Việc sử dụng số lượng lớn ngô, sắn hay nhiều loại ngũ cốc và nông sản khác để chế biến ethanol thay thế xăng nhớt đã đẩy giá lương thực lên cao, dẫn đến tình trạng thiếu hụt thực phẩm và bất ổn toàn cầu. Đó là viễn ảnh của nhân loại trong vài chục năm tới nếu cứ mãi chạy theo nhiên liệu sinh học mà không lo nghĩ đến an ninh lương thực thế giới.
|
Ngô – một trong những nguồn nguyên liệu chính để sản xuất nhiên liệu sinh học. |
Số liệu từ Viện Nghiên cứu Chính sách Nông - Lương thuộc Bộ Nông nghiệp Mỹ cho thấy, chưa bao giờ số lượng lớn ngũ cốc được sử dụng nhiều như vậy để chế biến nhiên liệu thay vì để ăn như hiện nay. Nói một cách khác, từ năm 2004, khuynh hướng dùng ngũ cốc hoặc nông sản để chế biến ethanol thay thế xăng dầu càng ngày càng cao. Năm 2010, 6% lượng ngũ cốc trên toàn cầu được dồn vào việc chế biến nhiên liệu sinh học, góp phần đội giá thực phẩm lên cao và có thể gây nạn đói kém trong vài chục năm tới.
Theo FAO, năm 2010 chỉ số giá tiêu dùng đã tăng lên mức cao nhất tính từ hai thập niên trở lại đây. Còn theo Ngân hàng Thế giới (WB), chỉ số giá tiêu dùng tăng 15% từ tháng 10/2010 đến tháng 1/2011 đã đẩy thêm 44 triệu dân trên toàn thế giới vào cảnh nghèo túng hơn. Từ giữa năm 2010 trở đi, giá ngô trên thế giới ngày một tăng vọt. Tại Mỹ, 73% số lượng ngô trồng được đều dùng vào việc chế biến ethanol. Tại Trung Quốc, số lượng lớn sắn, còn gọi là củ khoai mì, cũng được dùng vào việc chế biến nhiên liệu sinh học. Ngoài lượng sắn trong nước, Trung Quốc còn mua thêm của Thái Lan, Lào và Campuchia.
Nhà nghiên cứu tại Đại học Princeton (Mỹ) - Giáo sư Timothy Searchinger khẳng định, xu hướng sản xuất nhiên liệu sinh học là nguyên nhân đẩy giá tiêu dùng tăng vọt và tình trạng hút hàng trên thị trường thế giới. "Giá thực phẩm đã tăng gấp 3 lần trong vòng 10 năm mà quan trọng nhất là mức cung không đủ đáp ứng nhu cầu. Nếu mưa thuận gió hòa thì không sao, nhưng khi thời tiết thay đổi, mùa màng thất bát thì sản lượng lương thực không đủ để cung ứng cho thị trường".
Khí hậu khắc nghiệt ở Nga, Trung Quốc và Ôxtrâylia hồi năm ngoái gây mất mùa nghiêm trọng tại 3 nước này. Tại Thái Lan, dịch sâu rầy đã hủy hoại hàng loạt sắn canh tác. Khi nhìn thấy mức cầu tăng thì các nhà kinh doanh nông sản cũng theo đó nâng giá sản phẩm lên, hoặc tìm cách đầu cơ để tìm kiếm lợi nhuận cao.
Do đó, câu trả lời cho câu hỏi tại sao lương thực thiếu hụt là vì nhu cầu chế biến nhiên liệu sinh học đang ở mức cao nhất từ trước đến nay, trong lúc sản lượng không thể đáp ứng đủ nhu cầu. Ví dụ năm ngoái, thế giới đã sản xuất được một lượng ngũ cốc đủ ăn nhưng không đủ cung cấp cho chế biến nhiên liệu sinh học. Đó là nguyên nhân của sự thiếu hụt thực phẩm và mất quân bình cung cầu.
Ông Olivier Dubois, chuyên gia năng lượng sinh học thuộc Tổ chức Nông-Lương LHQ (FAO) cho biết, khó có thể xác định mức độ ảnh hưởng từ việc chế tạo nhiên liệu sinh học khiến cho thực phẩm lên giá. Vấn đề khá phức tạp và khó có thể xác định nhiên liệu sinh học lợi hay hại, nhưng điều chắc chắn đó là một trong những yếu tố làm tăng giá lương thực.
Ông Greg Harris, nhà phân tích thuộc Cơ sở tư vấn mậu dịch Commodore Research and Consultancy ở New York (Mỹ), lấy Trung Quốc làm thí dụ điển hình. Ông cho rằng, từ lúc thấy lượng ngô nội địa sụt giảm do được dồn nhiều vào sản xuất nhiên liệu sinh học, các nhà khoa học Trung Quốc quay sang hoàn chỉnh lĩnh vực chế tạo nhiên liệu sinh học từ sắn với lập luận sắn rẻ hơn và cũng không cần thiết nhiều cho thực phẩm như ngô. Năm 2008, 10% lượng sắn tại Trung Quốc được dùng để chế biến ethanol và đến năm 2009, con số này tăng lên 52%. Trong khi đó, ngô và sắn còn là thức ăn cho gia súc, tác động của việc chế biến nhiên liệu sinh học từ hai loại này cũng khiến giá thịt tăng cao, trong lúc thị trường thịt gia súc bị co hẹp.
Ngoài sắn nhập từ Thái Lan, Lào và Campuchia, Trung Quốc còn mua sắn từ châu Phi với giá cao. Theo ông Harris, đây là cái lợi trước mắt cho người nông dân ở châu Phi, nhưng cái hại là người nông dân sẽ chỉ lo trồng sắn để bán lấy tiền chứ không thiết tha trồng lúa hay những loại ngũ cốc khác. Theo ông, tình trạng này xem ra cũng tệ như bị mất mùa vậy. Ngoài ra, khi giá nông phẩm và giá thịt tăng có nghĩa là nguồn lương thực mà những tổ chức viện trợ như Chương trình Thực phẩm Thế giới (WFP) mua vào để cung cấp cho dân các nước nghèo cũng sẽ bị hụt đi.
Tóm lại, theo nhận định của giới khoa học, chuyên gia lương thực và các nhà hoạch định chính sách, nếu không cẩn trọng thì nhiên liệu sinh học sẽ tạo ra thiếu hụt sản lượng lương thực toàn cầu và làm giá thực phẩm tăng cao.
TKT