Tình trạng bị đánh mất thương hiệu, mất thị trường của nông sản Việt Nam đang là vấn đề đáng chú ý trong thời gian gần đây. Nhiều chuyên gia nông nghiệp cho rằng, nếu xây dựng thương hiệu nông sản trở thành đặc sản vùng miền thì sẽ hạn chế tình trạng tư thương ép giá; bị mất thị trường tiêu thụ trong và ngoài nước.

Xây dựng thương hiệu mới ở mức... đăng ký

Thời gian qua, người trồng cà phê và cả doanh nghiệp rất bất bình về việc chỉ dẫn địa lý cà phê Buôn Ma Thuột (Đắk Lắk) bị một doanh nghiệp Trung Quốc đăng ký từ năm 2010 tại thị trường Trung Quốc. Trước đó, hàng loạt nhãn hiệu, chỉ dẫn địa lý nông sản nổi tiếng của Việt Nam như: Nước mắm Phú Quốc, kẹo dừa Bến Tre... cũng bị doanh nghiệp nước ngoài đăng ký trước.

TS. Tạ Quang Minh, Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ Việt Nam, cho rằng, bài học xảy ra đối với thương hiệu cà phê Buôn Ma Thuột không mới, nhưng đã đến lúc chúng ta phải chủ động chọn các thị trường tiêu thụ sản phẩm quan trọng ở nước ngoài để đăng ký sở hữu trí tuệ cho sản phẩm của mình.

Và khi phát hiện các nhãn hiệu, chỉ dẫn của ta bị doanh nghiệp nước ngoài đăng ký bảo hộ, thay vì đưa ra những nhận định quan ngại thì "việc cần làm là phải cùng doanh nghiệp, địa phương nghiên cứu, triển khai các biện pháp bảo vệ phù hợp, kịp thời", ông Minh nói.

Thực tế, ngay cả trong nước, việc đăng ký và bảo hộ thương hiệu cũng chưa được quan tâm đúng mức. Một ví dụ cụ thể, đặc sản vải thiều Thanh Hà (Hải Dương) đã được đăng ký chỉ dẫn địa lý được 4 năm nhưng đến nay, chỉ dẫn địa lý Thanh Hà vẫn chưa phát huy được vai trò của mình, vải bị “nhái” nhiều.

Ông Lê Thanh Bình, Bí thư Huyện ủy Thanh Hà thừa nhận, còn rất nhiều khó khăn để chỉ dẫn địa lý thực sự đem lại giá trị tài sản cho quả vải Thanh Hà. Đầu tiên phải kể đến là ý thức của người dân. Mặc dù địa phương đã hình thành Hiệp hội sản xuất và tiêu thụ vải thiều Thanh Hà nhưng đến nay vẫn chưa nhiều người dân muốn tham gia.

Hiện nay, việc tự xây dựng và bảo vệ thương hiệu nhằm nâng cao giá trị cho nông sản của địa phương vô cùng quan trọng. Theo ông Tạ Quang Minh, Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ, để tránh nguy cơ thương hiệu nông sản của địa phương mình bị mất hoặc bị xâm hại, từng doanh nghiệp tham gia sản xuất, kinh doanh nông sản đó phải có ý thức chủ động xác định thị trường truyền thống để tiến hành thủ tục đăng ký bảo hộ nhãn hiệu, chỉ dẫn địa lý.

Việt Nam là một trong những nước xuất khẩu nông sản lớn, việc thị trường xuất khẩu của doanh nghiệp bị ảnh hưởng sẽ tác động trực tiếp đến thu nhập của doanh nghiệp và người nông dân.

Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ Tạ Quang Minh cho rằng, việc nhãn hiệu, chỉ dẫn địa lý nông sản nổi tiếng của chúng ta bị doanh nghiệp nước ngoài đăng ký sẽ gây nguy cơ mất thị trường, mạng lưới phân phối và bạn hàng. Cùng với đó, danh tiếng, uy tín của nông sản Việt Nam có thể bị ảnh hưởng do sản phẩm mang nhãn hiệu đó không được chúng ta quản lý và phát triển.

Xây đã khó, giữ còn khó hơn

Theo thống kê, hiện cả nước có khoảng 800 sản phẩm nông sản nổi tiếng, trong đó mới chỉ có 59 nhãn hiệu tập thể (chiếm 7,3%), 12 nhãn hiệu chứng nhận (1,5%), 24 chỉ dẫn địa lý (3%) được đăng ký bảo hộ.

Một thực tế nữa là việc quảng bá, tuyên truyền cho thương hiệu hầu như chưa được các địa phương quan tâm đúng mức. Chỉ đến khi bị mất thương hiệu, bị hàng nhái xâm phạm thì địa phương mới “sốt sắng” lo giữ thương hiệu.

Theo Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ), hiện nay, đối với các nông sản nổi tiếng, Việt Nam mới chỉ đặt được nền móng ban đầu là đăng ký chỉ dẫn địa lý, nhãn hiệu tập thể cho sản phẩm. Việc xây dựng và phát triển thương hiệu thực chất chưa làm được bao nhiêu.

Do vậy, ông Nghiêm Quốc Bảo, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hội Sở hữu trí tuệ Việt Nam cho rằng, muốn giữ được thương hiệu, cần xây dựng hệ thống phân phối, quảng bá, thị trường và các hoạt động nâng cao chất lượng sản phẩm, đáp ứng yêu cầu của người tiêu dùng. Nhiều chuyên gia cũng nhận định, việc đăng ký bảo hộ nhãn hiệu cho nông sản ở nước ngoài cần làm tập trung có trọng tâm, tránh làm theo phong trào.

Cùng quan điểm trên, theo ông Đỗ Gia Phan, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hội tiêu chuẩn và bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam, vấn đề thương hiệu không chỉ là việc chúng ta đã đăng ký để được bảo hộ mà làm thế nào để trở thành thương hiệu có uy tín. Muốn vậy, phải giữ vững và không ngừng nâng cao chất lượng sản phẩm. Để làm được điều đó, Nhà nước và chính quyền các cấp phải vào cuộc cùng với người nông dân.

“Quan trọng nhất là giữ được chữ tín với người tiêu dùng, trước sau như một. Xây dựng thương hiệu đã khó, giữ được lâu dài còn khó hơn gấp bội. Mất thương hiệu là mất lòng tin của người tiêu dùng chứ không phải là việc đánh mất ở nước ngoài hay trong nước”, ông Phan khẳng định.

Hữu Vinh

Bài cuối: Chủ động trong quy hoạch sản xuất