Trong bối cảnh thế giới đang đứng trước nhiều thách thức, hơn 100 bài phát biểu của các nhà lãnh đạo trước ĐHĐ LHQ mang những sắc thái khác nhau, song đều hướng tới mục tiêu chung là định hình phản ứng chung của đại gia đình LHQ trước những thách thức này.
Điểm nhấn của tuần họp cấp cao năm nay nằm ở các sự kiện bên lề như hội nghị cấp cao về người di cư và tị nạn, hội nghị cấp cao về tình trạng kháng thuốc kháng sinh, sự kiện phê chuẩn để Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu sớm có hiệu lực... Trong suốt một tuần nhóm họp, các nhà lãnh đạo đã đạt được nhiều sự đồng thuận quan trọng.
Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh trên bục diễn đàn phát biểu tại Phiên thảo luận cấp cao của Đại hội đồng Liên hợp quốc khóa 71 ở New York ngày 24/9. Ảnh: Lê Dương/Phóng viên TTXVN tại New York |
Trước hết, phải kể tới Tuyên bố New York về người tị nạn và di cư - một văn kiện nếu được thực thi nghiêm túc sẽ tạo ra một cơ chế ổn định, có trách nhiệm hơn để các quốc gia thành viên LHQ chung tay giải quyết tình trạng người di cư và tị nạn trên thế giới. Tại sự kiện đặc biệt để đẩy nhanh tiến trình đưa Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu nhanh chóng có hiệu lực, 31 quốc gia đã trao văn kiện phê chuẩn hiệp định cho Tổng Thư ký LHQ Ban Ki-moon, nâng tổng số quốc gia phê chuẩn lên 60 nước, vượt ngưỡng tối thiểu cần thiết (55 quốc gia) để văn kiện có hiệu lực pháp lý vào năm 2016. Tại hội nghị cấp cao về tình trạng kháng kháng sinh, các nhà lãnh đạo lần đầu tiên đưa ra cam kết cùng phối hợp hành động để ứng phó với tình trạng kháng thuốc kháng sinh vốn đe dọa cướp đi sinh mạng của 10 triệu người vào năm 2050 nếu không được khắc phục.
Một điểm nhấn của kỳ họp năm nay là các nước đều nhấn mạnh cần tiếp tục cải tổ Hội đồng bảo an, Đại hội đồng, hệ thống phát triển của LHQ để tăng cường hiệu quả hoạt động của tổ chức này trong thế kỷ 21, bảo đảm tính dân chủ, minh bạch, quyền tham gia bình đẳng và rộng rãi của tất cả các nước trong quá trình thảo luận, tham vấn và ra nghị quyết, quyết định của LHQ. Đây cũng là kỳ họp chứng kiến giai đoạn nước rút của các ứng cử viên cho vị trí tổng thư ký mới của LHQ.
Bên cạnh những kết quả nổi bật đạt được, tuần họp cấp cao vừa qua cũng cho thấy một số hạn chế trong hoạt động của tổ chức đa phương lớn nhất hành tinh này. Các cam kết mà các nhà lãnh đạo đưa ra hầu hết vẫn mang tính chung chung, thiếu con số cụ thể và thiếu tính ràng buộc về pháp lý. Đơn cử như Tuyên bố New Yok, tuy thể hiện quyết tâm của các nhà lãnh đạo về việc tạo ra một cơ chế đồng bộ để xử lý vấn đề người di cư và người tị nạn, song lại không đưa ra được bất kỳ nét phác thảo nào cho một Hiệp ước toàn cầu về người di cư và tị nạn dự kiến được thông qua vào năm 2018. Tuyên bố New York cũng thiếu cam kết hỗ trợ tài chính cụ thể cho những quốc gia tiếp nhận người tị nạn với đa số là những quốc gia nghèo. Theo Văn phòng điều phối các vấn đề nhân đạo, những hoạt động cứu trợ người tị nạn của LHQ mới chỉ được tài trợ 39% kinh phí cần thiết. Ngoài ra, việc số quốc gia phê chuẩn Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu vượt ngưỡng tối thiểu để có hiệu lực cũng được đánh giá là một cú hích cần thiết nhưng chưa đủ. 60 quốc gia phê chuẩn mới chiếm 48% lượng khí thải gây hiệu nhà kính, vẫn ít hơn so với ngưỡng 55% cần thiết để hiệp định có hiệu lực. Trong số những bên chưa phê chuẩn có Liên minh châu Âu (EU). Khối này đã cam kết tới năm 2030 sẽ cắt giảm 40% mức khí thải gây hiệu ứng nhà kính của năm 1990, song toàn bộ 28 quốc gia thành viên EU vẫn chưa phê chuẩn cam kết của từng nước riêng rẽ.
