Hai bị cáo trong vụ án này tại thời điểm phạm tội đều là chuyên gia của Bộ Giáo dục và Đào tạo, gồm: Phạm Thị My (sinh năm 1963) bị Tòa tuyên phạt 13 tháng 4 ngày tù và Bùi Văn Sâm (sinh năm 1949) bị phạt 12 tháng cải tạo không giam giữ về cùng tội “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ” theo quy định tại Điều 356, khoản 1 - Bộ luật Hình sự.
Đối với bị cáo My, do thời hạn tù bằng thời gian bị tạm giam nên bị cáo My được trả tự do ngay tại Tòa.
Theo cáo trạng, để chuẩn bị cho Kỳ thi tốt nghiệp Trung học Phổ thông năm 2021, Bộ Giáo dục và Đào tạo ra đề thi theo hai giai đoạn: xây dựng ngân hàng câu hỏi và ra đề thi. Trong cả 5 đợt xây dựng ngân hàng câu hỏi, bị cáo Sâm và bị cáo My được phân công làm Tổ trưởng và Tổ phó, xây dựng ngân hàng câu hỏi thi và tham gia Hội đồng ra đề thi môn Sinh học.
Ở giai đoạn 1, khi xây dựng ngân hàng câu hỏi thi, Viện Kiểm sát cáo buộc bị cáo My 3 lần mang các tài liệu ra khỏi khu vực quy định, gồm các bảng thống kê số lượng câu hỏi mới được biên soạn. Bị cáo My chỉnh sửa, hoàn thiện trên máy tính ở nhà, rồi in đưa bị cáo Sâm. Nhận các tài liệu trên, bị cáo Sâm chỉnh sửa trực tiếp trên bản in, trao đổi để bị cáo My ghi chép lại, đưa về nhà chỉnh sửa, hoàn thiện. Sau đó hai người đưa nội dung câu hỏi này vào ngân hàng câu hỏi trong các đợt xây dựng ngân hàng câu hỏi tiếp theo.
Biết được quy luật rút câu hỏi của phần mềm quản lý của Bộ Giáo dục và Đào tạo, hai người thống nhất sắp xếp câu hỏi do mình biên soạn, biên tập vào các vị trí "ngắm sẵn" với mục đích để khi được chọn thì các câu hỏi này sẽ cùng một tổ hợp. Sau đó khi tham gia Hội đồng ra đề thi, họ sẽ chọn các tổ hợp câu hỏi này để làm đề thi chính thức.
Bên cạnh đó, hai bị cáo dùng các câu hỏi đã được đưa vào ngân hàng câu hỏi thi để ôn thi cho 8 học sinh lớp 12 "có mối quan hệ họ hàng, quen biết" muốn xét tuyển Đại học khối B.
Ở giai đoạn 2 là ra đề thi, ngày 8/6/2021, Hội đồng ra đề thi Kỳ thi tốt nghiệp Trung học Phổ thông năm 2021 được thành lập. Bị cáo My được làm Tổ trưởng Tổ ra đề thi môn Sinh học, khi nhận 16 tổ hợp câu hỏi, đã định hướng lựa chọn 4 mã đề do My và Sâm biên soạn làm đề thi chính thức. Các thành viên trong Tổ đồng ý. Sau thẩm định, phản biện, chỉnh sửa, 4 mã đề này có một số thay đổi song nội dung giữ nguyên, được Hội đồng ra đề thi phê duyệt làm 4 đề thi chính thức môn Sinh học dùng cho Kỳ thi tốt nghiệp Trung học Phổ thông năm 2021.
Do dịch COVID-19, Kỳ thi tốt nghiệp Trung học Phổ thông năm 2021 được tổ chức thành 2 đợt, tháng 7 và tháng 8. Kết thúc kỳ thi đợt 1, báo chí phản ánh về nghi vấn lộ đề thi môn Sinh học. Cục An ninh chính trị nội bộ, Bộ Công an đã phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo tiến hành kiểm tra, xác minh ban đầu, Sau đó chuyển hồ sơ cho Cơ quan An ninh điều tra Bộ Công an điều tra khởi tố bị can đối với My và Sâm.
Bản án sơ thẩm đã đánh giá hành vi của các bị cáo vì động cơ cá nhân, làm trái công vụ, vi phạm pháp luật, xâm phạm đến hoạt động đúng đắn của cơ quan quản lý nhà nước, dẫn đến thiếu tính công bằng, minh bạch, gây bức xúc cho dư luận. Từ đó, ảnh hưởng xấu đến Kỳ thi tốt nghiệp Trung học Phổ thông năm 2021.
Kỳ thi tốt nghiệp Trung học Phổ thông là kỳ thi không chỉ có ý nghĩa quan trọng trong việc đánh giá, khảo sát năng lực của các trí thức trẻ - những người chủ tương lai của đất nước, mà còn là thước đo kết quả của công tác giáo dục và đào tạo. Kết quả các kỳ thi từng năm sẽ ảnh hưởng sâu rộng đến từng mặt của đời sống xã hội, tương lai của các thế hệ thanh thiếu niên. Việc để xảy ra hiện tượng tiêu cực xung quanh việc tổ chức kỳ thi sẽ gây phản ứng không tốt trong dư luận xã hội, ảnh hướng xấu đến uy tín của nhà nước, uy tín của ngành giáo dục.
Hội đồng xét xử nhận định: Thời điểm các bị cáo thực hiện các hành vi trái công vụ diễn ra trong giai đoạn làm ngân hàng câu hỏi thi, chưa tới giai đoạn làm đề thi, nên về bản chất đây không phải là vụ án lộ đề thi. Song các hành vi này đã tạo dư luận không tốt trong công tác tổ chức Kỳ thi tốt nghiệp Trung học Phổ thông năm 2021. Việc xét xử các bị cáo trong vụ án này không chỉ có tác dụng giáo dục các bị cáo mà còn là bài học cảnh tỉnh, phòng ngừa các hành vi phạm tội tương tự về sau.