Một số dân tộc như Lô Lô, Hà Nhì, Chứt, Phù Lá, Ê đê, Chu Ru, đặc biệt các dân tộc rất ít người: Si La Pu Péo, Rơ Mân, Brâu... đang có tình trạng cứ 100 trường hợp kết hôn có 10 trường hợp hôn nhân cận huyết thống.
Thực trạng đáng lo ngại
Theo số liệu của Bệnh viện Nhi Trung ương (Hà Nội), hiện nay, có khoảng 5 triệu trẻ em đang mang gen mầm bệnh di truyền do đột biến gen từ hôn nhân cận huyết thống. Đó là bệnh thiếu máu và lùn bẩm sinh.
|
Cán bộ dân số truyền thông, cấp tờ rơi cho vị thành niên - thanh niên tại xã Chế Cu Nha, huyện Mù Căng Chải (Yên Bái). Ảnh: Dương Ngọc - TTXVN |
Qua khảo sát tại 6 xã thuộc ba huyện Sa Thầy, Ngọc Hồi và Kon Plông của tỉnh Kon Tum vào cuối năm 2012, đã phát hiện trên 350 cặp tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống, trong đó có 56 cặp hôn nhân cận huyết thống. Trước đó, qua khảo sát tại 44 xã của 9 huyện, thành phố của tỉnh Lào Cai, cũng đã phát hiện 224 cặp hôn nhân cận huyết thống, trong đó có 221 cặp là con bác lấy con dì, con chị gái lấy con em trai, cháu lấy dì, chú lấy cháu, cháu lấy cô, có 3 cặp hôn nhân là con anh trai lấy con em trai.
Ở xã vùng cao Chế Cu Nha, huyện Mù Cang Chải, tỉnh Yên Bái, nơi đồng bào Mông chiếm tới 98,5% trong tổng số gần 2.850 nhân khẩu tỷ lệ này cũng rất cao. Đồng bào Mông ở Chế Cu Nha quan niệm, họ hàng lấy nhau càng gần thì càng không phải chia sẻ tài sản với người ngoài; khác họ là lấy nhau được. Vì vậy, câu chuyện hôn nhân cận huyết thống, nội tộc là chuyện bình thường.
Lên vùng cao nguyên đá Đồng Văn cũng như các huyện vùng cao núi đá ở phía Bắc, hay 3 huyện vùng cao núi đất ở phía Tây của tỉnh Hà Giang, câu chuyện tảo hôn hay hôn nhân cận huyết thống là "chuyện thường ngày" ở bản, ở huyện. Một lãnh đạo huyện Hoàng Su Phì (Hà Giang) cho biết: Tình trạng thách cưới cao, tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống, sinh con tuỳ thích… vẫn còn phổ biến trong các bản.
Cần sự tích cực vào cuộc
Do điều kiện cư trú của đồng bào dân tộc thiểu số phân tán, không tập trung, đi lại khó khăn; chỉ gặp nhau đông đủ trong những phiên chợ mỗi tuần, trong dịp hội, hè…, vì vậy, công tác tuyên truyền, vận động được tổ chức trong những dịp này có hiệu quả nhất. Do đó, theo lãnh đạo các địa phương, cần thay đổi tư duy tuyên truyền truyền thống như thông qua một vài chiến dịch tuyên truyền, đánh giá kết quả thông qua báo cáo từ chính quyền địa phương, đếm theo số lượng phát ra từ các dịch vụ sức khỏe sinh sản và tình dục… Cần vận dụng phương pháp tuyên truyền đa phương tiện: Nói chuyện, phát tờ rơi ở chợ phiên; tăng cường tuyên truyền miệng để đồng bào dễ hiểu, dễ nhớ. “Thay vì các hội nghị, hội thảo lớn ở thành phố, hãy tổ chức thêm nhiều lễ hội truyền thống, những hình thức sinh hoạt văn hóa, những chợ phiên, chợ tình… để bà con có dịp giao lưu, gặp gỡ, để thanh niên có điều kiện tìm bạn tình khác bản, khác dòng họ”, một lãnh đạo tỉnh Hà Giang cho biết.
Ông Sèn Chỉn Ly, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Hà Giang chia sẻ: Tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống là vấn đề nan giải ở đồng bảo dân tộc thiểu số. Hà Giang đã đặt mục tiêu: Trước tiên giảm thiểu tình trạng tảo hôn, kết hôn cận huyết thống; từ đó, thực hiện mô hình gia đình ít con, khỏe mạnh, tiến tới ổn định qui mô dân số hợp lý.
Cũng theo ông Sèn Chỉn Ly, tỉnh sẽ tập trung làm tốt công tác tuyên truyền, nhân rộng những mô hình đạt hiệu quả cao. Các gia đình ký cam kết với chính quyền không sinh con thứ ba, không tảo hôn, không kết hôn cận huyết thống. Sở Y tế, ngoài việc làm tốt công tác tham mưu cho UBND tỉnh trong công tác dân số kế hoạch hóa gia đình cần củng cố, kiện toàn hệ thống cán bộ cơ sở, tập huấn đội ngũ cán bộ chuyên trách, cộng tác viên dân số, y tế thôn bản…
Những ý kiến từ nhà chuyên môn, những số liệu điều tra từ thực tế khẳng định những tác hại của hôn nhân cận huyết thống với sự phát triển giống nòi. Đây cũng là sự cảnh báo, nhắc nhở cộng đồng, nhất là các cơ quan chức năng nhanh chóng tìm giải pháp hữu hiệu để hạn chế và dần dần đi đến xóa bỏ hôn nhân cận huyết thống, kìm hãm sự phát triển con người.
Công Hải