Hiện thành phố có 118 Câu lạc bộ Đờn ca tài tử với khoảng 2.000 tài tử tham gia sinh hoạt và nhiều cuộc thi, liên hoan Đờn ca tài tử được tổ chức. Thế nhưng trên thực tế, nhiều cuộc thi chỉ mang tính chất phong trào và khá hời hợt. “Có những nơi thành lập Câu lạc bộ theo kiểu cho có và chỉ để tham gia các hội thi chứ chưa thực sự là điểm đến của những người yêu thích Đờn ca tài tử. Chính vì vậy mới có tình trạng khi các hội thi diễn ra, các câu lạc bộ mượn các tài tử giỏi của nhau nhằm đoạt giải chứ thực chất không có câu lạc bộ chính thức của địa phương. Và không phải câu lạc bộ nào cũng có thầy giỏi, đủ trình độ tài năng trong nhấn nhá ngón đờn để truyền dạy cho lớp trẻ kế thừa. Bên cạnh đó, tại một số lò dạy Đờn ca tài tử chỉ nhận dạy với điều kiện người học phải biết đờn biết ca trước đó, còn nếu chưa biết thì phải đi kiếm chỗ khác học hay tự học ở nhà những bài bản căn bản của Đờn ca tài tử rồi sau đó quay lại sẽ được nhận dạy. Điều này khiến cho nhiều người quay lưng với Đờn ca tài tử”- Nghệ nhân Thanh Tùng chia sẻ.
Đưa Đờn ca tài tử vào trường học
Nhằm phát huy giá trị của di sản văn hóa, Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch đã phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành văn bản số 73 hướng dẫn sử dụng di sản trong dạy học ở các bộ môn: lịch sử, địa lý, âm nhạc. Trên cơ sở đó, Thành phố Hồ Chí Minh đã đưa ra đề án “Đưa âm nhạc dân tộc vào học đường”, trong đó có bộ môn Đờn ca tài tử. Đây là một trong những giải pháp thiết thực để giáo dục và thu hút giới trẻ đến với loại hình nghệ thuật này. Nhưng cho đến nay, việc dạy và học Đờn ca tài tử trong trường học khá “mờ nhạt".
Nhạc sĩ Bùi Anh Tôn, Chuyên viên phụ trách Bộ môn Âm nhạc thuộc Sở Giáo dục và Đào tạo thành phố cho biết: Trong những năm qua, Sở Giáo dục và Đào tạo thành phố đã có những hoạt động nhằm đưa âm nhạc dân tộc nói chung và Đờn ca tài tử nói riêng vào trường học như: tổ chức lớp tuận huấn cho các giáo viên về Đờn ca tài tử, đưa các giáo viên về tận Khu lưu niệm Nhạc sĩ Cao Văn Lầu tại tỉnh Bạc Liêu để thầy cô có thêm trải nghiệm phục vụ việc dạy học. Bên cạnh đó, Sở còn phối hợp với Trung tâm văn hóa thành phố thực hiện các buổi giới thiệu âm nhạc dân tộc vào trong các giờ ngoại khóa của một số trường. Mặc dù âm nhạc dân tộc có nhiều nội dung để dạy nhưng tại các trường học, một tuần các em chỉ có một tiết âm nhạc, vì vậy thời gian dành cho âm nhạc dân tộc tại các trường học còn ít.
Để học sinh được tiếp cận nhiều và thường xuyên với âm nhạc dân tộc, trong đó có Đờn ca tài tử, các trường cần linh hoạt các hình thức dạy học. Chẳng hạn, dạy tích hợp trong các môn học có liên quan đến âm nhạc dân tộc, hay dạy ngoại khóa, hoặc cho học sinh trải nghiệm về nhạc dân tộc nói chung, Đờn ca tài tử nói riêng trên các kênh khác nhau như trên phát thanh của trường vào giờ ra chơi hay mời các nghệ nhân tới nói chuyện và biểu diễn trong các giờ sinh hoạt đầu tuần hay các hoạt động ngoại khóa. Tùy vào cấp học mà có những buổi nói chuyện với thời gian ngắn dài khác nhau cũng như lựa chọn bài bản để ca phù hợp với lứa tuổi của các em.
