Chỉ là nghiệp vụ ngân hàng
Báo cáo kinh tế vĩ mô Việt Nam quý 1/2016 vừa được Viện Nghiên cứu Kinh tế và chính sách (VEPR) công bố có nhận định: Việc đưa lãi suất huy động USD về 0%/năm mà chưa đi liền với thiết lập thị trường mua - bán USD hiệu quả, dẫn tới nguy cơ mất cân đối trên thị trường ngoại tệ. Các ngân hàng (NHTM) sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc cân đối thanh khoản ngoại tệ và cung ứng các khoản vay ngoại tệ cho doanh nghiệp và do đó tiếp tục lựa chọn giải pháp gửi tiền ở nước ngoài.
Phân tích cụ thể về nhận định này, TS.Nguyễn Đức Thành, Viện trưởng VEPR, dẫn số liệu thống kê đến quý 3/2015 cho thấy cán cân thanh toán đã có những diễn biến bất thường sau sự kiện Trung Quốc phá giá đồng Nhân dân tệ trong tháng 8. Cán cân tổng thể chuyển từ trạng thái cân bằng sang thâm hụt lớn 6,6 tỷ USD trong quý 3/2015, chủ yếu do cán cân tài chính đổi chiều. Đáng lưu ý, một nhân tố mới xuất hiện là dòng vốn đầu tư khác mà cấu phần chủ yếu là tiền gửi ở nước ngoài, vốn không đáng kể ở những giai đoạn trước, gia tăng đột biến lên mức 7,3 tỷ USD. Đây là diễn biến bất thường cần phải tiếp tục theo dõi xu hướng, giải thích và dự báo xu hướng chặt chẽ. Và theo giả thuyết của VEPR, diễn biến bất thường này, một phần có thể xem như tình trạng "bẫy thanh khoản" với ngoại tệ của hệ thống ngân hàng.
Khách hàng giao dịch tại Hội sở Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank). Ảnh: Trần Việt - TTXVN |
Thế nhưng, chuyên gia kinh tế TS Bùi Quang Tín, ĐH Ngân hàng TP Hồ Chí Minh, lại cho rằng việc các NHTM gửi tiền USD ra nước ngoài là bình thường và cũng không phải là “bẫy thanh khoản”. Bởi trong quý 4/2015, cung cầu thanh khoản USD ở trong nước vẫn bình thường và tỷ giá USD/VND đang ổn định.
Theo phân tích của TS Tín, nguyên nhân thứ nhất là khi lãi suất tiền gửi USD trên thị trường liên ngân hàng trong nước thấp hơn lãi suất gửi USD tại các ngân hàng nước ngoài, tất yếu các ngân hàng trong nước thường chuyển một phần lớn số dư USD ra nước ngoài để hưởng lãi suất USD cao hơn. Ví dụ, lãi suất USD hiện nay trong nước là 0% thì họ gửi tại ngân hàng ở nước ngoài với lãi suất khoảng từ 0,5-1%.
Thứ hai, các NHTM trong nước thường có giao dịch ngoại tệ với các ngân hàng ở nước ngoài thông qua các giao dịch giao ngay hay phái sinh về ngoại tệ, thậm chí là giao dịch về hàng hóa phái sinh (có thể cho giao dịch tự doanh cho ngân hàng hay ngân hàng làm môi giới cho khách hàng), buộc các NHTM trong nước phải gửi ngoại tệ ở ngân hàng nước ngoài nhằm tiện lợi cho việc thanh toán qua lại giữa các ngân hàng trong nước và ngân hàng nước ngoài khi thực hiện các giao dịch trên.
Thứ ba, các ngân hàng thường có thực hiện dịch vụ thanh toán quốc tế cho khách hàng xuất nhập khẩu với các khách hàng ở nước ngoài. Để thực hiện được dịch vụ này cho khách hàng, ngân hàng cũng buộc phải có tài khoản tiền gửi USD tại các ngân hàng nước ngoài nơi mà khách hàng có giao dịch xuất nhập khẩu. Rõ ràng trong quý 4/2015, cung cầu thanh khoản USD ở trong nước vẫn bình thường và tỷ giá USD/VND đang ổn định.
Mục tiêu chống đô la hóa
Chuyên gia kinh tế TS Đinh Thế Hiển, Giám đốc Viện nghiên cứu tin học và kinh tế ứng dụng, cũng đồng tình với quan điểm trên và cho biết, cái gì nhà nước cho phép và không sai luật thì các DN đều có thể làm được. Vì thế, ngân hàng cũng là DN nên họ có thể sử dụng nguồn vốn để tối đa hóa lợi nhuận của họ. Theo đó, việc NHTM chuyển tiền ra nước ngoài gửi có lợi là chuyện bình thường. Tuy nhiên, vẫn có vấn đề bất hợp lý là có sự mâu thuẫn giữa ngân hàng và DN, nhân dân.
“Trên thực tế, ngân hàng và DN tuy giống nhau nhưng vẫn có sự khác nhau. Đây chính là mâu thuẫn khi ngân hàng được gửi tiền USD ra nước ngoài để hưởng lãi suất, sinh lợi, còn DN lại chỉ được hưởng 0% lãi suất khi gửi USD tại các ngân hàng. Vấn đề chính là chính sách về quản lý ngoại tệ, khi nhà nước chủ trương không muốn đô la hóa và tất cả đều sử dụng tiền Việt nên lãi suất còn 0%. Bản thân ngân hàng là đơn vị tài chính giữ tiền, và như vậy không để lãng phí nguồn lực đó, họ phải gửi đi nơi khác để sinh lợi. Xét về đối tượng DN và người dân, rõ ràng họ thấy chuyện này không bình thường, vì họ gửi USD không lãi suất, trong khi ngân hàng lại đi gửi ra nước ngoài. Theo đó, chính sách này có một dấu hỏi cho DN và người dân”, TS Đinh Thế Hiển phân tích.
Bình luận về chủ trương chống đô la hóa, chuyên gia kinh tế Nguyễn Trí Hiếu thì cho rằng, chính sách chống đô la hóa ở nước ta đã có thành công nhất định. Điểm chính trong việc chống đô la hóa là tiền đồng ổn định. Muốn chống đô la hóa, tất cả các quan hệ vay, mượn phải chuyển sang quan hệ mua - bán. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia khác lại kiến nghị nên đưa chính sách này trở về bình thường, có nghĩa là ngân hàng nên cân đối giữa huy động vốn, USD và vay. Đây là giải pháp đồng bộ tạo niềm tin vào tiền đồng cần được triển khai. Chỉ khi đó, nền kinh tế mới sử dụng được nguồn vốn ngoại tệ khối lượng lớn đang gửi ở nước ngoài.
Theo đại diện của Vụ Dự báo thống kê (Ngân hàng Nhà nước), hệ thống ngân hàng là trung gian tài chính, khi huy động tiền gửi ngoại tệ của tổ chức kinh tế và dân cư, nếu phần sử dụng ở trong nước ít hơn thì họ tăng tiền gửi ở nước ngoài là chuyện hết sức bình thường. Các ngân hàng chỉ để một phần ngoại tệ tiền mặt để phục vụ các nhu cầu của dân cư, còn lại đầu tư dưới hình thức nào phải phù hợp với quy định của pháp luật về quản lý ngoại hối. Việc gửi tiền ở nước ngoài là để đảm bảo tính thanh khoản cao, có thể sử dụng bất cứ khi nào nhằm đáp ứng nhu cầu thanh toán của doanh nghiệp và người dân. |