Đường lối và chính sách nhất quán của Đảng và Nhà nước ta về công tác dân tộc (CTDT) là phát triển toàn diện về chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh trên vùng dân tộc và miền núi (DT&MN); gắn tăng trưởng kinh tế với giải quyết các vấn đề xã hội; chú trọng phát triển, bồi dưỡng nguồn nhân lực; phát huy nội lực, tinh thần tự lực, tự cường của đồng bào các dân tộc để có cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Nhà nước đã ưu tiên đầu tư, hỗ trợ để phát triển toàn diện vùng miền núi và dân tộc; đồng thời vận động các doanh nghiệp và địa phương trong cả nước và các tổ chức quốc tế chung tay, góp sức, hỗ trợ nhằm tạo thêm nguồn lực phát triển cho vùng miền núi và đồng bào dân tộc.

Bộ trưởng, Chủ nhiệm UBDT Giàng Seo Phử thăm và tặng quà đồng bào dân tộc xã Quảng Hòa, huyện Đăk Glong (Đắk Nông). Ảnh: Hữu Hoạt

Trong không khí phấn khởi mừng Đảng, mừng Xuân Nhâm Thìn 2012, phóng viên báo Tin Tức (TTXVN) đã phỏng vấn đồng chí Giàng Seo Phử, Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc (UBDT) về những thành tựu trong phát triển kinh tế - xã hội, xóa đói giảm nghèo (XĐGN) vùng dân tộc và miền núi trong năm 2011 cũng như nhiệm vụ của UBDT trong giai đoạn 2011-2016.

Thưa Bộ trưởng, năm 2011, UBDT đã triển khai toàn diện, có trọng tâm, trọng điểm nhiều công tác và đã giành nhiều thành tựu quan trọng. Xin Bộ trưởng cho biết một số kết quả chủ yếu trong năm 2011?

Năm 2011, UBDT đã khẩn trương triển khai toàn diện, có trọng tâm, trọng điểm, bám sát chương trình công tác, các nghị quyết của Đảng, Chính phủ, tập trung tổ chức tổng kết các chính sách dân tộc giai đoạn 2006-2010 và xây dựng chính sách giai đoạn 2011-2015, Chiến lược công tác dân tộc đến năm 2020; kịp thời cụ thể hóa Nghị quyết số 02/NQ-CP của Chính phủ về những giải pháp chủ yếu chỉ đạo, điều hành thực hiện kế hoạch phát triển KT-XH; Nghị quyết 11/NQ-CP về những giải pháp chủ yếu tập trung kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm an sinh xã hội và chương trình công tác năm 2011 của Chính phủ. Tổ chức trình diễn trang phục truyền thống cộng đồng các dân tộc Việt Nam lần thứ nhất năm 2011, với 233 người tiêu biểu của 54 dân tộc thuộc 52 tỉnh tham dự; tổ chức thi hoa hậu các dân tộc Việt Nam. Đây là các sự kiện chính trị, văn hóa nổi bật, được nhân dân cả nước quan tâm, được quốc tế đánh giá cao. Tập trung chỉ đạo hoàn thành cơ bản các chính sách dân tộc của nhiệm kỳ 2007-2011; hoàn thành dứt điểm các công trình dở dang của Chương trình 135-II, xây dựng 15 chương trình, đề án, kết quả cụ thể: Nghị định số 05/2011/NĐ-CP ngày 14/1/2011 về công tác dân tộc; chính sách đối với người có uy tín trong đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS); đề án phát triển KT-XH vùng các dân tộc: Mảng, La Hủ, Cống, Cờ Lao; xây dựng đề án Chiến lược công tác dân tộc giai đoạn 2011-2020, trình Bộ Chính trị; Đề án xin chủ trương thành lập Học viện Dân tộc trình Ban Bí thư, nhằm tạo sự đột phá sâu, rộng cho sự phát triển của công tác dân tộc; có 7 đề án đang trình Thủ tướng Chính phủ, trong đó: Chương trình phát triển KT-XH các xã, thôn, bản đặc biệt khó khăn (ĐBKK) vùng DT&MN giai đoạn 2011-2015 (Chương trình 135-III); Đề án cấp không thu tiền một số ấn phẩm báo, tạp chí cho vùng DT&MN, vùng ĐBKK giai đoạn 2011-2015; Đề án hỗ trợ phát triển KT-XH các dân tộc rất ít người giai đoạn 2011-2015; Chính sách khuyến khích, thu hút tổ chức, doanh nghiệp đầu tư vào vùng DT & MN, vùng có điều kiện KT-XH ĐBKK; Đề án phát triển nguồn nhân lực DTTS giai đoạn 2011-2020; Chính sách đặc thù đối với cán bộ, công chức, viên chức, người lao động trong hệ thống cơ quan công tác dân tộc; Bộ tiêu chí phân định khu vực DT&MN theo trình độ phát triển.

