Mạng tin "National Interest” mới đây có bài phân tích cho rằng sau hai thập kỷ nữa, Trung Quốc sẽ tìm đến một nơi xa xôi và khắc nghiệt để thỏa mãn cơn khát tài nguyên thiên nhiên của mình. Đó là vùng Vành đai Bắc Cực rộng lớn, chiếm khoảng 13% trữ lượng dầu và 30% trữ lượng khí đốt tự nhiên chưa được khám phá của thế giới.

Cuộc chơi lớn tại Vành đai Bắc Cực chỉ mới bắt đầu.

Nằm trên rìa của vành đai này, Greenland là một trong những vùng lãnh thổ có trữ lượng đất hiếm dồi dào bậc nhất thế giới. Tới tháng 9/2030, thời điểm mà nhiều nhà khoa học tin là núi băng ở Cực Bắc sẽ tan chảy, khu vực này sẽ hé lộ một nguồn tài nguyên thiên nhiên to lớn. Tới thời điểm đó, một cuộc chơi lớn đang định hình có thể mở rộng khắp khu vực, trong đó Trung Quốc chắc chắn sẽ là một "tay chơi" chủ chốt.

Mặc dù là nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, Trung Quốc phải nhập khẩu nhiều nguyên liệu cần thiết để duy trì tốc độ tăng trưởng kinh tế liên tục. Trong những thập kỷ tới, Trung Quốc sẽ phải tìm kiếm các nguồn tài nguyên thiên nhiên ngày càng xa đất liền, nếu họ muốn tiếp tục duy trì tốc độ tăng trưởng như hiện nay. Do đó, tuyến Biển Bắc (NSR) đi qua Vành đai Bắc cực sẽ cung cấp cho Trung Quốc một cơ hội chưa từng có để đa dạng hóa các tuyến đường thương mại và khai thác các nguồn tài nguyên thiên nhiên hoang sơ. Một số tính toán cho thấy tới năm 2020 sẽ có khoảng 5 - 15% giá trị thương mại của Trung Quốc được vận chuyển qua vùng biển Bắc Cực. Không có gì ngạc nhiên khi biết rằng Trung Quốc gần đây đã ra sức cải thiện quan hệ với các quốc gia thuộc Vành đai Bắc Cực.

Trung Quốc có kế hoạch chi 60 triệu USD mỗi năm cho hoạt động nghiên cứu cực tại Trung tâm Nghiên cứu Bắc Cực Trung Quốc-Bắc Âu, mới được thành lập ở Thượng Hải. Cam kết thực hiện nhiệm vụ cứu hộ ở Bắc Cực cũng đã giúp cải thiện hình ảnh của Trung Quốc. Tuy nhiên, tất cả những nỗ lực này của Trung Quốc đã để lộ lý do Trung Quốc hiện diện ở Bắc Cực, đó là tài nguyên thiên nhiên và thương mại. Tăng cường mối quan hệ song phương với các nước thành viên Hội đồng Bắc Cực do đó là điều tối quan trọng đối với Bắc Kinh. Trung Quốc thích các kiểu quan hệ này, bởi qua đó họ có thể dùng sức mạnh kinh tế của mình để tác động đến các nước nhỏ hơn một cách riêng biệt. Một thỏa thuận thương mại tự do mới với Iceland và một chương trình hỗ trợ trao đổi tiền tệ quy mô hơn 500 triệu USD dành cho các ngân hàng Iceland chỉ là sự khởi đầu của chiến lược này. Các nước nhỏ này càng phụ thuộc về kinh tế vào Trung Quốc thì họ càng dễ dàng hơn trong việc ủng hộ Bắc Kinh có được một ghế thường trực tại Hội đồng Bắc Cực, ngay cả khi nước đó không phải là một quốc gia có biên giới tại Bắc Cực.

Các sự kiện gần đây trên thế giới cũng diễn biến theo hướng có lợi cho Trung Quốc trong bối cảnh cuộc chơi lớn ở Bắc Cực ngày càng lộ rõ. Có vẻ như Nga sẽ tiếp tục bị phương Tây cô lập do cuộc khủng hoảng Ukraine. Điều này sẽ có tác động lớn đối với vị trí của Nga ở Bắc Cực. Như thỏa thuận về khí đốt Trung-Nga mới đây cho thấy, Trung Quốc là đối tác tự nhiên nhất của Nga ở phía Đông khi nói đến vấn đề năng lượng và thương mại quy mô lớn. Các công ty Nga, bị các đối tác phương Tây cô lập, sẽ phải quay sang Bắc Kinh để làm ăn và để được hỗ trợ ở Bắc Cực. Những xu hướng này chắc chắn sẽ tiếp tục khi nhu cầu về năng lượng của Trung Quốc gia tăng.

Cuộc chơi lớn tại Vành đai Bắc Cực chỉ mới bắt đầu. Hiện nay, cuộc chơi này sẽ tiếp tục được định hình bởi các sự kiện còn cách xa núi băng vùng Cực Bắc. Nhưng điều đó có thể sẽ sớm thay đổi. Phương Tây cần nhận ra tham vọng của Trung Quốc. Vùng Viễn Bắc có thể không còn lạnh mãi mãi.

Minh Đức