Những ngày cuối năm, chúng tôi tìm đến căn nhà 49C trên đường Nguyễn Thông, Quận 3, nơi sinh sống của ông Đỗ Thành Kim, một người đã dành gần 60 năm sưu tập tem Tết để hình thành nên Bộ tem Tất niên độc đáo. Đây cũng là bộ tem Tết được giới chơi tem đánh giá là phong phú nhất Việt Nam về chủ đề tem Tất niên.
Tem Tất niên
Theo lí giải của ông Kim, sở dĩ gọi là tem Tất niên là do chúng thường ấn loát và phát hành vào những ngày gần Tết dương lịch, hoặc khoảng một hai tháng trước Tết Nguyên đán hằng năm. Dòng tem này thường lần lượt in hình các con vật trong “12 con giáp”. Mỗi con vật “cầm tinh” một năm, xoay vòng theo thập nhị địa chi là: chuột (tý), trâu (sửu), cọp (dần), mèo hoặc thỏ (mẹo), thìn (rồng), ngọ (ngựa)…
Ông kim cho biết, dòng tem 12 con giáp xuất hiện sớm nhất ở Nhật, Trung Quốc, Hàn Quốc, Thái Lan, Lào, Campuchia. Còn tại các nước Âu Mỹ, khi giao lưu văn hóa rộng mở hơn vào những thập niên 1980 - 1990, họ đã tìm hiểu thêm về Tết Nguyên đán với nguồn gốc và ý nghĩa của "thập nhị địa chi” và đã in hình các con vật "cầm tinh” từng năm lên mặt tem.
Ông Kim rất thích thú với bộ tem tất niên Việt Nam. |
Chẳng hạn như tại Hoa Kỳ từ năm 1993 đến năm 2005 đã phát hành giáp vòng "12 con giáp” với dòng chữHappy New Yearở góc trái mỗi con tem. Nước Pháp từ năm 2005, sau mỗi dịp tết dương lịch cũng lần lượt phát hành tem mèo, chó, heo… Riêng tại Việt Nam con tem Tất niên đầu tiên được phát hành vào năm Ngọ 1966 với hình "ngựa phi đường xa” và từ năm 1993 đến nay năm nào cũng phát hành tem Tết ứng với các con giáp của năm.
Năm 18 tuổi ông Kim bắt đầu tìm đến những con tem, thời gian đầu do không có tiền, đa số các con tem của ông sưu tập là những con “tem chết”- tem đã được đóng dấu, sau này đi làm có tiền ông mới bắt đầu sưu tập tem sống cho đến nay.
“Hồi xưa khi còn đi học, cha mẹ cho 50 xu ăn sáng, tôi chỉ dám ăn 20 xu còn 30 xu để dành mua mấy con tem “chết”. Tuy nhiên, mãi sau này mới biết tem chết không có giá trị. Vì vậy, từ năm 1960 khi bắt đầu đi làm có tiền thế là tôi bắt đầu đầu tư vào mua “tem sống”- chưa đóng dấu.” ông Kim chia sẻ.
Ông Kim cho biết, để có thể tập hợp đủ những con tem này, ông đã phải xây dựng cho mình một “mạng lưới” bạn bè ở khắp nơi trên thế giới. Ngày xưa tìm kiếm những con tem rất khó khăn, mình phải nhờ bạn bè quốc tế trong hội tem, người quen, người thân, thậm chí cả nhà buôn…sau đó mình sẽ trả họ bằng tiền, hoặc mình đổi lại tem việt nam cho họ. Đối với những nước lớn thì còn có thể nhờ người quen mua gửi tem về cho mình, chứ với những nước nhỏ, dân số chỉ vài triệu người như Bénin, Liechtenstein, quần đảo nhỏ của Pháp… thì phải nhờ các thành viên trong hội tem mua dùm. Vì vậy, ông đã tham gia gần 10 hội tem trong và ngoài nước như Hội tem Việt Nam, Hội tem Nhật Bản…để có thể tìm được những con tem ông cần sưu tập.
Mong có người lưu giữ
Hiện nay những bộ tem được ông Kim phân loại, cất giữ cẩn thận trong những cuốn album cho nên vẫn còn giữ nguyên màu sắc, hình dáng như mới. Đến nay, trong bộ sưu tập của ông đã hội đủ tất cả những bộ tem Tất niên đã được phát hành trên thế giới. Ví dụ, tết Nhâm Thìn năm 2012, trên thế giới có 68 nước phát hành tem tất niên thì bộ sưu tập của ông Kim cũng có đủ 68 bộ tem này. Tết Quý Tỵ Năm 2013, trên thế giới có hơn 50 nước phát hành tem tất niên thì bộ sưu tập của ông cũng có đủ 50 bộ tem loại này. Tết Giáp Ngọ Năm 2014, mới có 8 nước phát hành nên ông mới chỉ có 8 bộ, dự kiến trong năm Giáp Ngọ cũng sẽ có khoảng hơn 50 nước phát hành thì ông cũng sẽ sưu tập đủ bộ.
Những tem con ngựa đầu tiên phát hành trên Thế giới đã được ông Kim mua về chuẩn bị cho bộ sưu tập tem năm Giáp Ngọ. |
Khác với mọi người sưu tập tem, ông Kim thường có sở thích sưu tập tem theo chủ đề, để có thể sưu tập đủ bộ tem theo chủ đề thường phải mất khoảng 10- 20 triệu / bộ. Hiện trong nhà ông, chỉ tính riêng dòng tem 12 con giáp ông Kim đã có đủ bộ của cả trăm nước trên toàn thế giới. Với bộ tem chủ đề động vật hoang dã có trên 100 nước. Dòng tem truyền thống có bộ sưu tập tem tất niên Việt Nam và Nhật bản….
ông Kim chia sẻ: Trong tất cả các bộ tem tôi sưu tập tôi thấy ấn tượng nhất là tem tất niên Việt Nam, bởi mình sống ở VN phải hiểu biết về Việt nam. Mặt khác, nhiều khi người nước ngoài muốn sưu tập tem Việt Nam hỏi về tem Việt Nam thì mình phải biết về tem Việt Nam như thế nào, có từ hồi nào… mới có thể trao đổi với người nước ngoài. Từ mỗi lần trao đổi tem như vậy cũng là một cơ hội để quảng bá hình ảnh đất nước mình với bạn bè quốc tế và cũng để hiểu thêm về văn hóa của các nước bạn.
Sau gần 60 năm sưu tập tem, hiện trong nhà ông Kim có khá nhiều bộ tem quý với giá trị hàng chục triệu đồng bộ như bộ tem về nữ anh hùng Mạc Thị Bưởi của ông đang có người hỏi mua với giá 13 triệu đồng, hay bộ tem quân bưu Việt Nam có giá 12 triệu đồng… và mới đây ông đã bán bộ tem xe lửa toàn thế giới với giá hơn 100 triệu cho một nhà sưu tập trong nước.
Bộ tem có giá trị in hình nữ anh hùng Mạc Thị Bưởi đang được ông Kim cất giữ cẩn thận. |
Tuy nhiên, điều ông Kim lo lắng nhất hiện nay là ông không có người nối dõi. Theo ông Kim, gia đình ông không ai có sở thích với con tem nên ông không thể để lại cho con cháu. Bởi giờ còn sức khỏe thì ông sẽ lưu giữ, nhưng khi tuổi cao sức yếu thì không biết thế nào vì vậy, ông mong rằng sẽ có ai đó hiểu được giá trị của những con tem tất niên để ông có thể bán lại cho họ tiếp tục lưu giữ.
Bài và ảnh: Hoàng Tuyết