Hiện nay, cả nước có khoảng 12.000 doanh nghiệp kinh doanh vàng. Thời gian qua, một số doanh nghiệp lợi dụng chức năng kinh doanh vàng đã liên kết với nhau làm giá, đầu cơ trên thị trường, tung tin thất thiệt ảnh hưởng tâm lý của người dân về giá vàng và ngoại tệ để đầu cơ trục lợi.

Nhiều yếu tố gây bất ổn thị trường

Theo Ngân hàng Nhà nước (NHNN), các biến động trên thị trường vàng trong thời gian qua chủ yếu do giá vàng thế giới liên tục tăng cao, là một nguyên nhân làm tăng tình trạng đầu cơ, tích trữ vàng. Thứ hai, tình hình kinh tế vĩ mô chưa ổn định, lạm phát cao đã làm cho niềm tin của người dân vào giá trị đồng Việt Nam giảm sút; tâm lý mua, nắm giữ vàng gia tăng. Thứ ba, việc vàng miếng thương hiệu SJC của Công ty Vàng bạc đá quý Sài Gòn (SJC) chiếm thị phần lớn (trên 90%) cũng tạo lợi thế độc quyền tự nhiên.

Nhà nước cần có cơ chế quản lý phù hợp để ngăn chặn tình trạng đầu cơ, làm giá trong kinh doanh vàng. Ảnh: Lê Phú

Ngoài ra, sự thiếu thống nhất trong các quy định về chức năng quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh vàng cũng là một yếu tố gây bất ổn trên thị trường này. NHNN chỉ được giao quản lý một số hoạt động kinh doanh vàng có liên quan tới điều hành chính sách tiền tệ. Còn các tổ chức, cá nhân có nhu cầu kinh doanh vàng chỉ cần thực hiện đăng ký kinh doanh và hoạt động theo Luật Doanh nghiệp, Luật Thương mại. Việc kiểm tra, kiểm soát hoạt động kinh doanh vàng trên thị trường do Bộ Công Thương chịu trách nhiệm...

Do vậy, theo ông Nguyễn Thanh Trúc, Chủ tịch Công ty Vàng Agribank, Nhà nước cần có cơ chế quản lý phù hợp để ngăn ngừa việc đầu cơ xảy ra. Có chính sách thống nhất, phù hợp với diễn biến thị trường, tạo điều kiện cho thị trường phát triển bền vững.

Để quản lý thị trường vàng, NHNN đã chính thức trình Chính phủ Nghị định về quản lý hoạt động kinh doanh vàng mới. Trong Nghị định mới sẽ quy định chặt chẽ hoạt động sản xuất vàng miếng. Cụ thể, DN có vốn điều lệ từ 500 tỷ đồng trở lên, chiếm từ 25% thị phần sản xuất vàng miếng trong nước trở lên trong 3 năm liên tiếp gần nhất... Với các điều kiện này, số lượng doanh nghiệp được phép sản xuất vàng miếng sẽ giảm xuống đáng kể. Đồng thời, cũng quy định rõ việc sản xuất vàng miếng được thực hiện theo hạn mức do NHNN cấp từng lần.

Tuy nhiên, ông Nguyễn Thanh Trúc cho rằng, không nên quy định những doanh nghiệp chiếm 25% thị phần mới được sản xuất vàng miếng. Vì hiện nay, chỉ riêng SJC đã chiếm tới 90% thị phần. Nếu quy định như vậy thì vô tình chúng ta đã tạo ra sự độc quyền, khiến thị trường thiếu lành mạnh.

Bên cạnh đó, ông Trúc cho rằng, NHNN có thể tạo ra một thương hiệu vàng mạnh, kinh doanh không vì lợi nhuận để điều tiết thị trường, chống độc quyền. Ngoài ra, cần hỗ trợ một số doanh nghiệp mạnh nâng cao thị phần, tạo cho người dân có thêm nhiều lựa chọn, chống độc quyền trên thị trường.

Thu hẹp đối tượng kinh doanh

Trong dự thảo Nghị định cũng sẽ thu hẹp đối tượng được phép kinh doanh mua bán vàng miếng. Hiện hoạt động mua bán vàng miếng được thực hiện khá tự do tại hầu hết 12.000 doanh nghiệp kinh doanh vàng, gây khó khăn cho công tác quản lý.

Theo đó, các doanh nghiệp phải đáp ứng đủ các điều kiện có vốn điều lệ từ 100 tỷ đồng trở lên; có hai năm kinh nghiệm trở lên... mới được kinh doanh. Với các điều kiện chặt chẽ này, dự kiến số lượng doanh nghiệp được phép kinh doanh mua bán vàng miếng sẽ thu hẹp đáng kể.

Tuy nhiên, ông Trúc cho rằng, cần tách bạch việc sản xuất, kinh doanh vàng miếng và vàng trang sức thành hai loại hình để quản lý. Việc quy định chặt chẽ các điều khoản trong việc kinh doanh vàng miếng là cần thiết, nhưng không nên áp dụng cho cả việc sản xuất và kinh doanh vàng trang sức.

“Vì việc chế tác và kinh doanh vàng trang sức tạo ra công ăn việc làm cho người dân, hơn nữa vàng trang sức là nhu cầu thực của người dân, không tạo nên các cơn sốt cho thị trường vàng. Quản lý vàng trang sức thì cần thiết phải quản lý chất lượng, tuổi vàng... hơn là điều kiện kinh doanh”, ông Trúc nói.
“Nhiều nước khác như Nhật Bản, Trung Quốc... cũng hạn chế DN kinh doanh vàng miếng, chủ yếu kinh doanh vàng trang sức. Chỉ các công ty lớn mới được kinh doanh vàng miếng”, ông Trúc cho biết thêm.

NHNN cũng sẽ quản lý chặt chẽ hoạt động xuất, nhập khẩu vàng nguyên liệu, mua bán vàng trang sức, mỹ nghệ, hoạt động kinh vàng trên tài khoản. Bên cạnh đó, NHNN thực hiện các biện pháp can thiệp bình ổn thị trường vàng khi có diễn biến bất thường và điều tiết thị trường vàng thông qua chính sách thuế.

Những giải pháp trên của NHNN được trông đợi sẽ “cắt” được các cơn sốt vô lý trên thị trường vàng trong thời gian qua, chấm dứt tình trạng chênh lệch giá giữa thị trường trong và ngoài nước, không để vàng kém chất lượng ảnh hưởng tới quyền lợi của người dân.