Ngay cả khi Hiệp định Paris có hiệu lực thì triển vọng văn kiện này phát huy hiệu quả vẫn còn khá xa vời do thiếu sự ràng buộc pháp lý và các quốc gia còn thiếu lòng tin lẫn nhau. Đó là chưa kể đến việc mục tiêu kiềm chế mức tăng nhiệt độ trên toàn cầu trong khoảng 2 độ C so với mức tiền công nghiệp xem ra là chưa đủ vì tình trạng biến đổi khí hậu có dấu hiệu ngày càng tồi tệ hơn. Tháng 8 vừa qua đã trở thành tháng 8 nóng nhất trong lịch sử và là tháng thứ 16 liên tiếp nhiệt độ Trái đất ở mức cao kỷ lục.
Một hạn chế nữa được thể hiện qua vấn đề Syria. Phiên họp ĐHĐ LHQ diễn ra đúng vào thời điểm tiến trình hòa bình Syria mà LHQ đóng vai trò trung gian hòa giải đang có những dấu hiệu thụt lùi. Ngay trước giờ khai mạc phiên họp, thỏa thuận ngừng bắn tại Syria bị sụp đổ, đoàn xe cứu trợ của LHQ bị tấn công. Chính vì vậy, chủ đề Syria được nhắc đến trong nhiều phát biểu tham luận; một loạt cuộc họp bên lề và các phiên họp đặc biệt của HĐBA cũng thảo luận về cuộc chiến này. Thế nhưng, ĐHĐ LHQ đã không thể biến sự kiện quy tụ nhiều nguyên thủ quốc gia nhất trong năm thành cơ hội để đưa ra một giải pháp khả thi cho cuộc chiến Syria.
Trong bài phát biểu khai mạc tuần họp cấp cao của ĐHĐ, Tổng Thư ký LHQ sắp mãn nhiệm Ban Ki-moon đã thừa nhận những bước thụt lùi của LHQ trong 10 năm ông giữ chức vụ lãnh đạo diễn đàn đa phương này, trong đó thất bại rõ rệt nhất của tổ chức này là sự bất lực trước nhiều vấn đề “nóng” của thế giới như cuộc nội chiến Syria hay những cuộc tranh chấp lãnh thổ, lãnh hải. Tuy nhiên, không thể phủ nhận thực tế rằng LHQ đang đóng vai trò quan trọng trong bối cảnh các quốc gia ngày càng có xu hướng muốn thông qua LHQ để giải quyết các vấn đề quốc tế.
Cách đây 71 năm, LHQ ra đời với mục tiêu xây dựng thế giới hòa bình, ổn định hơn, có sự gắn kết chặt chẽ giữa các quốc gia. Ngày nay, mục tiêu đó vẫn là sứ mệnh cao cả của tổ chức này. LHQ vẫn là diễn đàn để các quốc gia nói lên ý kiến của mình. Các kỳ họp ĐHĐ LHQ tạo cơ hội cho những cuộc gặp không chính thức, các cuộc gặp bên lề, hay trong phòng tiệc giữa các nhà lãnh đạo để tìm giải pháp cho nhiều vấn đề nổi cộm của thế giới. Chính bởi vậy, phiên họp tháng 9 hàng năm của ĐHĐ LHQ luôn là sự kiện chính trị lớn nhất và được mong đợi nhất trong năm.