Thay vì đầu tư đào tạo dàn trải những nghề không trọng tâm và không sát nhu cầu xã hội, giờ đây, việc đào tạo nghề sẽ theo hướng đầu tư cho những nghề trọng điểm, tương ứng với sự phát triển của khoa học công nghệ ngày càng hiện đại.
Hóa giải bất cập
Tổ chức Lao động quốc tế khẳng định, đào tạo theo hướng phục vụ nhu cầu của xã hội sẽ được thực hiện ở tất cả các quốc gia phát triển trong khu vực Đông Nam Á và trên thế giới. Theo các chuyên gia lao động trong và ngoài nước, quá trình quốc tế hóa sản xuất, ứng dụng khoa học, công nghệ và phân công lao động đang diễn ra ngày càng sâu rộng. Cạnh tranh về nhân lực chất lượng cao diễn ra mạnh mẽ hơn trên quy mô thế giới, khu vực và quốc gia. Việc mở ra khả năng di chuyển lao động giữa các nước đòi hỏi người lao động phải có kỹ năng nghề cao, có năng lực làm việc trong môi trường quốc tế với những tiêu chuẩn, tiêu chí do thị trường lao động xác định.
Việc đào tạo nghề trọng điểm sẽ giúp học sinh có điều kiện được đào tạo chuyên sâu, tăng khả năng tìm kiếm việc làm sau khi tốt nghiệp. |
Hiện nay, cơ cấu đào tạo nghề của Việt Nam chưa hợp lý, chưa gắn bó hữu cơ với nhu cầu nhân lực của từng ngành, từng địa phương, chưa đáp ứng được nhu cầu nhân lực kỹ thuật chất lượng cao của thị trường lao động. Việc chuyển đào tạo nghề từ năng lực sẵn có sang đáp ứng nhu cầu xã hội và thị trường lao động cũng còn chậm. Sự tham gia của doanh nghiệp vào hoạt động dạy nghề còn thụ động...
Trước tình hình đó, tháng 7/2011, Bộ LĐ-TB&XH đã có Quyết định 826/QĐ-LĐTBXH phê duyệt chương trình đào tạo nghề trọng điểm và trường được lựa chọn đào tạo nghề trọng điểm để hỗ trợ đầu tư từ Chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2011 - 2015. Theo quyết định này, có 120 nghề trọng điểm được hỗ trợ đầu tư, trong đó có 30 nghề cấp độ quốc tế, 58 nghề cấp độ khu vực ASEAN. 30 nghề trọng điểm theo cấp độ quốc tế gồm các nghề như: Bảo trì hệ thống thiết bị cơ khí; Cắt gọt kim loại; Công nghệ chế tạo vỏ tàu thủy; Công nghệ ô tô; Công nghệ thông tin (ứng dụng phần mềm); Cơ điện tử; Chế biến cà phê - ca cao, lương thực, thủy sản; Điện và điện tử công nghiệp; Điều khiển tàu biển; Hướng dẫn du lịch; May thời trang; Vận hành thiết bị lọc dầu…
Danh mục các trường được lựa chọn đào tạo nghề trọng điểm để đầu tư được phân chia theo từng vùng, từng tỉnh, thành phố; những địa phương có nhiều trường nghề được duyệt là: Hà Nội (19 trường); Hải Phòng (11 trường); Ninh Bình (9 trường); Thanh Hóa (12 trường); Nghệ An (12 trường); TP.HCM (11 trường); Bình Dương (9 trường)… |
Đồng thời, các trường được lựa chọn đào tạo nghề trọng điểm phải thực hiện đầu tư tập trung, đồng bộ các yếu tố bảo đảm chất lượng đào tạo theo nghề (cơ sở vật chất, thiết bị dạy nghề, chương trình, giáo trình, giáo viên và cán bộ quản lý dạy nghề) từ nhiều nguồn kinh phí. Đó là nguồn kinh phí của Dự án “Đổi mới và phát triển dạy nghề” thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia Việc làm năm 2011; Dự án “Đổi mới và phát triển dạy nghề” thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia Việc làm và dạy nghề đến năm 2015. Ngoài ra, có thêm các nguồn viện trợ trong nước, quốc tế (nếu có), ngân sách của các bộ, ngành, đoàn thể và địa phương, nguồn thu sự nghiệp của trường và các nguồn vốn hợp pháp khác theo quy định.
Ông Vũ Đức Thiệu, Hiệu trưởng trường Cao đẳng nghề Giao thông vận tải Trung ương 3, cho biết, việc trường nằm trong danh mục được lựa chọn hỗ trợ đầu tư để đào tạo các nghề trọng điểm trong giai đoạn 2011- 2015 hướng tới mục tiêu đào tạo sinh viên tốt nghiệp đạt trình độ quốc tế với các nghề như: công nghệ ô tô, điện công nghiệp và một số nghề đạt cấp độ khu vực ASEAN như: nghề xây dựng cầu đường bộ, nghề vận hành máy thi công nền, vận hành máy thi công mặt đường.
Gỡ khó từng bước
“Chiến lược dạy nghề đến năm 2020” nêu rõ, tất cả các nghề trọng điểm quốc gia, cấp khu vực, quốc tế; các trường chất lượng cao, trung tâm dạy nghề kiểu mẫu sẽ được kiểm định chất lượng vào năm 2020.
