Trong những ngày tháng Tám lịch sử, chúng tôi về với Việt Bắc, quê hương cách mạng trong những năm kháng chiến chống Pháp.
Theo quốc lộ 3 (Hà Nội - Thái Nguyên - Cao Bằng) đến km 31 rẽ trái đi tiếp theo hướng Cao Bằng - Bắc Kạn sẽ đến được Định Hóa sau hơn một giờ đồng hồ. Đường về Định Hóa hôm nay được trải nhựa khang trang hơn. Hai bên đường vẫn còn đó dáng hình của Việt Bắc xưa kia.
Những nếp nhà sàn chon von bên sườn đồi, những rừng cọ xen lẫn những nương chè và cánh đồng lúa xanh tươi, báo hiệu một cuộc sống thanh bình nơi vùng quê cách mạng.
Từ thành phố Thái Nguyên, chúng tôi đến Định Hóa, được đặt chân lên Đèo De, xã Phú Đình, nơi “đóng đô” của cách mạng mới thấy hết sự sáng tạo của Đảng ta xưa kia đã chọn Định Hóa làm nơi đứng chân.
Theo lời hướng dẫn viên và sử sách ghi chép lại, Định Hóa là một miền đồi núi hiểm trở có địa thế chiến lược về quân sự, đã được chọn làm nơi xây dựng an toàn khu (ATK), là trung tâm lãnh đạo cuộc kháng chiến 9 năm chống thực dân Pháp xâm lược.
Chủ tịch Hồ Chí Minh và các đồng chí lãnh đạo của Đảng, Nhà nước, các cơ quan của Trung ương Đảng và Chính phủ đã từng làm việc ở đây từ năm 1947 đến năm 1954. Có thể nói ATK là nơi đặt đại bản doanh thủ đô của cuộc kháng chiến chống Pháp năm xưa.
Lán Tỉn Keo ở Định Hóa (Thái Nguyên). |
Khi lựa chọn nơi đây làm ATK, Bác khẳng định: “Có nhân dân tốt, có cơ sở chính trị tốt là ở nơi đó “tiến khả dĩ công, thoái khả dĩ thủ” (tiến có thể đánh, lui có thể giữ)”. Suốt 9 năm kháng chiến, tại ATK Định Hóa, Hồ Chủ tịch và các đồng chí lãnh đạo Đảng, Chính phủ đã “vạch đường đi từng bước từng giờ” cho Cách mạng Việt Nam đến ngày “kết vành hoa đỏ, nên thiên sử vàng”.
Với vị trí đặc biệt trong lịch sử, ATK Định Hóa mãi là niềm tự hào về truyền thống của quê hương cách mạng. Mỗi tên làng, tên núi ở Định Hóa đều gắn với những sự kiện lịch sử hết sức hào hùng của dân tộc trong cuộc kháng chiến trường kỳ gian khổ. Lán Tỉn Keo, Khuôn Tát (Phú Đình), đồi Khau Tý, Khâu Goại (Điềm Mặc), Bảo Biên (Bảo Linh), Làng Quặng (Định Biên)...
Tất cả các địa danh cách mạng kháng chiến thuộc ATK Định Hóa đã trở thành một bộ phận quan trọng góp phần tạo thành quần thể các di tích “Chiến khu Việt Bắc” quan trọng bậc nhất của dân tộc Việt Nam trong thế kỷ XX, gắn liền với cuộc kháng chiến thần thánh của dân tộc.
Ngày 6/12/1953, tại lán Tỉn Keo, xã Phú Đình, huyện Định Hóa, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chủ trì cuộc họp Bộ Chính trị nhất trí thông qua phương án tác chiến, tấn công chiến lược Đông Xuân 1953-1954 để làm nên Chiến thắng Điện Biên Phủ lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu, kết thúc thắng lợi cuộc kháng chiến 9 năm trường kỳ, gian khổ của dân tộc.
Có thể khẳng định ATK Thái Nguyên là điểm đầu tiên - là nơi quyết định mở chiến dịch Điện Biên Phủ, còn Điện Biên Phủ là kết quả thắng lợi cuối cùng. ATK Thái Nguyên thuộc hệ thống di tích lịch sử Chiến khu Việt Bắc được Chính phủ đánh giá là quan trọng bậc nhất của lịch sử dân tộc Việt Nam trong thế kỷ XX.
Đến nay, đã có gần 100 di tích lịch sử còn nằm khắp núi rừng Định Hóa được Nhà nước xếp hạng bảo tồn cấp quốc gia, đó là Di tích Tỉn Keo, xã Phú Đình, từng là nơi Bác Hồ ở và làm việc từ 1947-1948, cũng là nơi Hồ Chủ tịch cùng Bộ Chính trị quyết định chiến dịch Đông Xuân 1953-1954.
Rồi Di tích đồi Nà Đình - xóm Khuôn Tát, xã Phú Đình, nơi Hồ Chủ tịch ở và làm việc cùng các đồng chí Trường Chinh, Phạm Văn Đồng, Võ Nguyên Giáp… Đặc biệt, Di tích đồi Khau Tý, xã Điềm Mạc, nơi ở đầu tiên của Bác Hồ khi đặt chân về ATK Định Hóa ngày 20/5/1947… và còn nhiều di tích quan trọng khác đều ghi tạc dấu ấn của nhiều sự kiện, những năm tháng gian khổ mà tự hào trong những năm kháng chiến chống Pháp.
