Phản ánh tình hình và triển vọng sắp tới ở Yêmen, mạng Nghiên cứu Chính trị Thế giới cho rằng, hiện nay một trong những kịch bản xấu nhất cho Mỹ, phương Tây và những người Hồi giáo ôn hòa tại các nước Arập là các nhóm cực đoan có thể lợi dụng tình hình mất ổn định ở đây để phát triển lực lượng và tăng cường khả năng hoạt động.
|
Biểu tình tại thành phố Taez, cách thủ đô Sanaa 255km về phía nam ngày 11/4. AFP-TTXVN |
Cũng như Ápganixtan trong những năm 1990, Yêmen có một số điều kiện lý tưởng cho Al Qaeda phát triển lực lượng. Thực tế, hiện Yêmen là nơi ẩn náu của hàng trăm chiến binh Al Qaeda. Nằm bên cạnh biển Đỏ, Yêmen có thể trấn ải tuyến đường thương mại trên biển giữa châu Á và Địa Trung Hải. Yêmen còn nằm ở phía tây nam bán đảo Arập nên dễ dàng kiểm soát các nguồn hàng hóa, kể cả dầu lửa, giữa Đông và Tây, cũng như phát triển lực lượng và hệ tư tưởng khắp Trung Đông. Nếu Yêmen trở thành nơi Al Qaeda có thể tự do hoạt động, nước này sẽ trở thành hiểm họa, thậm chí còn lớn hơn Ápganixtan.
Giống như các cuộc nổi dậy khác trong khu vực, hiện phong trào nổi dậy ở Yêmen đang cố gắng lật đổ Tổng thống Ali Abdullah Saleh sau 33 năm cầm quyền. Phong trào nổi dậy ở Yêmen là do các nhân vật trẻ tự do chứ không phải các nhóm Hồi giáo khởi xướng. Nhưng đặc điểm của các cuộc biểu tình đang thay đổi so với giai đoạn đầu cách đây 2 tháng. Đảng đối lập, vốn tồn tại và được công nhận là một chính đảng hợp pháp trước khi xảy ra các cuộc biểu tình, là liên minh "Joint Meeting Parties" (JMT) được hình thành từ đảng Xã hội và đảng Hồi giáo, Islah. Trong những ngày đầu, JMT ít tham gia phong trào nổi dậy, nhưng hiện nay họ đang nắm giữ vai trò chính trong việc tổ chức các cuộc biểu tình. Đây là mối quan tâm lớn đối với những người lo ngại về sự phát triển của những người Hồi giáo thân Al Qaeda ở Yêmen. Bởi vì, một trong các nhà lãnh đạo chính của đảng Islah là Abdul Majid al-Zindani hiện nằm trong danh sách khủng bố của chính phủ Mỹ. Nếu Tổng thống Saleh bị lật đổ và đảng Islah giành chính quyền, Yêmen có thể trở thành một thiên đường hấp dẫn Al Qaeda giống như Ápganixtan.
Mỹ và các nước đồng minh tiến vào Ápganixtan năm 2001, sau khi chính quyền Taliban ở nước này cho phép Al Qaeda hoạt động không hạn chế, thành lập nhiều trung tâm huấn luyện và lập kế hoạch tấn công Mỹ ngày 11/9/2001. Nay Al Qaeda vẫn chưa tìm được nơi nào có điều kiện thuận lợi như ở Ápganixtan. Nhưng điều đó có thể thay đổi nếu tình hình rối loạn đe dọa nhấn chìm Yêmen, lúc đó Al Qaeda sẽ có điều kiện phát triển lực lượng và tăng cường hoạt động như trước đây ở Ápganixtan. Cơ quan tình báo Mỹ cho biết, Yêmen đã trở thành một trong những căn cứ hoạt động lớn nhất của Al Qaeda ngoài Ápganixtan và Pakixtan, và Tổng thống Saleh đã tận dụng hiệu quả nỗi lo ngại của Oasinhtơn. Tổng thống Saleh đã thu hút được các khoản viện trợ khổng lồ của Mỹ, cho phép ông ngăn chặn thành công các mối đe dọa ngày càng nghiêm trọng đối với chế độ của mình, trong đó nổi bật là cuộc nổi dậy ở phía bắc và phong trào ly khai ở miền nam.
Đổi lại, ông Saleh cho phép lực lượng Mỹ tự do truy quét các chiến binh Al Qaeda trên lãnh thổ Yêmen. Quân đội Mỹ đã phát động nhiều cuộc tấn công tên lửa đánh phá các mục tiêu của Al Qaeda trên lãnh thổ Yêmen.
Sau hai tháng theo dõi các cuộc nổi dậy và cố gắng ủng hộ ông Saleh, chính quyền Mỹ yêu cầu ông Saleh kiềm chế và tiến hành các cải cách. Thực tế ông Saleh đã đưa ra chương trình cải cách và cam kết từ chức sau cuộc bầu cử quốc hội năm tới. Nhưng đảng đối lập tiếp tục yêu cầu ông ta từ chức ngay lập tức. Oasinhtơn đang rất quan ngại những gì sẽ xảy ra sau khi Saleh sụp đổ.
Phần lớn sự hợp tác của Oasinhtơn với Yêmen đều tập trung vào lĩnh vực quân sự. Nếu chế độ Yêmen hậu Saleh vẫn duy trì quan hệ quân sự thân thiện với Mỹ, khi đó phương Tây vẫn có thể dựa vào nước này để tấn công Al Qaeda. Cuối tháng 3/2011, Tướng Ali Mohsen al-Ahmar đã từ bỏ ông Saleh sau khi lực lượng chính phủ tấn công những người biểu tình và tuyên bố: "Theo cảm nhận của tôi cũng như các tướng lĩnh và binh sĩ, tôi tuyên bố ủng hộ cuộc cách mạng của lớp trẻ". Sự chia rẽ giữa một bên là Tướng al-Ahmar và những người ủng hộ ông ta và một bên là Tổng thống Saleh có thể dẫn đến cuộc xung đột dân sự lớn hơn và điều đó sẽ có lợi cho Al Qaeda hoặc nó có thể tạo cớ cho Oasinhtơn để ngăn chặn một kịch bản xấu xảy ra tại Yêmen.
Nguyễn Hữu Trung (P/v TTXVN tại New York)