Nền văn minh Aksumite

Đế quốc Aksumite bắt đầu hình thành vào thế kỷ 1 sau Công Nguyên mà ngày nay thuộc về lãnh thổ nhà nước Êtiôpia, được tin là nơi ở của Nữ hoàng Sheba. Aksumite là trung tâm bán buôn sầm uất với nhiều mặt hàng xuất khẩu có giá trị như ngà voi, các mặt hàng lương thực và vàng được buôn bán thông qua mạng lưới bán buôn Hồng Hải, tiếp đến là đế quốc La Mã và xuôi về phương Đông đến Ấn Độ.

Do buôn bán thịnh vượng mà Aksumite đã trở thành một xã hội phồn thịnh và là nền văn minh đầu tiên ở châu Phi ấn hành đồng tiền cho riêng mình, vào thời xưa thì đây là điều thể hiện tầm quan trọng tối ưu. Đài tưởng niệm ấn tượng nhất của đế quốc Aksumite chính là các cột bia đá, chúng rất to lớn, sừng sững, trên thân được chạm khắc công lao của các vị vua và quan lại, quý tộc. Thời kỳ đầu, Aksumite tôn thờ một vài vị thần nhưng vị thần chính được gọi là Astar. Vào năm 324, Vua Ezana II cải sang đạo Công giáo, đạo Công giáo phát triển mạnh mẽ trong nền văn minh Aksumite.
Lý do mà Aksumite biến mất? Có nhiều giả thuyết cho rằng hiện tượng thay đổi khí hậu, cô lập giao thương và mùa màng thất bát dẫn đến chết đói trên diện rộng và từ đó hủy diệt nền văn minh này.

Nền văn minh Nabatean

Nabatean là một nền văn minh Do Thái với các cộng đồng cư dân sinh sống ở Gioócđani, Canaan và Arập, hình thành từ thế kỷ thứ 6 trước Công Nguyên. Kinh đô Petra của Nabatean là một thành phố giàu có được xây dựng thẳng vào một bên vách núi đá sa thạch thuộc Khazneh, mang phong cách kiến trúc Hy Lạp.

Sự giàu có của người Nabatean dựa trên một mạng lưới giao thương buôn bán tinh vi, với các mặt hàng có giá trị cao như ngà voi, tơ lụa, gia vị, kim loại quý, đá quý, trầm hương, đường thơm và y học. Do hoạt động kinh doanh mà nền văn minh của người Nabatean bị ảnh hưởng bởi các nền văn minh như Hy Lạp, La Mã, Arập và Assyria. Nền văn minh Nabatean không tồn tại xã hội nô lệ và mọi thành viên đều đóng góp công sức của mình cho xã hội.

Trong suốt thế kỷ thứ 4, người Nabatean đã phá hủy kinh đô Petra, không ai hiểu tại sao họ phải làm điều đó. Có giả thuyết cho rằng Petra do một nền văn minh khác “quản lý”.

Nền văn minh Olmec

Là một trong những xã hội đầu tiên tại khu vực Trung Mỹ, người Olmec sinh sống ở vùng đất thấp nhiệt đới thuộc Nam - Trung Mêhicô. Nền văn minh Olmec được thành lập vào năm 1400 trước Công Nguyên ở thành phố San Lorenzo, khu dân cư chính của Olmec, được hậu thuẫn bởi hai trung tâm khác là Tenochtitlan và Potrero Nuevo.

Người Olmec là những bậc thầy xây dựng, họ nổi tiếng bởi những công trình kiến trúc tòa án, gò nhà, các kim tự tháp lớn hình nón và các đài tưởng niệm bằng đá bao gồm các tượng đầu người. Olmec dựa chủ yếu trên hoạt động giao thương. Nền văn minh này thường được xem là “mẹ đẻ” của nhiều nền văn minh thuộc khu vực Trung Mỹ.

Khoảng năm 400 trước Công Nguyên, phía đông của vùng đất Olmec đã bị bỏ hoang. Nguyên nhân có lẽ là do khí hậu thay đổi, cũng có thể người Olmec di dời đến nơi khác sau khi núi lửa trong vùng bùng phát hoạt động. Cũng có ý kiến phỏng đoán rằng có thể Olmec bị người ngoài xâm lược nhưng không ai rõ kẻ thù đó là ai.

Thanh Hải