Theo sử sách ghi chép lại và những câu chuyện kể của người già nơi đây trong những ngày tháng Bác Hồ và Bộ Chính trị về Định Hóa, người dân nơi đây một lòng theo Đảng, theo Bác, tuyệt đối giữ bí mật đến từng tấc đất, ngọn cỏ. Đến nay, người dân Định Hóa vẫn nhớ và gìn giữ khẩu hiệu của những năm tháng ấy: “Không biết, không nói, không làm”, tất cả vì vận mệnh quan trọng của đất nước.
Trong những ngày đầu đầy khó khăn và gian khổ ấy, kẻ thù truy lùng gắt gao, Bác Hồ và những đồng chí trong Bộ Chính trị phải hoạt động hết sức bí mật, phải dựa vào dân và sống trong lòng dân để bảo toàn cơ đồ. Theo những câu chuyện kể ở Định Hóa được ghi trong sử sách, ngày ấy, người dân lúc đầu chỉ biết Bác là một người rất quan trọng, một ông cụ đến ở nhờ nhà dân, suốt ngày ngồi ở góc nhà viết lách rồi ăn cơm cùng dân, vận động nhân dân và lao động cùng dân.
Sự đồng cam cộng khổ giữa Đảng và dân khi ấy mà thấm đượm nghĩa tình. Nhiều người cao tuổi nơi đây còn nhớ như in những bữa ăn của Bác với người dân chỉ có măng đắng chấm muối vừng chan nước chè xanh.
Vẫn còn đây những hiện vật trong nhà trưng bày Bảo tàng ATK Định Hóa. Bước chân vào bảo tàng, chúng tôi như được gặp và như được sống lại không khí của những tháng năm lịch sử hào hùng. Nhà trưng bày có một gian trang trọng với tượng Chủ tịch Hồ Chí Minh trong tư thế người đang ngồi làm việc dưới bầu trời của thủ đô kháng chiến. Rồi hình ảnh 7 trong 12 chiến sỹ đã tổ chức vượt ngục Nhà tù Chợ Chu cùng những hình ảnh giới thiệu tội ác của thực dân Pháp nhưng quân và dân ta đã chống trả quyết liệt...
Nhà trưng bày còn giới thiệu sưu tập hiện vật của cơ quan đầu não Việt Nam, những hiện vật tuy giản dị thô sơ nhưng đã đánh thắng vũ khí tối tân của thực dân Pháp; tới đây du khách còn thấy những hình ảnh đời thường của Chủ tịch Hồ Chí Minh khi người sống và làm việc tại ATK: Bác tập thể dục, tăng gia sản xuất, thăm hỏi chiến sỹ, đồng bào... Những bức ảnh ghi dấu những quan hệ quốc tế tại ATK: Chủ tịch Hồ Chí Minh đón nhiều các đoàn đại biểu quốc tế tới giúp đỡ Việt Nam và thăm hỏi sức khỏe của Người, Chủ tịch nước bạn Lào, Suvanuvông, Lêôphighe - Đảng cộng sản Pháp, Đoàn đại biểu Ảnh Liên Xô Rônan Cácmen.
Đặc biệt là bức ảnh ghi dấu sự kiện lịch sử đặc biệt tại đồi Tỉn Keo khi Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ trì cuộc họp Bộ Chính trị để thông qua kế hoạch tác chiến, chiến cuộc Đông - Xuân 1953-1954 hạ quyết tâm tiêu diệt tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ.
Rời Bảo tàng ATK, du khách đi thăm lán Tỉn Keo, đồi Khau Tý, thác Khuôn Trát và nhà tù Chợ Chu, những điểm di tích quan trọng trong quần thể khu di tích lịch sử ATK. Dừng chân ở mỗi địa điểm, chúng ta đều bắt gặp hình ảnh giản dị của vị cha già dân tộc, hình ảnh những chiến sỹ giải phóng và ý chí quyết tâm của người dân trong những ngày sục sôi cách mạng.
Lòng ngưỡng mộ và tự hào trước lịch sử, chúng ta nhớ đến những câu thơ còn vang mãi đâu đây của nhà thơ Tố Hữu: "Nhớ Người những sớm tinh sương/Ung dung yên ngựa trên đường suối reo/Nhớ chân Người bước lên đèo/Người đi rừng núi trông theo bóng Người" (Việt Bắc-Tố Hữu). Lồng lộng giữa “Thủ đô gió ngàn”, khu Di tích lịch sử ATK là một địa chỉ quan trọng giáo dục lòng yêu nước và tinh thần cách mạng cho thế hệ trẻ hôm nay và mai sau.
Đã 65 năm, song ngọn lửa yêu nước và tinh thần cách mạng ở ATK vẫn còn rực cháy. Điều đó được thể hiện ở sự đổi thay của vùng quê cách mạng. Về Định Hóa hôm nay, chúng ta không khỏi ngỡ ngàng trước cuộc sống mới nơi đây.
Những ngôi nhà mái rạ xưa kia, nay đã được thay thế bằng những nếp nhà sàn vững chãi, những căn nhà tầng khang trang ở hai bên thị trấn Chợ Chu đang vươn mình đô thị hóa. Chợ, trường học, bệnh viện, đường và các dịch vụ khác đều được hoàn thiện.
Từng làng bản, ngõ xóm, người dân đang thi đua lao động sản xuất để đảm bảo cuộc sống. Điện lưới quốc gia đã được kéo về các xã trong huyện. Đồng bào các dân tộc thiểu số như Mông, Tày, Dao vẫn giữ được những nét phong tục và văn hóa của dân tộc mình. Định Hóa hôm nay có nhiều tiềm năng để phát triển hơn nữa. Đó là sự phát triển của các Nhà máy Chế biến Chè, Khu du lịch Hồ Bảo Linh, Chùa Hang và du lịch tâm linh.
Bài và ảnh:Nguyễn Thế Lượng