngành, các địa phương, các chủ doanh nghiệp, khi bàn về việc làm sao để tăng trưởng bền vững hơn, hiệu quả cao hơn, hãy hỏi 5 câu hỏi: người lao động được đào tạo ở đâu, khoa học công nghệ ở đâu, vốn từ đâu, đất ở đâu và thị trường ở đâu; chứ không phải dừng lại ở 2 câu hỏi: vốn từ đâu và đất ở đâu. Thay đổi mô hình tư duy và mô hình phát triển kinh tế là giải pháp gốc cho tăng NSLĐ, tăng thu nhập cho mỗi người lao động và đất nước.
TTXVN/Tin Tức