Cùng với xây dựng các chính sách dân tộc, UBDT đã chỉ đạo thực hiện thanh tra, kiểm toán chính sách; giải quyết khiếu kiện của đồng bào DTTS; tổ chức các hội nghị tuyên truyền phổ biến pháp luật, nâng cao nhận thức pháp luật cho đồng bào vùng DT&MN; đào tạo nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ hệ thống cơ quan công tác dân tộc; xây dựng Nghị định về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ tổ chức bộ máy UBDT nhiệm kỳ 2011-2016; tổ chức khởi công xây dựng trụ sở làm việc mới của cơ quan UBDT.

Năm 2011 đã có 100% địa phương hoàn thành việc tổng kết Chương trình 135 giai đoạn II; đời sống của đồng bào vùng DT&MN, vùng sâu, vùng xa, vùng ĐBKK cơ bản ổn định; tỷ lệ hộ nghèo các huyện nghèo giảm 4%. Kết cấu hạ tầng KT-XH tiếp tục được đầu tư, cải thiện rõ rệt, 97,42% số xã đã có đường ô tô đến trung tâm, 80,7% thôn, bản thuộc xã ĐBKK có đường giao thông đến đường trục; 100% xã có trường tiểu học, trung học cơ sở, lớp mẫu giáo, trong đó 84,6% trường, lớp học được xây dựng kiên cố; 349 trường phổ thông dân tộc nội trú với gần 70.000 học sinh các DTTS theo học; 100% số xã có trạm y tế; 84,6% số xã ĐBKK có điện lưới đến trung tâm, với gần 70% số hộ được dùng điện; 98,7% số xã có bưu điện văn hóa và 100% xã có máy điện thoại; chất lượng giáo dục vùng DT&MN tiếp tục được nâng cao, 100% xã đã đạt chuẩn phổ cập tiểu học, nhiều nơi đã đạt chuẩn phổ cập trung học cơ sở. Công tác bảo vệ và chăm sóc sức khỏe nhân dân, phòng chống dịch bệnh cho đồng bào vùng DT&MN ngày càng tốt hơn. Văn hóa dân tộc được phát huy và bảo tồn thông qua các hoạt động văn hóa - thể thao, như: Trình diễn trang phục truyền thống, thi hoa hậu các dân tộc, ngày hội văn hóa, thể thao và du lịch các DTTS khu vực Tây Bắc tại Sơn La, vùng đồng bào Khmer Nam bộ tại An Giang, khu vực Tây Nguyên tại Đắk Lắk, ngày hội truyền thống các dân tộc (như lễ hội say sán - người Mông, cấp sắc - người Dao, lồng tồng - người Tày, sêna đôlta - người Khmer...); phủ sóng phát thanh được trên 90% và sóng truyền hình đạt gần 80%. Hệ thống chính trị thường xuyên được xây dựng, củng cố. Công tác đào tạo bồi dưỡng cán bộ nòng cốt, người có uy tín trong cộng đồng các DTTS được quan tâm. Tình hình chính trị - xã hội được ổn định, an ninh - quốc phòng được giữ vững.

Thưa Bộ trưởng, nhìn một cách toàn diện, năm 2011, vùng miền núi và dân tộc trên cả nước tình hình chính trị - xã hội được ổn định, an ninh - quốc phòng được giữ vững, kinh tế phát triển, các chương trình của Chính phủ đã mang lại hiệu quả thiết thực với đồng bào. Xin Bộ trưởng cho biết một số nhiệm vụ chính sẽ được triển khai trong năm 2012 đối với vùng miền núi và đồng bào dân tộc?