Bên cạnh việc thống nhất nội dung giảng dạy, đào tạo đội ngũ giáo viên đạt trình độ, việc dạy Đờn ca tài tử cần phải căn cứ vào lứa tuổi để có những bài dạy phù hợp. Thầy Phan Nhứt Dũng, Giảng viên dạy môn Đờn ca tài tử trường Đại học Sân khấu Điện ảnh thành phố chia sẻ: Việc dạy và học Đờn ca tài tử nên bắt đầu từ mẫu giáo. Tại các trường mẫu giáo, hàng ngày nhà trường sẽ mở những bài hát dân ca cổ nhạc để các em nghe đi, nghe lại và giải thích cho các em ý nghĩa của những bài hát này. Lên cấp tiểu học, bắt đầu dạy các em cách ca những bài hát đã được nghe từ mẫu giáo. Lên cấp trung học cơ sở, đây là lứa tuổi đã có thể dạy cách đờn nên chương trình học sẽ là vừa dạy đờn vừa dạy ca ở những giờ học ngoại khóa. Lên cấp trung học phổ thông, có thể tổ chức những buổi sân khấu học đường mời những nghệ sĩ Đờn ca tài tử tới biểu diễn nói chuyện với các em, cũng vừa định hướng các em theo học Đờn ca tài tử sau khi tốt nghiệp trung học phổ thông. Có làm được những điều này thì việc đưa Đờn ca tài tử vào trường học mới thành hiện thực.
Duy trì không gian sinh hoạt dân gian của Đờn ca tài tử
Việc các câu lạc bộ Đờn ca tài tử được thành lập ở các quận, huyện đã góp phần không nhỏ trong việc thu hút người yêu thích Đờn ca tài tử đến học và chơi đờn. Nhưng để Đờn ca tài tử thật sự diễn ra trong đời sống của người dân thì việc sinh hoạt Đờn ca tài tử không chỉ dừng lại ở hình thức các câu lạc bộ.
Ông Nguyễn Hùng Khu nhận định: Không phải cứ quay phim chụp hình các hội thi, hội diễn, mới là bảo tồn, mà phải để sinh hoạt tài tử diễn ra hàng ngày trong đời sống, đi vào đời thường của người dân. Khi nông dân đi cày đi cấy, lúc giải lao hát vài bản dạo, hay lúc vào mùa cùng nhau gặt lúa tranh thủ thi hát xem ai thuộc nhiều bài hơn, hay những lúc trăng sáng mọi người lại tập hợp nhau quây quần bên tách trà cùng chơi những bài đờn xưa… Đây chính là bảo tồn “sống” Đờn ca tài tử. Muốn làm được điều này thì chính quyền xã phải biết lồng vào Chương trình xây dựng nông thôn mới. Chẳng hạn, vừa khuyến khích người dân chơi Đờn ca tài tử, vừa đưa Đờn ca tài tử vào một trong các tiêu chí trong sinh hoạt văn hóa của làng xã.
Theo nhiều chuyên gia, để bảo tồn và phát triển Đờn ca tài tử thì ngành giáo dục và ngành văn hóa cần nhanh chóng hoàn thành nhiệm vụ của mình. Cụ thể, ngành giáo dục đảm nhận vai trò tổ chức dạy và học như thế nào ở các cấp học, còn ngành văn hóa phải cung cấp chuyên gia vì đây là ngành truyền thống hiện có giáo viên giỏi để dạy. Một cách dạy học Đờn ca tài tử được đánh giá là sẽ thu hút được nhiều người học, là dạy trên truyền hình.