Luật bầu cử đại biểu Quốc hội và Hội đồng nhân dân mới được Quốc hội thông qua tháng 6/2015 đã có những quy định cụ thể hơn về vận động bầu cử, không ngoài mục đích đưa cử tri tới ngày một gần với người ứng cử và ngược lại. Theo đó, từ ngày công bố danh sách người ứng cử đến trước thời điểm bắt đầu bỏ phiếu 24 giờ, ứng cử viên được quyền vận động bầu cử dưới hai hình thức: Gặp gỡ, tiếp xúc cử tri tại địa phương nơi mình ứng cử; hoặc thông qua các phương tiện thông tin đại chúng. Tại đó, người ứng cử có thể trình bày chương trình hành động của mình, còn cử tri có thể trao đổi, nêu ý kiến và đề đạt nguyện vọng của mình với ứng cử viên…
Hội nghị tiếp xúc cử tri với những người ứng cử đại biểu Quốc hội khóa XIII tại TP Hồ Chí Minh. Ảnh: Hoàng Hải - TTXVN. |
Tuy vậy, trong thực tế hoạt động bầu cử, không ít cử tri khá “mơ hồ” về người mình bầu, không nắm vững lý lịch, quá trình công tác… của người ứng cử, dẫn đến có trường hợp người xứng đáng hơn thì cuối cùng không được bầu, một số ứng cử viên “nặng ký” lại bị gạch tên. Nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Vũ Mão đánh giá: “Có cử tri đi bỏ phiếu mà không hiểu về người mình bầu, thậm chí có cử tri chưa từng nhìn mặt ứng cử viên cho đến ngày bầu cử, tình trạng này là có và đây là một điểm còn hạn chế trong hoạt động bầu cử”.
Thực tế này là do những cuộc tiếp xúc hiện nay thường chỉ dừng ở mức độ gặp gỡ “đại cử tri”, tức là ứng cử viên mới chỉ tiếp cận những đại diện của cử tri. Chưa nói đến việc những ứng cử viên thuộc các cơ quan Trung ương về ứng cử tại địa phương thì thời gian tiếp xúc cử tri còn hạn chế hơn.
Theo ông Vũ Mão, điều này là do quy định trong luật về tiếp xúc cử tri trước mỗi kỳ bầu cử đại biểu Quốc hội còn thiếu cụ thể. Ví dụ, ở một đơn vị bầu cử có số lượng cử tri lớn thì nguyên tắc ứng cử viên phải tiếp xúc với tỷ lệ bao nhiêu cử tri là không có. Nguyên Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội nhấn mạnh: “Tỷ lệ này theo tôi mới chỉ được 5 - 10%. Nếu chúng ta yêu cầu tiếp xúc 50 - 60% số lượng cử tri thì mọi việc sẽ khác”.
Mặt khác, công tác tuyên truyền, vận động để người dân hiểu và tham gia vào các cuộc tiếp xúc cũng chưa đạt yêu cầu. Trên thực tế, không ít gia đình gồm nhiều cử tri nhưng thường chỉ “cử” một người đi dự hội nghị tiếp xúc cử tri; sau đó, người đi dự lại không truyền đạt lại hết nội dung cuộc tiếp xúc cho các thành viên khác trong gia đình, thậm chí có khi không truyền đạt. “Cho nên, trong người dân, quyết tâm tham gia bầu cử ít nhiều còn hạn chế. Chiều sâu của hoạt động bầu cử là chưa đạt yêu cầu”, ông Vũ Mão nhìn nhận.
Ngoài những vấn đề về vận động bầu cử, “khoảng cách” giữa cử tri và người đại diện cho mình còn xuất phát từ một nguyên nhân khác, đó là việc phân bổ số lượng đại biểu tại mỗi đơn vị bầu cử. Theo luật quy định, mỗi đơn vị bầu cử đại biểu Quốc hội được bầu không quá 3 đại biểu (con số này đối với bầu cử đại biểu HĐND là không quá 5), đồng thời, danh sách ứng cử viên tại mỗi đơn vị bầu cử đại biểu Quốc hội phải nhiều hơn số lượng người được bầu ít nhất 2 người.
Đặc biệt, điều quan trọng hơn, theo ông Vũ Mão, khi đã được người dân tín nhiệm bầu nên, đại biểu phải thường xuyên báo cáo cử tri về “lời hứa” của mình sau mỗi kỳ họp Quốc hội, tức là báo cáo việc thực hiện chương trình hành động của mình đến đâu, những việc làm được và chưa làm được… Người dân được quyền chất vấn đại biểu về những vấn đề còn bức xúc. Quá trình giám sát này sẽ giúp đại biểu thực sự trở thành chiếc cầu nối giữa Quốc hội với cử tri.