Năm 2012, công tác dân tộc tập trung vào một số nhiệm vụ trọng tâm là:Xây dựng kế hoạch thực hiện chương trình hành động của Chính phủ; hoàn hiện Chiến lược công tác dân tộc giai đoạn 2011 - 2020 trình Thủ tướng Chính phủ; xin chủ trương xây dựng Đề án thành lập Học viện Dân tộc; rà soát bổ sung, điều chỉnh, xây dựng mới 13 chương trình, dự án, chính sách cho vùng DT&MN giai đoạn 2012 - 2015 (thuộc 28 đề án giai đoạn 2011- 2016) trình Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ phê duyệt và tổ chức triển khai thực hiện; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trong hệ thống cơ quan công tác dân tộc từ Trung ương đến cơ sở; tổ chức xây dựng bộ dữ liệu về các DTTS Việt Nam; bảng danh mục thành phần các dân tộc Việt Nam.

Chỉ đạo có hiệu quả các chương trình, chính sách dân tộc hiện hành. Huy động nguồn lực để giải quyết những vấn đề cấp thiết ổn định đời sống, phát triển sản xuất, trọng tâm là đối tượng nghèo, vùng ĐBKK. Chỉ đạo tổ chức phân định lại khu vực vùng DT&MN theo tiêu chí mới, làm cơ sở cho việc thực hiện các chính sách giai đoạn 2012 - 2015. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra chính sách dân tộc; theo dõi, nắm bắt tâm tư nguyện vọng của đồng bào để kịp thời giải quyết hoặc đề xuất với Đảng, Nhà nước, Chính phủ giải quyết, nhất là vấn đề di dân tự do, đói nghèo, giải quyết đất sản xuất, thiên tai, truyền đạo trái pháp luật. Đẩy mạnh cải cách hành chính và chống tham nhũng, lãng phí. Đổi mới công tác nghiên cứu khoa học theo hướng sản phẩm nghiên cứu khoa học phải là cơ sở lý luận và thực tế để phục vụ trực tiếp xây dựng chính sách dân tộc.

Hoàn thành nghị định mới quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và tổ chức bộ máy của UBDT và bố trí, sắp xếp tổ chức bộ máy. Phối hợp với UBND tỉnh, thành phố tiếp tục kiện toàn cơ quan công tác dân tộc địa phương đủ mạnh để thực hiện đầy đủ nhiệm vụ quản lý nhà nước về lĩnh vực dân tộc ở địa phương.

Nhằm phát triển toàn diện vùng DT&MN và trách nhiệm của các bộ, ngành và của cả hệ thống chính trị đối với công tác dân tộc (CTDT), ngày 14/1/2011, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 05/2011/NĐ-CP về công tác dân tộc. Xin Bộ trưởng khái quát những nét chính của nghị định này?

Nghị định 05 của Chính phủ quy định các hoạt động quản lý nhà nước về CTDT; các nguyên tắc cơ bản của CTDT được quy định thực hiện chính sách dân tộc theo nguyên tắc bình đẳng, đoàn kết, tôn trọng, giúp nhau cùng phát triển trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam; đảm bảo và thực hiện chính sách phát triển toàn diện, từng bước nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của đồng bào DTTS; đảm bảo việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa tốt đẹp của mỗi dân tộc, góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Nghị định nghiêm cấm mọi hành vi kỳ thị, phân biệt đối xử, chia rẽ, phá hoại đoàn kết các dân tộc; lợi dụng các vấn đề về dân tộc để tuyên truyền xuyên tạc, chống lại đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước; lợi dụng việc thực hiện chính sách dân tộc để xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân; các hành vi khác trái với quy định của Chính phủ.

