Viện Kiểm nghiệm thuốc Trung ương cho biết: Hiện nay trên thị trường có nhiều loại thuốc giả (cả tân dược và đông dược), mặt hàng thuốc giả được làm rất tinh vi nên từ mẫu thuốc đến vỏ hộp và tem chống giả bằng mắt thường rất khó phát hiện. Mặc dù có nhiều cố gắng nhưng các cơ quan chức năng vẫn khá vất vả trong “cuộc chiến” với thuốc giả.
Theo Cục quản lý dược (Bộ Y tế), hiện nay thuốc chữa bệnh có hàng nghìn chủng loại của nhiều hãng bào chế khác nhau. Những sản phẩm tân dược bị “nhái” thường là thuốc có thương hiệu nổi tiếng là biệt dược.
Thuốc được xác định là giả khi thành phần không có dược chất hoặc có dược chất nhưng không đúng hàm lượng đã đăng ký hay có dược chất khác với dược chất ghi trên nhãn; mạo tên, kiểu dáng công nghiệp của thuốc đã đăng ký, bảo hộ sở hữu công nghiệp của cơ sở sản xuất khác. Hiện có gần 600 hoạt chất y dược nước ngoài đã vào Việt Nam.
Trung bình một hoạt chất có 4 thành phẩm, nhưng ở nước ta một hoạt chất có tới gần 10 thành phẩm, thậm chí còn nhiều hơn. Không chỉ bị làm nhái về thành phần của thuốc, có mặt hàng còn bị nhái cả màu sắc, hình dáng viên thuốc, dấu hiệu đặc trưng của sản phẩm...
Tịch thu và tiêu hủy thuốc tân dược không rõ nguồn gốc . |
Không chỉ thuốc tân dược mà chất lượng thuốc đông dược cũng đang bị thả nổi. Tại xã Ninh Hiệp, huyện Gia Lâm (Hà Nội), nơi kinh doanh thuốc đông dược với khối lượng lớn, chất lượng dược liệu đầu vào hiện chưa được quản lý chặt.
Thuốc đông dược được làm giả rất tinh vi, cụ thể là loại hoài sơn có tác dụng bổ khí, bổ tì vị hiện nay trên thị trường có ít nhất 4-5 loại hoài sơn làm từ sắn, khoai mỡ. Hà thủ ô đỏ dùng làm thuốc bổ huyết bị thay thế bằng hà thủ ô trắng hoặc bằng củ nâu dùng thuốc nhuộm vải.
Nguy hại nhất là tình trạng nhà thuốc làm cho đông dược dẻo, mềm mại, trắng sáng và chống mối mọt, ẩm mốc bằng cách xông lưu huỳnh (chất này nếu tích lũy nhiều trong cơ thể có thể gây ung thư).
Theo quy định, thuốc sản xuất trong nước và nhập khẩu đều phải kiểm tra, đạt tiêu chuẩn chất lượng mới được Bộ Y tế cho phép lưu hành. Nhà sản xuất, xuất nhập khẩu, phân phối phải chịu trách nhiệm về chất lượng thuốc.
Hiện nay, việc kiểm tra chất lượng thuốc được tiến hành cả tiền kiểm, hậu kiểm thông qua hai hệ thống là phòng kiểm nghiệm của các đơn vị sản xuất, kinh doanh, xuất nhập khẩu và hệ thống kiểm tra chất lượng thuốc của Nhà nước với 63 trung tâm kiểm nghiệm dược, mỹ phẩm ở các tỉnh, thành phố. Tuy nhiên, thủ đoạn sản xuất, kinh doanh thuốc giả ngày càng tinh vi, phức tạp nên các cơ quan chức năng khó phát hiện.
Các mẫu thuốc giả có nhãn, bao bì đóng gói nhìn mắt thường giống y hệt mẫu nhãn, bao bì của thuốc thật, không có dấu hiệu rõ ràng nào để phân biệt. Mặt khác, theo các chuyên gia, Luật Sở hữu trí tuệ chỉ quy định mức phạt từ 5 - 20 triệu đồng (tái phạm phạt 100 triệu đồng) đối với hành vi vi phạm lĩnh vực này là chưa đủ sức răn đe vì lợi nhuận thu được từ hoạt động này rất lớn.
Các bác sĩ ở Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai, cho biết: Bệnh nhân uống phải thuốc giả không những không khỏi bệnh mà còn “rước” thêm bệnh. Ngộ độc nhẹ có thể qua khỏi, còn ngộ độc nặng thì không loại trừ nguy cơ suy thận, suy gan, nhiễm trùng máu và tử vong. Bộ Y tế cảnh báo, nếu người bệnh sử dụng phải thuốc nhái, thuốc giả sẽ gây nguy hiểm đến tính mạng và sức khỏe.
Để ngăn ngừa nạn thuốc giả và kém chất lượng đang lan tràn như hiện nay, Cục Quản lý dược cho rằng cần quy định rõ các hình thức xử phạt hành chính nghiêm khắc (về tài chính và chuyên môn) đối với những hành vi buôn bán, vận chuyển, tàng trữ, sử dụng thuốc giả, thuốc nhập lậu ở bất kỳ mức độ và phạm vi nào.
Cục này cũng cho rằng cơ quan chức năng cần thành lập lực lượng kiểm soát viên trong ngành dược làm nhiệm vụ kiểm soát chất lượng thuốc lưu hành trên thị trường; các doanh nghiệp dược cũng cần chủ động đưa ra chính sách, quy trình nội bộ về bảo vệ quyền sở hữu, chống hàng giả; cung cấp cho các cơ quan chức năng đầy đủ thông tin về hàng thật, hàng giả, các thông số kỹ thuật, phương tiện để kiểm tra, hỗ trợ giám định…
Phát hiện thuốc giả trong thời gian hiện nay là điều không dễ với những người có chuyên môn, bởi vậy nó càng khó với người tiêu dùng. Do đó, chỉ khi cả cơ quan quản lý và doanh nghiệp sản xuất, xuất nhập khẩu cùng đồng lòng chống nạn thuốc giả thì khi đó, người bệnh mới an tâm rằng uống thuốc để chữa bệnh, chứ không phải mang thêm bệnh vào người.
Đỗ Thảo Nguyên