Những chuyển biến tích cực
Từ năm 2016 đến 9 tháng đầu năm 2019, toàn ngành BHXH đã tiến hành thanh tra chuyên ngành (TTCN) về đóng BHXH, BH thất nghiệp, BHYT tại 20.202 đơn vị sử dụng lao động (SDLĐ). Kết quả đã phát hiện và yêu cầu người SDLĐ làm thủ tục tham gia BHXH, BH thất nghiệp, BHYT cho 161.268 lao động chưa tham gia hoặc tham gia thiếu thời gian, số tiền yêu cầu truy thu đóng là hơn 353,9 tỷ đồng. Về mức đóng: Đã phát hiện và yêu cầu người SDLĐ làm thủ tục truy thu đóng BHXH, BH thất nghiệp, BHYT cho 155.058 lao động do đóng thiếu mức tiền lương quy định, số tiền yêu cầu truy thu đóng là hơn 157 tỷ đồng.
Thanh tra chuyên ngành về đóng BHXH, BHYT tại Hà Nội.
Về phương thức đóng, số tiền các đơn vị nợ trước khi có quyết định thanh tra, kiểm tra (TTKT) là hơn 8.532 tỷ đồng, số tiền đơn vị đã nộp là hơn 3.583 tỷ đồng (đạt tỷ lệ 42%); đã ban hành 2.028 quyết định xử phạt vi phạm hành chính với số tiền xử phạt phải thu là hơn 75 tỷ đồng.
Từ năm 2016 đến 9 tháng đầu năm 2019, toàn ngành BHXH đã chủ trì, phối hợp thực hiện kiểm tra việc thực hiện chính sách BHXH, BHYT tại 56.449 đơn vị. Qua kiểm tra việc thực hiện chính sách BHXH đã phát hiện nhiều sai sót, hưởng chế độ BHXH không đúng quy định; kiến nghị, yêu cầu thu hồi về quỹ BHXH số tiền hơn 36 tỷ đồng. Đối với kiểm tra việc thực hiện chính sách BHYT đã phát hiện nhiều cơ sở khám chữa bệnh (KCB) BHYT đã thanh toán chi phí KCB không đúng quy định; kiến nghị, yêu cầu thu hồi về quỹ BHYT số tiền hơn 679 tỷ đồng.
Vẫn còn nhiều vướng mắc
Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác kiểm tra, thanh tra chuyên ngành của BHXH Việt Nam đã gặp phải không ít khó khăn, vướng mắc.Theo quy định của pháp luật thì Thanh tra Lao động - Thương binh và Xã hội thực hiện TTCN việc chấp hành pháp luật về BHXH; Thanh tra Y tế thực hiện TTCN việc chấp hành pháp luật về BHYT và Thanh tra Tài chính thực hiện TTCN về quản lý tài chính BHXH, BHYT. Các cơ quan thanh tra trên cũng đã có nhiều cố gắng trong việc thanh tra và phối hợp với tổ chức BHXH để tranh tra, xử lý đối với các đơn vị vi phạm pháp luật về BHXH, BHYT.
Tuyên truyền BHXH tự nguyện tại Nghệ An.
Tuy nhiên số lượng các đơn vị SDLĐ, cơ sở KCB quá lớn; dù có sự phối hợp và đóng góp không nhỏ của lực lượng kiểm tra thuộc tổ chức BHXH nhưng lực lượng thanh tra của các ngành còn mỏng, phải tập trung các nhiệm vụ thanh tra, kiểm tra theo chức năng của ngành mình nênviệc thanh tra thực hiện chính sách BHXH, BHYT còn rất hạn chế về số cuộc, số đơn vị được thanh tra và không kịp thời.
Về thẩm quyền thanh tra, cơ quan BHXH chỉ có chức năng TTCN về đóng BHXH, BH thất nghiệp, BHYT còn việc thực hiện chế độ, chính sách BHXH, BHYT là kiểm tra. Các hành vi vi phạm pháp luật về thực hiện chế độ, chính sách BHXH, BHYT của người lao động và chủ SDLĐ đều do cơ quan BHXH phát hiện qua kiểm tra. Việc xử lý vi phạm mới chỉ dừng ở mức độ kiến nghị thu hồi, kiến nghị cơ quan chức năng xử lý; kết luận sau kiểm tra của cơ quan BHXH không được các đơn vị thực hiện nghiêm túc, chưa có tác dụng răn đe, phòng ngừa vi phạm của đơn vị SDLĐ và cơ sở KCB BHYT. Đây là một trong những nguyên nhân cơ bản, ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả hoạt động thực hiện chế độ, chính sách của cơ quan BHXH.
Để khắc phục những khó khăn, vướng mắc trên, ngành BHXH kiến nghị bổ sung chức năng thanh tra chuyên ngành đầy đủ cho ngành BHXH, trong đó có thanh tra việc thực hiện giải quyết chế độ chính sách BHXH, BHYT để hạn chế tình trạng lạm dụng, trục lợi chế độ BHXH và bội chi Quỹ BHYT như hiện nay.
BHXH Việt Nam đề nghị bổ sung trách nhiệm của cơ quan BHXH trong việc thanh tra chuyên ngành về BHYT, thanh tra việc thực hiện chính sách BHYT, thực hiện hợp đồng khám chữa bệnh BHYT; Đề nghị bổ sung trách nhiệm của cơ quan BHXH trong thanh tra, kiểm tra việc giải quyết và chi trả chế độ BH thất nghiệp…
Để thực hiện tốt công tác thanh tra sau khi được bổ sung chức năng thanh tra chuyên ngành đầy đủ, ngành BHXH cần kiện toàn lại cơ cấu tổ chức bộ máy và chuẩn bị đội ngũ cán bộ làm công tác thanh tra theo hướng thành lập đơn vị hành chính, có con dấu và tài khoản riêng, trực thuộc BHXH Việt Nam là "thanh tra BHXH" để giúp Tổng Giám đốc trong công tác thanh tra ngành BHXH đảm bảo tính khách quan và kịp thời.
Trong thời gian tới, ngành BHXH tiếp tục thực hiện cải cách thủ tục hành chính, đẩy mạnh giao dịch điện tử, giảm thiểu việc những giấy tờ không cần thiết nên công tác thanh tra, kiểm tra cần phải thực hiện thường xuyên, liên tục.
Bên cạnh đó, BHXH Việt Nam tiếp tục nâng cao chất lượng cán bộ làm công tác thanh tra, kiểm tra ngành BHXH, đổi mới theo hướng sắp xếp lại đội ngũ cán bộ làm công tác thanh tra, kiểm tra tương ứng, phù hợp theo cơ cấu tổ chức bộ máy thực hiện nhiệm vụ thanh tra ngành BHXH sau khi thống nhất phương án kiện toàn cơ cấu tổ chức bộ máy thanh tra, kiểm tra ngành BHXH…