ông Nguyễn Thanh Bình (Phó Trưởng Khoa Cơ khí- Động lực- Trường Cao đẳng nghề Hòa Bình), việc đầu tư đào tạo nghề trọng điểm sẽ giúp học sinh có điều kiện được đào tạo chuyên sâu, được rèn luyện nhiều kỹ năng cần thiết cho công việc trong tương lai sau khi ra trường.
Tuy nhiên, để đạt được những mục tiêu trên, các trường gặp không ít khó khăn. Xuất phát từ thực tế trường mình, ông Vũ Đức Thiệu trăn trở: “Cơ sở vật chất, trang thiết bị máy móc phục vụ giảng dạy và học tập cho sinh viên còn thiếu và lạc hậu, chưa theo kịp tiến bộ khoa học kỹ thuật cũng như chưa đáp ứng được chương trình đào tạo theo mô đun đang áp dụng. Điều này ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng đào tạo”.
Còn theo ông Nguyễn Văn Lân, Trưởng phòng Quản lý đào tạo, Vụ Tổ chức cán bộ, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ vừa yêu cầu một số trường cao đẳng nghề xây dựng kế hoạch tài chính chi tiết năm 2013 cho việc triển khai đào tạo các nghề trọng điểm. Theo ông Lân, điểm khó nhất đối với các trường lúc này là tính thống nhất về nội dung đầu tư để các trường có thể lập dự án phù hợp. Vì vậy, theo hướng dẫn của Tổng cục Dạy nghề (Bộ LĐ-TB&XH), các trường căn cứ vào chương trình khung, tiêu chuẩn kỹ năng nghề và danh mục thiết bị dạy nghề tối thiểu của các nghề đã được ban hành để lập Dự án đầu tư nghề trọng điểm.
Trước những khó khăn nảy sinh trong quá trình thực hiện, ngày 4/3/2013, Bộ LĐ-TB&XH đã có công văn yêu cầu các bộ, cơ quan trung ương của các đoàn thể; UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương rà soát, điều chỉnh nghề trọng điểm và trường được lựa chọn nghề trọng điểm. Theo đó, các trường đã được giao đào tạo nghề trọng điểm ở cấp độ quốc tế, khu vực có thể thay đổi nếu thấy khó thực hiện, hoặc nhu cầu đào tạo thấp; các trường được giao đào tạo nghề trọng điểm cấp quốc gia chỉ thay đổi nếu thấy không thể thực hiện được. Các trường chưa có nghề trọng điểm có thể đề xuất lựa chọn đào tạo nghề theo cả 3 cấp độ quốc tế, khu vực và quốc gia.
Theo đánh giá của Bộ LĐ-TB&XH, mặc dù chất lượng đào tạo nghề ở nước ta đã có chuyển biến nhưng vẫn còn không ít bất cập. Kỹ năng nghề của lao động Việt Nam còn một khoảng cách lớn so với lao động của các nước phát triển trên thế giới và trong khu vực. |
Bên cạnh đó, số lượng và chất lượng đội ngũ giáo viên dạy những nghề trọng điểm này cũng là một vấn đề cần được quan tâm. PGS. TS Cao Văn Sâm, Phó Tổng Cục trưởng Tổng cục Dạy nghề (Bộ LĐ-TB&XH) cho rằng: Các bộ, ngành địa phương cần có kế hoạch xây dựng và phát triển đội ngũ giáo viên dạy ở các nghề trọng điểm ở các cấp độ khác nhau. “Theo chúng tôi, giáo viên dạy các nghề trọng điểm khu vực, quốc tế cần được đào tạo, bồi dưỡng đạt chuẩn về kỹ năng nghề, năng lực sư phạm, ngoại ngữ theo chuẩn, chương trình của các nước tiên tiến trong khu vực và trên thế giới. Giáo viên dạy ở các nghề trọng điểm quốc gia cần được đào tạo, bồi dưỡng đạt chuẩn quốc gia về trình độ, kỹ năng nghề và nghiệp vụ sư phạm”, ông Cao Văn Sâm nhấn mạnh.
Hiệu trưởng trường Cao đẳng nghề Hòa Bình Trương Tấn Dũng cho biết, nhằm đổi mới phương thức, nâng cao hiệu quả giảng dạy, khai thác tốt các trang thiết bị máy móc được đầu tư, thời gian gần đây, trường đã bố trí sắp xếp để cho giáo viên đi học tập kinh nghiệm đào tạo nghề trọng điểm tại một số nước trong khu vực.
Chiến lược phát triển dạy nghề 2011- 2020 đặt ra mục tiêu đến năm 2020, dạy nghề đáp ứng được nhu cầu của thị trường lao động cả về số lượng, chất lượng, cơ cấu nghề và trình độ đào tạo. Chất lượng đào tạo của một số nghề tương đương trình độ đào tạo của các nước phát triển trong khu vực ASEAN và trên thế giới. Đồng thời, hình thành đội ngũ lao động lành nghề, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia; phổ cập nghề cho người lao động, góp phần thực hiện chuyển dịch cơ cấu lao động, nâng cao thu nhập, giảm nghèo vững chắc, đảm bảo an sinh xã hội. Chương trình đào tạo nghề trọng điểm thành công sẽ là một trong những yếu tố quan trọng để mục tiêu này sớm thành hiện thực.