Nghị định quy định chính sách khung thuộc các lĩnh vực nhằm phát triển toàn diện vùng DT&MN và trách nhiệm của các bộ, ngành và của cả hệ thống chính trị đối với CTDT. Cụ thể với các nhóm chính sách: Về đầu tư và phát triển KT-XH; đầu tư phát triển bền vững; phát triển giáo dục và đào tạo; xây dựng đội ngũ cán bộ người DTTS; đào tạo nguồn nhân lực cho vùng DT&MN; chính sách đối với người có uy tín ở vùng DTTS; bảo tồn và phát triển văn hóa; về y tế, dân số; thông tin - truyền thông; phổ biến, giáo dục pháp luật, trợ giúp pháp lý; bảo vệ môi trường sinh thái; quốc phòng, an ninh và việc quản lý nhà nước về CTDT.

Chú trọng nhất là nhóm chính sách đầu tư và sử dụng nguồn lực: Kinh phí thực hiện từ nguồn ngân sách nhà nước và các nguồn kinh phí hợp pháp khác để phát triển toàn diện KT-XH, XĐGN, thu hẹp khoảng cách giữa các vùng, miền. Quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng, quản lý nguồn lao động là người DTTS tại chỗ, có chế độ đãi ngộ hợp lý. Khai thác, sử dụng có hiệu quả tài nguyên. Ứng dụng các tiến bộ kỹ thuật, đưa khoa học và công nghệ tiên tiến vào sản xuất nhằm nâng cao đời sống của đồng bào vùng DTTS.

Bên cạnh đó là nhóm chính sách đầu tư phát triển bền vững: Đảm bảo việc đầu tư phát triển KT-XH, kết cấu hạ tầng thiết yếu cho vùng DT&MN; khai thác có hiệu quả tiềm năng, thế mạnh của từng vùng, bảo vệ môi trường sinh thái. Ưu tiên đặc biệt đối với DTTS rất ít người và vùng có KT-XH ĐBKK; chú trọng đào tạo nghề, sử dụng lao động là người tại chỗ; xây dựng cơ sở hạ tầng và các công trình phúc lợi công cộng khác. Khôi phục và phát triển các ngành nghề thủ công truyền thống của đồng bào các DTTS, phù hợp với cơ chế kinh tế thị trường. Thực hiện quy hoạch, sắp xếp các điểm dân cư tập trung một cách hợp lý, đảm bảo cho đồng bào phát triển sản xuất phù hợp với đặc điểm dân tộc, vùng miền. Thực hiện các chương trình, đề án XĐGN, giải quyết việc làm; giải quyết cơ bản vấn đề vốn, đất ở, đất sản xuất, công cụ sản xuất cho nông dân thiếu đất, nhà ở, nước sinh hoạt; hỗ trợ phát triển kinh tế, giao đất, giao rừng cho hộ gia đình ở vùng DTTS; chuyển dịch cơ cấu lao động, ngành nghề theo hướng CNH-HĐH và phát triển bền vững. Tổ chức phòng, chống thiên tai và ứng cứu người dân ở vùng bị thiên tai, lũ lụt. Có chính sách hỗ trợ kịp thời những DTTS có khó khăn đặc biệt để ổn định và phát triển.

Trước thềm năm mới Nhâm Thìn 2012, Bộ trưởng có thông điệp gì gửi tới đồng bào các DTTS?

Bước vào năm 2012, là năm thứ hai thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng XI, kế hoạch phát triển KT-XH 5 năm 2011-2015. UBDT bước vào năm 2012 với nhiều nhiệm vụ quan trọng, mặc dù đất nước còn nhiều khó khăn, nhưng với sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, tôi tin tưởng rằng các chính sách dân tộc sẽ tiếp tục đầu tư phát triển KT-XH; đồng bào các DTTS tiếp tục đoàn kết, vươn lên thoát nghèo, góp phần XĐGN, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần vùng DT&MN. Nhân dịp năm mới Nhâm Thìn 2012, thay mặt Ban Cán sự Đảng, lãnh đạo UBDT, tôi chúc đồng bào các DTTS cùng với nhân dân cả nước vui đón một năm mới đoàn kết, hạnh phúc, an khang, thịnh vượng.

Xin trân trọng cảm ơn Bộ trưởng!

Nguyễn Viết Tôn (thực hiện)